Real Estate Summit 2023: «Βροντερό» παρών από επιχειρηματίες, στελέχη και φορείς στην «ακτινογραφία» της εγχώριας αγοράς ακινήτων

Τις πιο πρόσφατες εξελίξεις αλλά και τις προοπτικές συνολικά του κλάδου Real Estate στην Ελλάδα, έναν τομέα που παρουσιάζει ίσως το μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας, ανέλυσαν οι εξαιρετικοί ομιλητές και συμμετέχοντες στα πάνελ του συνεδρίου Real Estate Summit 2023.

Πρόκειται για το 1ο Συνέδριο Real Estate από τον όμιλο REAL

Group, για την ελληνική κτημαυαγορά που είχε τίτλο: «Νέα εποχή στην αγορά ακινήτων – Προκλήσεις και προοπτικές της επόμενης μέρας», με τη συμμετοχή σημαντικών φορέων από εμπλεκόμενους κλάδους της οικονομίας.

Στο συνέδριο αναλύθηκαν διεξοδικά όλες οι πτυχές και τα κρίσιμα ζητήματα της ελληνικής αγοράς Real Estate, όπως οι νέες τάσεις, η πορεία των ΑΕΑΑΠ, τα νομοθετικά και φορολογικά προβλήματα, οι ξένοι και οι θεσμικοί επενδυτές, τα τουριστικά ακίνητα, ο κλάδος logistics κ.α, ενώ συμμετείχαν και σημαντικοί πολιτικοί παράγοντες και επιχειρηματικοί φορείς.

Την έναρξη του συνεδρίου έκανε ο Εκδότης – Διευθυντής της Realnews και Πρόεδρος της ΕΙΗΕΑ, Νίκος Χατζηνικολάου, ο οποίος καλωσόρισε τους εκλεκτούς καλεσμένους, τόνισε ότι η οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα είθισται να θεωρείται «ατμομηχανή» της εγχώριας ανάπτυξης και ο κλάδος της αγοράς ακινήτων, μαζί με τον κλάδο του τουρισμού να αποτελεί έναν από τους δυο βασικούς πυλώνες ανάπτυξης της οικονομίας, με σημαντική συνεισφορά στην απασχόληση και στο ΑΕΠ. «Γι’ αυτό άλλωστε, οι φάσεις ανάπτυξης, σταθεροποίησης ή ύφεσης της οικοδομής συμπίπτουν χρονικά με τις αντίστοιχες περιόδους της ελληνικής οικονομίας», όπως σημείωσε.

«ΑΕΕΑΠ και θεσμικοί επενδυτές»

Για τη συνεισφορά στη δημιουργία σύγχρονου προϊόντος και ανάπτυξης της κτηματαγοράς από τις ΑΕΕΑΠ και τους θεσμικών επενδυτών μίλησαν οι εισηγητές του δεύτερου πάνελ του συνεδρίου

Στο πάνελ συμμετείχαν οι: Τερέζα Μεσσάρη CFO/COO της PRODEA Investments, Άννα Αποστολίδου Διευθύνουσα Σύμβουλος BriQ Properties ΑΕΕΑΠ, Νικόλαος Μπαζιώτης CFO/CIO της Premia Properties, Χρήστος Μπομπόλιας Διευθύνων Σύμβουλος στη Μπλε Κέδρος. Ενώ, τον συντονισμό της συζήτησης είχε ο δημοσιογράφος Ζώης Τσώλης.

H Τερέζα Μεσσάρη αναφέρθηκε στα πλεονεκτήματα της επένδυσης σε Εταιρείες Επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία (ΑΕΕΑΠ). «Οι ΑΕΕΑΠ δίνει τη δυνατότητα σε επενδυτές να μπορέσουν να έχουν πρόσβαση σε επενδυτικά χαρτοφυλάκια με άριστα χαρακτηριστικά. Ταυτόχρονα γλιτώνουν τον «πονοκέφαλο» της διαχείρισης».

Από την πλευρά της η Άννα Αποστολίδου μίλησε για τις επενδύσεις και τις κινήσεις της εταιρείας της και αναφέρθηκε στη σημαντική συμμετοχή που έχουν τα φυσικά πρόσωπα στη μετοχική της σύνθεση με πάνω από 6000 φυσικά πρόσωπα.

Ο Νικόλαος Μπαζιώτης αναφορικά με τους θεσμικούς επενδυτές τόνισε ότι «οι ΑΕΕΑΠ έχουν χαμηλότερο προφίλ ρίσκου μεταξύ μετοχής και ομολόγου. Απευθύνονται σε επενδυτές και σε ιδιώτες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό».

Ο Χρήστος Μπομπόλιας μίλησε για ένα περιβάλλον που παρέχει ασφάλεια και χαμηλό ρίσκο σε κάποιον που αποφασίζει να επενδύσει, ενώ ο Ζώης Τσώλης αναφέρθηκε στο μεγάλο στοίχημα που είναι η στροφή στα πράσινα κτίρια.

