Στο όριο οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας

«Δώστε μας την οικοδομική άδεια και θα πληρώσουμε εμείς για την ανέγερση του τεμένους». Η προθυμία του Ταγίπ Ερντογάν να αναλάβει η Τουρκία τα έξοδα για την ανέγερση τζαμιού στην Αθήνα κρύβει πολύ περισσότερα από τη συνήθη διάθεση προκλήσεων και παρέμβασης της Άγκυρας στα εσωτερικά της Ελλάδας.

Η «πρόταση» του Τούρκου πρωθυπουργού είναι συνεπής με την προσπάθεια που καταβάλλει εδώ και πολύ καιρό να εμφανίσει την Τουρκία ως προστάτιδα των απανταχού

μουσουλμάνων. Ειδικότερα στην Ελλάδα στόχος είναι να μη γίνεται απόπειρα χρησιμοποίησης ως εργαλείου προπαγάνδας μόνο της μειονότητας στη Θράκη, αλλά η γείτων να εμφανίζεται ως εκπρόσωπος όλων των μουσουλμάνων που βρίσκονται στη χώρα κυρίως παράνομα. Ο Ερντογάν θέλει να διευρύνει το ακροατήριό του στην Ελλάδα κατά μερικές… εκατοντάδες χιλιάδες, όσοι και οι μουσουλμανικού θρησκεύματος λαθρομετανάστες.

Η υπόθεση δεν είναι καινούργια. Υπενθυμίζεται ότι ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα, Κερίμ Ουράς, όταν είχε αναλάβει τα καθήκοντά του, πέρυσι τέτοιο καιρό, σε ανάρτησή του στην ιστοσελίδα της πρεσβείας ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «πιστεύουμε ότι οι προσδοκίες των Μουσουλμάνων που φτάνουν τις εκατοντάδες χιλιάδες στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη για την απόκτηση τόπου λατρείας και νεκροταφείου θα πραγματοποιηθούν πολύ σύντομα».

Η συμπεριφορά της Τουρκίας στο θέμα της Θράκης και εν γένει με τις παρεμβάσεις σε θέματα μουσουλμάνων που κατοικούν στην Ελλάδα δείχνει να βγαίνει εκτός ελέγχου. Ο διορισμός ως υπουργού Υγείας του καταγόμενου από τη Δυτική Θράκη Μεχμέτ Μουεζίνογλου, προσώπου που επανειλημμένως έχει προκαλέσει εντάσεις, είναι ενδεικτικός των προθέσεων.

Στο μέτωπο του Αιγαίου αλλά και γενικότερα στο ζήτημα των θαλασσίων ζωνών η Τουρκία επίσης δείχνει πρόθεση κλιμάκωσης της έντασης. Σκοπός της είναι να προλάβει πιθανές ελληνικές κινήσεις γι’ αυτό προειδοποιεί, απειλεί, παραβιάζει και προχωρά σε τεχνικές προετοιμασίες όπως η αγορά ερευνητικού σκάφους.

Η ελληνκή κυβέρνηση δεν έχει ανοίξει ακόμα τα χαρτιά της για το πότε, πώς και με τι περιεχόμενο θα προχωρήσει σε αποφάσεις σχετικά με την ΑΟΖ ή την υφαλοκρηπίδα. Η Άγκυρα θέλει να διασφαλίσει ότι δεν θα βρεθεί προ απροόπτου όπως συνέβη με την Κύπρο. Η Ελλάδα από την άλλη δεν μπορεί να μείνει αδρανής εσαεί, όμηρος των τουρκικών εκβιασμών. Η κατάσταση δεν είναι εύκολη. Ελλοχεύει η πιθανότητα έντασης την οποία η Τουρκία επισείει ακριβώς προκειμένου να αποτρέψει την Ελλάδα από το να προχωρήσει σε αυτά που δικαιούται.

Η αφοπλιστική παραδοχή του Τούρκου πρέσβη σε πρόσφατη συνέντευξή του ότι «η Τουρκία είναι εξαρτώμενη ενεργειακά χώρα, εισάγουμε ενέργεια και γι΄αυτό δραστηριοποιούμαστε έντονα στην έρευνα, η Τουρκία είναι περικυκλωμένη από πηγές ενέργειας και εμείς δεν έχουμε δικές μας, ακόμα» συμπυκνώνει το πρόβλημα της γείτονος και προδιαγράφει τη συμπεριφορά της.

