Η λεπτή γραμμή μεταξύ τέχνης και πορνογραφίας

Για πάνω από 100 χρόνια, οι ακτιβιστές έχουν ασχοληθεί πολύ με την απεικόνιση των γυναικείων γυμνών στην τέχνη. Μήπως, λοιπόν, ήρθε η ώρα να δούμε την τέχνη και την σχέση της με την πορνογραφία με ένα άλλο μάτι;

Τη στιγμή που το Black Lives Matter πήρε στο Ηνωμένο Βασίλειο έφερε στο εθνικό προσκήνιο τα αγάλματα των δουλέμπορων, ένας άλλος ακτιβιστής επεσήμανε τον τρόπο που οι γυναίκες απεικονίζονταν στην αστική αγαλματοποιία. «Απλώς κοιτάξτε τι έχετε μάθει να αποδέχεστε ως φυσιολογικό…», λέει η πλακάτ του ακτιβιστή, εστιάζοντας σε ένα μνημείο έξω από το Trafford Center στο Μάντσεστερ. Δείχνει έναν άνδρα που κάθεται και πλένει τα πόδια του ενώ περιτριγυρίζεται από ημίγυμνες γυναίκες. Ένα άλλο σήμα δίπλα σε ένα άγαλμα στην Αϊόβα των ΗΠΑ – μίας μελαμψής γυναίκας που κάνει καμπύλη με την πλάτη της κρατώντας τα στήθη της σαν  να ενισχύει σκόπημα το στήθος της – λέει: «Η Αϊόβα ως μητρική φιγούρα που προσφέρει τροφή στα παιδιά της; Ναι».

Μία διαφορετική οπτική από την ArtActivistBarbie

Η κάτοχος του πλακάτ είναι η ArtActivistBarbie, μία κούκλα Barbie που ποζάρει μπροστά από έργα τέχνης και μνημεία, και το παιχνιδιάρικο alter ego της Sarah Williamson, ανώτερη λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Huddersfield. Η Williamson ξεκίνησε το έργο προκειμένου να κινήσει το ενδιαφέρον στους μαθητές σχετικές με τις φεμινιστικές ιδέες και κυρίως με τον τρόπο που οι γυναίκες παρουσιάζονται στην τέχνη. «Με αυτόν τον τρόπο, μπορώ να οδηγήσω τους ανθρώπους προσεκτικά σε αυτές τις συζητήσεις», δήλωσε η Williamson στο BBC Culture. «Είναι μια μορφή φεμινιστικής εγγαστρυμυθίας – η φωνή μου, το να μιλάω μέσω ενός τρίτου με την AAB [ArtActivistBarbie] είναι το αντίστοιχο του ανδρεικέλου».

“I’d like a seductive young beauty, half undressed, confined and with some big game”, said the patron. “How about Circe, say with 5 or 6 tigers?”, said the artist, “Everyone will admire your scholarly interest in Greek mythology” pic.twitter.com/eSx7jB4YXb

— ArtActivistBarbie (@BarbieReports) July 12, 2020

Η ArtActivistBarbie φαντάζεται την παραγγελία του έργου τέχνης του 1889 Circe από τον Wright Barker, που δείχνει μία topless γυναίκα που περιβάλλεται από λιοντάρια. «”Θα ήθελα μία σαγηνευτική, όμορφη νεαρή, μισό γδυμένη, περιορισμένη και με κάποιο μεγάλο παιχνίδι”, είπε ο πελάτης», λέει το tweet. «Τι θα λέγατε για μία Κίρκη, με 5 – 6 τίγρεις;», είπε ο καλλιτέχνης. «Όλοι θα θαυμάσουν το ακαδημαϊκός σου ενδιαφέρον στην Ελληνική Μυθολογία». Με τη γλώσσα της σταθερά στο μάγουλό της, η ArtActivistBarbie ρωτά αν αυτή είναι η απεικόνιση μιας κλασικής σκηνής ή ενός “επιφανειακού” βικτοριανού πορνό.

Η καθηγήτρια κλασικών Mary Beard έκανε μία παρόμοια ερώτηση στην τηλεοπτική της σειρά Shock of the Nude, η οποία προβλήθηκε νωρίτερα φέτος στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το πρόγραμμα διερεύνησε τους πολλούς τρόπους με τους οποίους οι άντρες καλλιτέχνες προσπάθησαν να δικαιολογήσουν την ύπαρξη γυμνών γυναικών στους πίνακές τους: “οι γυμνές κοπέλες που ξάπλωναν απεικονίζονται ως μία αθώα ματιά, οφθαλμόλουτρο ή κατά έναν τρόπο συβιβασμένο με την κατάσταση του γυμνού”.