Στη δευτερολογία τους οι ομιλητές είχαν την ευκαιρία να μιλήσουν για τα επενδυτικά σχέδια των εταιρειών τους με την κ. Μεσσάρη να σχολιάζει ότι «η εταιρεία μας είναι η μεγαλύτερη στα «πράσινα» γραφεία. Έχουμε περάσει το μισό δις και συνεχίζουμε. Αυτό που θέλω να σημειώσω για το ESG και τον ρόλο των ΑΕΕΑΠ είναι η πολύ σημαντική επίδραση που έχει στην κοινωνία ότι φτιάχνουμε αειφόρα ακίνητα για τους χρήστες και τους εργαζόμενους. Δεν έχει να κάνει μόνο με τον καθαρό αέρα αλλά την ευζωία. Είναι πολύ σημαντικό για την PRODEA».

H κυρία Αποστολίδου αναφέρθηκε στις δυο παράλληλες κινήσεις της εταιρείας της. «Έχουμε τα υπάρχοντα ακίνητα μας που είναι ήδη κατασκευασμένα όπου χρησιμοποιούμε την πράσινη ενέργεια και στα υπόλοιπα κτίρια γραφείων κάνουμε ενεργειακή αναβάθμιση. Στα νέα κτίρια που χτίζουμε όχι απλώς κοιτάζουμε να είναι «πράσινα» αλλά να έχουν και πιστοποίηση LEED».

«Κοιτάμε να έχουμε πιστοποιήσεις. Είμαστε στο πανευρωπαϊκό δίκτυο, είναι στην καρδιά της στρατηγικής μας το ESG. Το βλέπουμε σαν ανάγκη και σαν αυτορρύθμιση», σχολίασε ο κ. Μπαζιωτης. Ενώ, ο κ. Μπομπόλιας είπε ότι στόχος πρέπει να είναι η κατασκευή ενός κτιρίου που να καταναλώνει χαμηλότερη ενέργεια.

«Ακίνητα και Τουρισμός»

«Ακίνητα και Τουρισμός». Επενδύσεις πέντε αστέρων αναβαθμίζουν το τουριστικό προϊόν. Εκπρόσωποι του τουρισμού και του real estate περιγράφουν τις νέες συνθήκες», ήταν το θέμα συζήτησης στο τρίτο πάνελ.

Στο πάνελ συμμετείχαν οι: Αλέξανδρος Βασιλικός Πρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος – Πρόεδρος HOTREC, Κωνσταντίνος Ζήκος Αντιπρόεδρος Ομίλου Hotel Brain – π. Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας ΕΟΤ, Αλέξανδρος Αγγελόπουλος Διευθύνων Σύμβουλος Όμιλος Aldemar – Αντιπρόεδρος ΕΕΝΕ και Χάρης Σιγανός Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Zeus International. Τον συντονισμό της συζήτησης είχε ο δημοσιογράφος Γιώργος Χουδαλάκης.

Ανοίγοντας τη συζήτηση ο Αλέξανδρος Βασιλικός σχολίασε ότι «δεν πρέπει η συζήτηση για 5στερα ξενοδοχεία να φαίνεται ελιτίστικη. Το 70% των ξενοδοχείων της χώρας είναι 1,2,3 αστέρων. Τα πεντάστερα πρέπει να θέσουν τον πήχη της ποιότητας. Δε φτάνει να μετράς κεφάλια τουριστών στα σύνορα. Πρέπει να μπούμε σε μεγάλο βάθος στα δεδομένα. Το πεντάστερο ξεκινώντας από τους επενδυτές πρέπει να είναι «πράσινο». Πρέπει το ελληνικό ξενοδοχείο να αγοράζει ελληνικά προϊόντα και να τα προωθεί. Τα πράγματα και η κοινωνία εξελίσσονται. Η ποιοτική αναβάθμιση πρέπει να είναι οριζόντια».

Ο Κωνσταντίνος Ζήκος πήρε τον λόγο στη συνέχεια λέγοντας ότι «πλέον είναι μια παγκόσμια λογική ότι πρέπει να υπάρχει μίγμα διαφόρων ξενοδοχείων ώστε να μπορούν να εξυπηρετούν όλες τις ανάγκες. Το ζητούμενο είναι πως θα μπορέσουμε να περιορίσουμε και να βάλουμε κάποια τάξη σε αυτά τα δεδομένα».

«Στόχος είναι η παροχή ποιοτικής υπηρεσίας. Το μέγεθος εδώ δεν μετρά», ανέφερε από την πλευρά του ο Αλέξανδρος Αγγελόπουλος. «Πρέπει να σέβεσαι την κοινωνία στην οποία καλείσαι να δραστηριοποιηθείς. Λογική συμπερίληψης και όχι αποκλεισμών. Έχουμε πλέον συνειδητοποιήσει ότι υπάρχουν όρια. Τα όρια σε μερικές περιπτώσεις κάμπτονται. Πρέπει να αρχίσουμε να προσαρμοζόμαστε στις ανάγκες, στις δυνατότητες και στα θέλω μιας περιοχής.

