Μια πενηντάχρονη κυρία

Παρακολούθησα ψηφιακά μεγάλο μέρος του γόνιμου συνεδρίου του Κύκλου Ιδεών του Ευάγγελου Βενιζέλου με θέμα την Καμπύλη της Μεταπολίτευσης. Πενήντα χρόνια από τρεις επετείους εξάλλου έχουμε φέτος: την τραγωδία της Κύπρου.

Τη Μεταπολίτευση, δηλαδή τη μετάβαση στη δημοκρατία με συμφωνία του προδικτατορικού πολιτικού κόσμου και του στρατού υπό τον Καραμανλή. Και το δημοψήφισμα

για το πολιτειακό που κατέληξε πανηγυρικά σε μια αβασίλευτη μορφή που και σήμερα έχουμε ακόμη πιο εμπεδωμένη. Οπως ωραία είπε ο συνθέτης Διονύσης Σαββόπουλος στη συζήτησή του με τον Βενιζέλο, στο κλείσιμο του συνεδρίου, η Μεταπολίτευση ήταν στιγμή – τομή (με το αεροπλάνο του Ζισκάρ ντ’Εστέν ήρθε ο Καραμανλής) αλλά μια μακρά διάρκεια πενήντα ετών σαν κυματισμοί θάλασσας. Δεν είναι εύκολο να οριοθετήσει κανείς τα πενήντα αυτά χρόνια, ούτε να τα εικονογραφήσει.

Παρότι το συνέδριο και θεματικές είχε και με όψεις της 50χρονης πορείας καταπιάστηκε (από τη μουσική και το σινεμά μέχρι την οικονομία κ.τ.λ.). Βεβαίως δεν αποφεύχθηκαν και κοινοτοπίες και στερεοτυπικές απόψεις που έχουν κυριαρχήσει από ένα μέρος του δημόσιου λόγου για τη Μεταπολίτευση. Που και τη δαιμονοποιεί ως περίοδο μόνον ευμάρειας και την ταυτίζει με την ιδρυτική πράξη του ΠΑΣΟΚ ενώ είναι και περίοδος ίδρυσης και της ΝΔ. Μάλιστα η τελευταία αποδείχθηκε πως ήταν και πιο ανθεκτική από το κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου.

Θα μου πεις: εξαντλείται η Μεταπολίτευση με ένα έστω ευρύ συνέδριο; Θίγονται όλες οι πλευρές της ή τα μοιραία της πρόσωπα όπως ο Κοσκωτάς; Μια τέτοια εποχή μεταβάσεων μπορεί να χαρακτηρίζεται από την ομαλή διαδοχή και εναλλαγή κυβερνήσεων εντός δημοκρατικού τόξου αλλά όπως όλες οι ιστορικές μεταβάσεις διατρέχεται και από υπόγεια ρεύματα, τάσεις, δευτερεύοντα γεγονότα που πάντως ήταν καθοριστικά για το σημερινό κεκτημένο.

Για παράδειγμα, η μετεμφυλιακή εποχή ορίζεται από ένα αυταρχικό κράτος αλλά και από μια ατιμωρησία των συνεργατών της τριπλής Κατοχής. Η μεταπολιτευτική πάλι εποχή παρά τις δίκες των πρωταιτίων (Κορυδαλλός) και των βασανιστών (Χαλκίδα) επίσης άφησε για χρόνια άθικτο έναν κάποιο μηχανισμό της δικτατορίας στο βαθύ κράτος. Δεν έγινε ποτέ μια ευρεία συζήτηση για το πώς κατασκευάστηκαν οι βασανιστές στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, πώς λαϊκά παιδιά εξελίχθηκαν σε φριχτούς βραχίονες της τυραννίας, πώς εξηγείται η Κοινοτοπία του δικού μας Κακού για να θυμηθούμε τη Χάνα Αρεντ και την υπόθεση Αϊχμαν. Πώς επέδρασε η αντιδικτατορική αντίσταση στην εμπέδωση και το πέρασμα στη δημοκρατία από την άλλη. Πώς ακόμη και επιλογές βίας κατά της χούντας είχαν το δικό τους νομιμοποιητικό πλαίσιο.

Προς τιμήν του στον Κύκλο, ένας εκ των πρωταγωνιστών της πιο ριζοσπαστικής αντίστασης, ο Πέτρος Ευθυμίου, έκανε εκτενή αναφορά. Οι λογαριασμοί πάντως των συμπερασμάτων είναι ανοιχτοί για την πενηντάχρονη κυρία που λέμε Μεταπολίτευση.