Επομένως, αυτό που βλέπουμε είναι τέχνη ή πορνογραφία;

«Αυτή είναι μια περίπλοκη ερώτηση και όποιος πιστεύει ότι ξέρει την απάντηση θα πρέπει να κοιτάξει λίγο περισσότερο!», λέει η καθηγήτρια Beard στο BBC Culture. «Η γραμμή που θέτω προσωπικά είναι ότι τα όρια μεταξύ της τέχνης και της πορνογραφίας είναι πάντα ύπουλα και το θέμα με το παρελθόν είναι όρι πρέπει να το δούμε τόσο με τους δικούς του όρους όσο και του δικού μας. Πρέπει να μάθουμε να κοιτάμε κατάματα το παρελθόν και τα λάθη του»

Για περισσότερα από 100 χρόνια, οι φεμινίστριες έχουν επικεντρωθεί στις σεξιστικές συμπεριφορές που υπάρχουν στον κόσμο της τέχνης. Το 1914, η σουφραζέτα Mary Richardson επιτέθηκε στο Rokeby Venus του Velázquez με ένα τσεκούρι. Ο πίνακας απεικονίζει την Αφροδίτη να κοιτάζεται στον καθρέφτη, ενώ ο θεατής επικτρώνεται στο κάτω μέρος της που είναι στο κέντρο του πίνακα. Η Richardson ισχυρίστηκε ότι η διαμαρτυρία της ήταν εν μέρει με τον τρόπο που οι άντρες κοιτούσαν τον πίνακα, ο οποίος βρισκόταν στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.

Το αμφιλεγόμενο ζήτημα “Τέχνη και πορνογραφία”

«Πρέπει οι γυναίκες να είναι γυμνές για να μπουν στο Μουσείο Met;», υποστήριζε μία μεγάλη αφίσα που φτιάχτηκε από τις Guerrilla Girls, τις καλλιτέχνιδες φεμινίστριες στη δεκαετία του 1980. Εκείνη την εποχή λιγότερο από το 4% των καλλιτεχνών στο τμήμα της μοντέρνας τέχνης του μουσείου ήταν από γυναίκες, αλλά το 76% των γυμνών ήταν γυναίκες. Με έξυπνα, κομμένα μηνύματα που απεικονίζονταν σε τεράστιες αφίσες, οι Guerilla Girls προσπάθησαν να επιπλήξουν τον κόσμο της τέχνης για την μη απολογητική του περιφρόνηση προς τις γυναίκες και άλλες μειονότητες μέσα από την τέχνη.

Guerrilla Girl Kathe Kollwitz in Bilbao, 2013. Photo by Guerrilla Girls, courtesy

To 2018, η Βρετανίδα καλλιτέχνης Sonia Boyce υιοθέτησε μια διαφορετική προσέγγιση όταν αφαίρεσε, μπροστά στο κοινό, τον πίνακα Hylas and the Nymphs του John William Waterhouse στην Πινακοθήκη του Μάντσεστερ.  Ο χώρος στον τοίχο, όπου βρισκόταν ο πίνακας που απεικόνιζε ένα τσούρμο από ημίγμυνες κοπέλες να προσπαθούν να δελεάσουν τον Ύλα να μπει σε μία μικρή λίμνη με κρίνα, έμεινε κενό για μία εβδομάδα.

«Στόχος μου ήταν να τραβήξω την προσοχή – και κυρίως να αμφισβητήσω – τους τρόπους με τους οποίους τα μουσεία επιλέγουν τι να βλέπουν οι επισκέπτες, με ποιο περιεχόμενο και με τι ετικέτα», δήλωσε η Boyce μετά την αναστάτωση που προκάλεσε η κίνησή της, ενώ κατηγορήθηκε για λογοκρισία, πολιτική ορθότητα και φεμινιστρικό εξτρεμισμό. «Η αφαίρεση του πίνακα ήταν για να ξεκινήσει μία συζήτησει, όχι να προκαλέσει μία θύελλα αντιδράσεων στα ΜΜΕ». Το μόνο σίγουρο είναι ότι έκανε και τα δύο. Συνεπώς, επιβεβαιώνεται για ακόμη μία φορά ότι το ζήτημα της τέχνης και της πορνογραφίας είναι αμφιλεγόμενο.