Η προγραμματισμένη για τις 4-5 Μαρτίου σύγκληση του Ανώτατου Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας, κίνηση με ρίσκο κατά την άποψη αρκετών, θα δείξει ως ένα βαθμό τι περιθώρια υπάρχουν για πραγματική βελτίωση του κλίματος.

Οι δηλώσεις Ερντογάν και τα θέματα που έθεσε στη συνάντηση με τον Αντώνη Σαμαρά δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.

Ο «παράγοντας» Κουρδικό και η απειλή από τη Συρία

Στην ελληνοτουρκική εξίσωση πάντως υπεισέρχονται και άλλοι παράγοντες που αφορούν την Τουρκία αλλά εμμέσως επηρεάζουν τις δυνατότητές της έναντι της Ελλάδας. Το Κουρδικό -το οποίο όπως φάνηκε το τελευταίο διάστημα η Άγκυρα δεν μπορεί να το ελέγξει ούτε εντός της τουρκικής επικράτειας-και η γενικότερη αποσταθεροποίηση στην περιοχή, με τη Συρία να αποτελεί πηγή πολλών προβλημάτων. Δεν είναι μόνο οι Κούρδοι που ελέγχουν τα εδάφη στα σύνορα με την Τουρκία, όπου η πιθανότητα ανάδειξης ενός de facto κουρδικού κρατικού μορφώματος είναι ορατή.

Παρότι η κυβέρνηση Ερντογάν έχει αναμιχθεί ενεργά στηρίζοντας τους αντάρτες κατά του Ασαντ, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει εξασφαλίσει ερείσματα για την όποια επόμενη ημέρα. Ανάμεσα στους αντάρτες υπάρχουν σκληροπυρηνικοί ισλαμιστές, βασικά η «Αλ Κάιντα», το πρότυπο των οποίων δεν είναι ακριβώς το… κοσμικό – «light» Ισλάμ τουρκικό κράτος. Στο εσωτερικό της Τουρκίας, δε, υπάρχουν πολυάριθμοι αλεβίτες, εκατομμύρια λένε οι ίδιοι, οι οποίοι αφενός βρίσκονται σε διαρκή αυξομειούμενη ένταση με το κυρίαρχο σουνιτικό στοιχείο και συχνά υπο διωγμόν αφετέρου αισθάνονται κοντά στους ομοθρήσκους τους στη Συρία και στο αλεβιτικό καθεστώς του Ασαντ. Αυτά αναφέρονται ενδεικτικά για να επισημανθεί ότι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις υπάρχουν λιγότερο ορατές παράμετροι οι οποίες όμως, λόγω της ευρύτερης κρίσης στην περιοχή, αναδεικνύονται και θα έπρεπε να λαμβάνονται υπόψη στον ελληνικό σχεδιασμό.

Συνταγή έντασης και στην Κύπρο

Στο Κυπριακό ακολουθείται η ίδια συνταγή έντασης. Η Τουρκία δεν έχει συμφιλιωθεί με την ιδέα της κυπριακής ΑΟΖ και με την εκμετάλλευση από την Κύπρο των τεράστιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Θεωρείται δεδομένο ότι το ερευνητικό σκάφος το οποίο αγόρασε θα επιχειρήσει να το χρησιμοποιήσει σε θαλάσσια οικόπεδα της Κύπρου, ακόμα και σε αυτά για τα οποία ήδη έχουν προκηρυχθεί διαγωνισμοί και έχουν κατοχυρωθεί. Η πρόκληση θερμών καταστάσεων στην κυπριακή ΑΟΖ δεν θα είναι εύκολη επιλογή για την Άγκυρα λόγω εμπλοκής του Ισραήλ, το οποίο στην ουσία έχει ταυτίσει σε σημαντικό βαθμό τα ενεργειακά του συμφέροντα με αυτά της Κύπρου και για λόγους που υπερβαίνουν τα κοιτάσματα αυτά καθαυτά.

Ο «διάδρομος» Κύπρου – Ελλάδας είναι ο μόνος «καθαρός» που απομένει στο Ισραήλ μετά τη ρήξη των σχέσεων με την Τουρκία και την επιδείνωση του περιβάλλοντος ασφαλείας στον περίγυρό του. Η Άγκυρα, κινούμενη στο γνωστό πλαίσιο των εκβιασμών, ζητά από το Ισραήλ να εγκαταλείψει τη συνεργασία με την Κύπρο και την Ελλάδα, με αντάλλαγμα, υποτίθεται, να αποκατασταθούν οι μεταξύ τους σχέσεις.

Λάμπρος Καλαρρύτης, στον «Τύπο της Κυριακής»