Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ

Γεώργιος Ε. Σέκερης

Αφ’ ότου, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, εγκαινιάσθηκε το κοινοτικό εγχείρημα, δεν έλειψαν οι φωνές, κυρίως πέραν της Μάγχης και του Ατλαντικού, που προδίκασαν το ναυάγιό του. Εν τούτοις, περισσότερο από μισό αιώνα αργότερα, η Κοινοτική Ευρώπη συνεχίζει την πορεία της, συνεισφέρουσα μεγάλως στην ειρήνη και ευημερία της ηπείρου μας – πλην όμως συγκροτημένη κατά τρόπο πολύ απέχοντα από τα....
οράματα των ιδεολογικών και πολιτικών πατέρων της. Και αντιμέτωπη με μια ακόμη υπαρξιακή πρόκληση.[i]
***
Ο αρχικός ομοσπονδιακός στόχος έχει πλέον κατ’ ουσίαν εγκαταλειφθεί. Τουλάχιστον στο ορατό μέλλον, η ΕΕ δεν πρόκειται να μετεξελιχθεί σε «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» κατά το βορειοαμερικανικό πρότυπο. Ενώ η προωθημένη και εν πολλοίς πρωτόγνωρη διακρατική συνεργασία που αναπτύσσουν οι εταίροι παρουσιάζει μεγάλες ανισότητες μεταξύ τομέων δραστηριότητας, τόσο ως προς τις καταβαλλόμενες προσπάθειες, όσο και ως προς τα επιτεύγματα.
Είκοσι χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ και εις πείσμα των ελπίδων που γέννησε η σύσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η στρατιωτική Ευρώπη παραμένει στα σπάργανα. Η άμυνα και ασφάλεια του ευρωκοινοτικού χώρου εξακολουθούν να διασφαλίζονται από την αμερικανική υπερδύναμη και τη νατοϊκή προέκτασή της, με το στρατιωτικό δυναμικό των Ευρωπαίων εταίρων συνεχώς να συρρικνώνεται, και τους μόνους στρατιωτικώς αξιόλογως μεταξύ τους – το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία – [ii] να διαθέτουν κατά βάση τις δυνάμεις τους, είτε στο νατοϊκό, είτε σε στενά εθνικό πλαίσιο. Και με τη στρατιωτική αυτή εξάρτηση από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να επιβεβαιώνεται άπαξ έτι εξ αφορμής της λιβυκής κρίσης. [iii]

Στον διεθνοπολιτικό τομέα η συλλογική κοινοτική παρουσία είναι ουσιαστικότερη. Βέβαια, θεσμικώς τα κράτη-μέλη διατηρούν σχεδόν πλήρη ελευθερία ενεργείας – περί ενιαίας εξωτερικής πολιτικής ουδείς λόγος. Παρά ταύτα όμως, κατορθώνουν αρκετά συχνά να διαμορφώνουν έναν ελάχιστο κοινό παρανομαστή, ο οποίος, χωρίς ασφαλώς να τους προσφέρει διεθνή επιρροή αντίστοιχη προς το συνολικό τους εκτόπισμα, συνιστά ωστόσο, έναν όχι αμελητέο παράγοντα στα παγκόσμια δρώμενα. Ως μοναδικός ανά την υφήλιο πολυεθνικός χώρος γεωπολιτικής σταθερότητας, ισότιμης συνεργασίας, και έμπρακτου σεβασμού των ανθρωπιστικών αξιών, και χάρις, συγχρόνως, και στην οικονομική της επιφάνεια, η ΕΕ διαθέτει σημαντικά αποθέματα «ήπιας ισχύος», τα οποία της επιτρέπουν: Να συναλλάσσεται από θέση ισοτιμίας με μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις όπως η Ρωσία, η Κίνα, ή η Ινδία. Να συμβάλλει – έστω και με περιορισμένη αποτελεσματικότητα – στην αντιμετώπιση κρίσεων από τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία έως την Μέση Ανατολή και την Αφρική. Και να επιδρά εποικοδομητικά, αν και με λίαν άνισα αποτελέσματα, στον στενότερο γεωπολιτικό της περίγυρο – όπως δείχνουν, μεταξύ άλλων, η προώθηση της ενταξιακής υποψηφιότητας της Σερβίας σε συνδυασμό με τον έλεγχο των αντιπαραθέσεων στο Κόσοβο και οι, ομολογουμένως πολύ λιγότερο αποδοτικές μέχρι στ