Η κακοποίηση του δημόσιου λόγου

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Το ύφος και η ποιότητα του δημόσιου λόγου στην Ελλάδα του 2014, λίγο απέχει από το ύφος και την ποιότητα του λόγου στους καφενέδες της επικράτειας. Δεν είναι μυστικό, ότι οι δημόσιοι παράγοντες, κυρίως βουλευτές, αλλά και κυβερνητικοί παράγοντες, στις δηλώσεις, ομιλίες, παρεμβάσεις, χρησιμοποιούν ένα λόγο ο οποίος κάθε άλλο παρά υποδειγματικός μπορεί να θεωρηθεί. Αν αφήσουμε απ' έξω τις δηλώσεις περί εμφυλίου πολέμου, λαϊκών δικαστηρίων ή στρατοδικείων που μεταχειρίζονται τα άκρα και φανερώνουν

μια συγκεκριμένη μορφή ψυχοπαθολογικής παρεκτροπής, ο υπόλοιπος δημόσιος λόγος των πολιτικών παραγόντων ολοένα και πιο πολύ μοιάζει με εκείνο των παλιών καραγωγέων και εκδοροσφαγέων του μεσοπολέμου.

Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες καυγάδων μεταξύ εκπροσώπων των πολιτικών κομμάτων, όπου η φρασεολογία, το λεξιλόγιο αλλά και η εν γένει συμπεριφορά, το μόνο που δε θυμίζουν είναι πολιτισμένη συζήτηση ανθρώπων που διαφωνούν μεν, μπορούν να συνυπάρξουν δε. Μερικές φορές, μάλιστα, η εκφορά του λόγου είναι τέτοια που, σίγουρα, στο μέλλον, θα κατατάξει τους φορείς του στη χορεία εκείνων που κακοποίησαν τόσο τη γλώσσα όσο και το ήθος της εποχής μας.

Η παθογένεια του δημόσιου λόγου δεν είναι άσχετη με την ευρύτερη παθογένεια της ελληνικής κοινωνίας, η οποία αποκαλύφθηκε με αφορμή την κρίση. Πρόκειται για μια βαθιά, συστηματική και χρόνια περιφρόνηση της παιδείας, της καλλιέργειας και της ευγένειας.

Μια απλή ματιά στα πρακτικά της Βουλής στην προδιδακτορική περίοδο μπορεί να πείσει και τον πιο δύσπιστο αναγνώστη πως οι αγορητές και εκπρόσωποι των κομμάτων είχαν τελείως διαφορετική αντίληψη από τους σημερινούς. Χωρίς την παραμικρή διάθεση νοσταλγίας, η σημερινή κατάσταση του δημόσιου λόγου είναι άκρως απογοητευτική, ενώ τα γραπτά και προφορικά μνημεία κακοποίησης της γλώσσας και υπονόμευσης του πολιτικού ήθους είναι τόσα πολλά που ακόμη και ο πιο προσεκτικός παρατηρητής αδυνατεί να καταγράψει.

Αντανάκλαση της κατάστασης στην κοινωνία, η σημερινή Βουλή με τη σύνθεσή της, είναι κάτι για το οποίο δε θα υπερηφανευόμαστε στο μέλλον. Ίσως, μάλιστα, να προσπαθήσουμε να ξεχάσουμε πολλά. Υπάρχουν όμως στιγμές που ο αναγνώστης ή τηλεθεατής αναρωτιέται αν όντως συμβαίνουν, αν όντως ακούγονται αυτές οι εκφράσεις που κάθε άλλο παρά κοινοβουλευτικό ή πολιτικό λόγο θυμίζουν.

Η οικονομική κρίση θα ξεπεραστεί με τον άλφα ή βήτα τρόπο, σε χρονικό ορίζοντα ορατό ή δυσδιάκριτο. Η βαθιά πολιτισμική κρίση που ταλανίζει τη χώρα όμως δεν πρόκειται να ξεπεραστεί εύκολα, αφού το πολιτικό σύστημα παραμένει δέσμιο κανόνων που αποθαρρύνουν τους υγιείς, δραστήριους, έντιμους ανθρώπους να συμμετέχουν στα κοινά. Και μόνο η σκέψη ότι θα έρθει κανείς σε αντιπαράθεση με ανθρώπους, οι οποίοι μετέρχονται παρόμοιων τεχνασμάτων και εκφράσεων, είναι αρκετή για να αποφασίσει να μη συμμετέχει σε αυτό το τσίρκο τεράτων που είναι η σημερινή πολιτική σκηνή.

Η αποκαρδιωτική αυτή εικόνα δεν πρόκειται να αλλάξει σύντομα. Η δυσανεξία και η μισαλλοδοξία που καλλιεργείται από ορισμένους κύκλους είναι η τροφοδότρια γεννήτρια αυτού του εκφυλισμένου πολιτικού - δημόσιου λόγου και εξυπηρετεί συγκεκριμένα σχέδια πολιτικού σχεδιασμού. Το γεγονός ότι ο λόγος αυτός όχι μόνο δεν έχει διείσδυση πλέον σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, αλλά προκαλεί και αποστροφή μόνο ως ενθαρρυντικό σημείο μπορεί να εκληφθεί.