Οι όμοιες εικόνες και τα ασαφή όρια

«Τα όρια ήταν πάντα θολά», λέει ο Hans Maes, λέκτορας στην ιστορία της τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Κεντ, ο οποίος έχει γράψει εκτενώς για το συγκεκριμένο θέμα. «Υποτίθεται γενικά ότι η πορνογραφία έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά: το σεξουαλικό στοιχείο και το στόχο του να “ερεθίσει” σεξουαλικά τον θεατή. Συνεπώς, καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας και των πολιτισμών, μπορείτε να βρείτε εξαιρετικά έργα τέχνης που διαθέτουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Σκεφτείτε μερικά από τα ψηφιδωτά στην Πομπηία, τα Kama Sutra γλυπτά ή μερικά από τα τολμηρά σχέδια του Gustav Klimt. Αν θέλετε, συγκρίνετε το Naked Maja του Goya με ένα μοντέλο του Playboy και πείτε μου ότι η γραμμή δεν είναι ασαφή».

Το 2014, η performance artist Deborah de Robertis προσπάθησε να θέσει ακριβώς το ίδιο ερώτημα εκθέτοντας τον εαυτό της γυμνό μπροστά στον πίνακα του Gustave Courbet, The Origin of the World στο Musée d’Orsay στο Παρίσι για να αναπαράγει το κοντινό πλάνο των γεννητικών οργάνων μίας γυναίκας. Στην συνέχεια, συνελήφθη επειδή πόζαρε γυμνή μπροστά στην Olympia του Manet επίσης στο Musée d’Orsay. Το βασικό ερώτημα που ήθελε να θίξει είναι: γιατί η μία αναπαράσταση του ανθρώπινου σώματος ορίζεται ως τέχνη και το άλλο ως πορνογραφία;

Οι έντονες αντιδράσεις και το ανδρικό βλέμμα

Πολλές ακόμη ερευνήτριες και μοντέλα προσπάθησαν να θίξουν το συγκεκριμένο θέμα, όπως η Sarah Williamson, η Mary Beard και η Fra Beecher. Το ενδιαφέρον τους, όμως, δείχνει πόσο κοντά είναι τα όρια μεταξύ της τέχνης και της πορνογραφίας. Ο ισχυρισμός, για παράδειγμα, της Mary Beard ότι το γυμνό διακυβεύει πάντα τον κίνδυνο να θεωρηθεί ως “ελαφρύ πορνό για την ελίτ”, δημιούργησε μεγάλες εντάσεις και σχόλια στο Twitter, όπου και το δημοσίευσε. Όπως και η Boyce, ανακάλυψε ότι η προσπάθεια να ανοίξει μία συζήτηση γύρω από το θέμα “τέχνη και πορνογραφία” τείνει περισσότερο στο να δημιουργεί εχθρικότητα παρά κάποιο ενδιαφέρον.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ArtActivistBarbie, υπονομεύοντας μία πλαστική κούκλα που έχει κατηγορηθεί ευρέως από τις φεμινίστριες ως ένα στερεότυπο φύλου, ήταν μία μεγάλη και πανέξυπνη ιδέα από την πλευρά της δημιουργού. «Το θέμα είναι η συζήτηση και να αρχίσουμε να βλέπουμε τα πράγματα διαφορετικά», λέει η Sarah Williamson. «Η AAB παρέχει έναν διασκεδαστικό και παιχνιδιάρικο τρόπο με το να το κάνει αυτό κι έτσι προσπαθεί να δημιουργήσει έναν κόσμο, όπου υπάρχει περισσότερη ισότητα για τις γυναίκες και όπου δεν είναι μόνο το υποκείμενο του ανδρικού βλέμματος».

Πηγή: BBC

Δείτε επίσης:

John Bizas: Ο κόσμος μέσα από τα μοναδικά γλυπτά τουΗ Θέα της Καραντίνας: 10 ζωγράφοι εμπνέονται από την καραντίνα

Το Youfly.com αποτελείται από μια δυναμική ομάδα ανθρώπων που αγαπάει τις τέχνες και τον πολιτισμό. Έχοντας πολυετή εμπειρία και εξειδίκευση στο χώρο, οι αρθρογράφοι μας έχουν ως στόχο την ενημέρωσή σας για όλα τα σχετικά νέα από Ελλάδα και εξωτερικό, άμεσα και έγκυρα. Διαβάστε περισσότερα για το ποιοι είμαστε.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com.

The post Η λεπτή γραμμή μεταξύ τέχνης και πορνογραφίας appeared first on Youfly.