Η κρίση στη Λογοτεχνία και μία συνέντευξη του Κώστα Ταχτσή!

Με αφορμή την θεατρική εκδοχή του έργου του Ταχτσή «ΤΡΙΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ» θα ήταν, ίσως, επίκαιρο να θυμηθούμε μια συνέντευξη που είχε δώσει ο συγγραφέας γύρω στα 1977. Συνέντευξη που σήμερα (μέσα στο βαθύ έρεβος της γενικότερης πνευματικής κρίσης) που περνάει το ελληνικό βιβλίο φαίνεται προφητική.

Μιλώντας για το ελληνικό μυθιστόρημα που εκείνη την εποχή το χαρακτήριζε «τζούφιο» (… που να έβλεπε, κιόλας, την σημερινή παραγωγή …) σημείωνε επιγραμματικά:

«… Το γιατί είναι «τζούφιο» έχει την αιτία του: «Πάρε για παράδειγμα τον «Σκελετόβραχο» της Εύας Βλάμη» έλεγε «το ίδιο και ο «Πέτρο Κάζας» του Κόντογλου. Ξέρουμε καλά ότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ελληνικό μυθιστόρημα, όπως μιλάμε για γαλλικό, εγγλέζικο, ρώσικο ή αμερικάνικο. Όταν π.χ. στην Γαλλία έγραφε ο Σταντάλ, εδώ σε μας ο Ξένος έγραφε τον «Διάβολο εν Τουρκία» κι ο Τζιτζιπιός την «Ορφανή της Χίου». Μόνο μετά το 1987 όταν έχουν κιόλας γραφτεί τα μεγάλα αριστουργήματα του είδους στις αναπτυγμένες χώρες, αρχίζει κάτι να σαλεύει και στην μικρή, υπανάπτυκτη Ελλάδα – «Πάπισσα Ιωάννα», «Θάνος Βλένας», «Λουκής Λάρας», λίγος Βιζυηνός, ο πρώτος Παπαδιαμάντης – αλλά είναι πια αργά, και με τον καιρό το χάσμα μονιμοποιείται, από το 22 μάλιστα μεγαλώνει.

Όταν ο Προυστ κι ο Τζόις, όταν πριν από αυτούς η Γκέρτρουντ Στάιν, έχουν τελειώσει σχεδόν το έργο τους, όταν συντελείται το μεγάλο σύγχρονο αισθητικό κίνημα, που άλλαξε ριζικά τη ζωή μας και τον τελευταίο μισό αιώνα, εδώ με το ζόρι μπαίνουμε στο αστικό μυθιστόρημα – ο Θεοτόκης, ο Ξενόπουλος, ο Βουτυράς – κι αυτό με συνεχείς παλινδρομήσεις στην ηθογραφία – Καρκαβίτσας, Μυριβήλης, που μετά το έξοχο αν και τσαπατσούλικο «Η ζωή εν τάφω», μοναδική ίσως περίπτωση ελληνικού πρωτοποριακού πολεμικού βιβλίου σε παγκόσμιο επίπεδο, ξαναγυρίζει κι αυτός με τον «Βασίλη Αρβανίτη» στην ηθογραφία. Ο Κοσμάς Πολίτης, ο Καραγάτσης, ο Θεοτοκάς πάνε να στεριώσουν ένα μυθιστόρημα βασταγμένο λίγο-πολύ στην ελληνική πραγματικότητα – α, ναι, κι η παραγνωρισμένη Λιλίκα Νάκου και ίσως κάνα δυο άλλα – αλλά το χάσμα που μας χωρίζει από την Δύση όλο και μεγαλώνει.

Δυο καλά και χορταστικά μυθιστορήματα – «Στου Χατζηφράγκου» του Πολίτη και η «Τριλογία του Τσίρκα» - που θα έπρεπε να έχουν γραφτεί στον μεσοπόλεμο έρχονται να γεμίσουν ένα κενό. Στο μεταξύ στην λογοτεχνία μας έχει εισβάλει ο πληθωρικός, ανεδαφικός Καζαντζάκης, που αποπροσανατολίζει ακόμα περισσότερο την πεζογραφία μας – γλωσσικά, ιδεολογικά κλπ. Ειδική περίπτωση ο Πεντζίκης, μέσα στα πλαίσια του σύγχρονου κινήματος, για να καταλήξει στην «Κυρία Έρση» - πολύ ιδιότυπη περίπτωση, άξια μελέτης…». Εδώ σταματάει για να συμπληρώσει: «Στην ερώτησή σας για το αν μπορεί να μεταφερθεί το αρχαίο δράμα σύγχρονα στη σκηνή θα απαντήσω πως ναι, αναμφισβήτητα. Γιατί, άλλωστε, τι είναι τα αρχαία κείμενα, Ευαγγέλια – που ξεσηκώνονται πια κάθε φορά οι τα φαιά φορούντες σαν παπάδες. Αυτή τη φορά συγχύστηκαν γιατί με την «Λυσιστράτη» και τους «Βατράχους» άρχισε να καταλαβαίνει στην σύγχρονη, την