Οριζοντίως και καθέτως

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Ήμασταν όλοι μαζί  και ξεδιπλώναμε ακούραστα τις ώρες μας/Τραγουδούσαμε σιγά για τις μέρες που θα ῾ρχόντανε/       φορτωμένες πολύχρωμα οράματα - Μανώλης Αναγνωστάκης
Η ζηλότυπα διατηρημένη ρουτίνα, διαλύθηκε λόγω της κρίσης και σαν εκθρονισμένη αυτοκράτειρα προσπαθεί να βρει καταφύγιο σε στερεότυπα, κοινοτυπίες και κατάρες. Η ζωή όμως ακολουθεί το δικό της, μη γραμμικό μονοπάτι, όπου το μέχρι χθες θεωρούμενο ως νομοτελειακό, σήμερα φαντάζει όχι απλά πεπερασμένο μα και α-νόητο.

Εάλω το βασίλειο των βεβαιοτήτων. Μαζί με την πτώση της εποχής της βεβαιότητας, ήρθε και η πτώση της αυθεντίας, σε οικονομικό, πολιτικό, ιδεολογικό και πολιτισμικό επίπεδο. Η μέχρι χθες κάθετη οργάνωση της αυθεντίας αποτελεί σήμερα ένα σωρό ερειπίων, γύρω από τα οποία κλαυθμηρίζουν οι τελευταίοι εναπομείναντες πιστοί της.
Οι άναρθρες κραυγές, τα κηρύγματα μίσους, η απόρριψη της άλλης άποψης, οι απόπειρες ηθικής εξόντωσης του αντιπάλου με τη βοήθεια εύπεπτων συνθημάτων κενού νοήματος, έχασαν τη δύναμη τους και αυτό που παρατηρούμε σήμερα είναι οι τελευταίοι επιθανάτιοι ρόγχοι του τέρατος που γεννά η βεβαιότητα της μισαλλοδοξίας.

Ο 21ος αιώνας θα διαφέρει ριζικά από τον 20ο ως προς την παραγωγή, οργάνωση και διάχυση της γνώσης. Αν στο παρελθόν οι κοινωνίες γνώρισαν την κάθετη οργάνωση κάθε μορφή πνευματικότητας, είτε επρόκειτο για θρησκείες είτε για ιδεολογίες, σήμερα, με την κατάρρευση της αυθεντίας και του ιερατείου, οι πολίτες δείχνουν ξεκάθαρα την προτίμησή τους σε οριζόντιες μορφές επικοινωνίας. Η κάθετη οργάνωση της πνευματικής ζωής των ανθρώπων, έχει παρέλθει οριστικά και αμετάκλητα.

Η επανάσταση του διαδικτύου και ο συνακόλουθος εκδημοκρατισμός της πληροφορίας και της γνώσης, δημιούργησε ένα περιβάλλον όπου η πληροφορία και η γνώση φτάνουν αδιαμεσολάβητα στον πολίτη ή στις συλλογικότητες ανθρώπων, επιτρέπει την άμεση ανταλλαγή απόψεων, το διάλογο, την πολεμική με αρχές και, εν τέλει, τη σύνθεση.

Παράλληλα, οι δυτικές, τουλάχιστον, κοινωνίες, έχοντας την πικρή εμπειρία των ολοκληρωτισμών του 20ου αιώνα, ενθαρρύνουν την οριζόντια οργάνωση των πολιτών, παρά την αντίδραση που προβάλλουν ακόμη ορισμένα τμήματα των ελίτ τους. Η αδήριτη ανάγκη για διαρκή παραγωγή γνώσης, για επεξεργασία και αφομοίωση των πληροφοριών, για αναστοχασμό αλλά και για ηθική αποτίμηση όλων των προηγούμενων, οδηγεί ολοένα και περισσότερους πολίτες στη νέα αγορά του Δήμου, που δεν είναι άλλο από το διαδίκτυο και οι διάφορες εφαρμογές του, όπως ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, ομάδες συζητήσεων, σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, online εφημερίδες, περιοδικά, εκδόσεις, σχολικές αίθουσες για εξ αποστάσεως εκπαίδευση κλπ. Η οριζόντια οργάνωση της πνευματικής και κοινωνικής ζωής εδράζεται αλλά και ενισχύει το πρόσωπο που δρα μέσα στη συλλογικότητα και δεν οδηγεί στον εξανδραποδισμό του εν ονόματι μιας ιεραρχικά ανώτερης αυθεντίας.

Η πνευματικότητα του 21ου αιώνα ήδη καταγράφει τα πρώτα, σταθερά βήματα της