Το ελληνικό προϊόν, το κομμάτι που έχει να κάνει με την άντληση δυναμικών πόρων, τη δυνατότητα που έχει και ο κατασκευαστικός τομέας. Η Ελλάδα έχει στα χέρια της όσα χρειάζεται για να φτιάξει ένα καλό τουριστικό προϊόν», επισήμανε.

Τέλος, ο Χάρης Σιγανός σχολίασε ότι η σύνδεση των ακινήτων με τον τουρισμό είναι λίγο παράδοξη. «Ο τουρισμός έχει τεράστια δυναμική και μια μεγάλη αβεβαιότητα. Το ακίνητο από την άλλη έχει βεβαιότητα. Τα τελευταία 6 χρόνια έχουμε κατασκευάσει πάνω από 350.000 τ.μ. ξενοδοχείων σε Ελλάδα, Ιταλία, Ρουμανία και άλλες χώρες. Έχουμε την έννοια της φιλοξενίας στο αίμα μας οι Έλληνες. Κάθε Έλληνας θα ήθελε να είναι ξενοδόχος».

«Ακίνητα: Προκλήσεις και Προοπτικές»

«Ακίνητα: Προκλήσεις και Προοπτικές». H σημασία της βέλτιστης αξιοποίησης του real estate για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης. Διεθνείς πρακτικές και εθνικές ευκαιρίες», ήταν το θέμα συζήτησης στο πρώτο πάνελ.

Στο πάνελ συμμετείχαν οι: Θεόδωρος Μητράκος, Διευθυντής και π. Υποδιοικητής της ΤτΕ, Γρηγόρης Δ. Δημητριάδης, Διευθύνων Σύμβουλος & Εκτελεστικό Μέλος ΔΣ Υπερταμείου, Δρ. Αριστοτέλης Καρυτινός, Διευθύνων Σύμβουλος Prodea Investments, Παναγιώτης Μπαλωμένος, Εντεταλμένος Σύμβουλος και Εκτελών Χρέη Διευθύνοντος Συμβούλου, ΕΤΑΔ. Ενώ, τον συντονισμό της συζήτησης είχε ο διευθυντής έκδοσης της Realnews, Κωνσταντίνος Ρομποτής.

Αναφερόμενος στη συμβολή του Real Estate στην ανάπτυξη και προοπτική της ελληνικής οικονομίας, ο Θεόδωρος Μητράκος ανέφερε ότι «η αγορά ακινήτων έχει αποδειχθεί ατμομηχανή ανάπτυξης. Φαίνεται η πολύ ισχυρή συσχέτιση της ανάπτυξης αγοράς ακινήτων με την οικονομία. Είδαμε μια μεγάλη ύφεση με -25% στο ΑΕΠ και μεγάλη βύθιση στην αγορά ακινήτων και είδαμε σχεδόν -80% σε μερικές περιπτώσεις. Τώρα ποιο είναι το αίτιο και ποιο το αιτιατό; Ακόμα, ο κλάδος του Real Estate βρίσκεται περίπου στο 1/3 σε βασικές μεταβλητές με εκεί που είχε φτάσει πριν την κρίση. Είχε φτάσει τους 500.000 πρωτογενώς άμεσα εργαζόμενους και τώρα είναι στους 150.000. Υπάρχει σημαντικό περιθώριο ανάπτυξης. Η προσφορά για ποιοτικό καλό προϊόν είναι περιορισμένη. Έχουμε μια μεγάλη ανάγκη που πρέπει να καλυφθεί τα επόμενα χρόνια. Η πράσινη μετάβαση δημιουργεί μεγάλη ζήτηση στην αγορά ακινήτων».

Παίρνοντας τον λόγο ο Γρηγόρης Δ. Δημητριάδης σχολίασε ότι το Real Estate είναι ένας δείκτης για το κατά πόσο προχωράει η οικονομία μας θετικά ή όχι. «Είναι πολύ σημαντική η ανάπτυξη του τομέα αυτού στη χώρα μας. Στον τουρισμό φαίνεται να έχουμε μια ισχυρή τουριστική ανάπτυξη και για τα επόμενα χρόνια και αυτό φαίνεται από τις υποδομές που κατασκευάζονται, όπως αεροδρόμια, ξενοδοχεία κ.α. Υπάρχει ανάγκη για σύγχρονα κτίρια που θα είναι και «πράσινα». Αντίστοιχα στο οικιστικό κομμάτι και εκεί υπάρχει ανάγκη για βιοκλιματικά κτίρια. Πρέπει να έχουμε ενεργειακή αναβάθμιση αυτών των κτιρίων, ένας μοχλός που θα προχωρήσει».

Από την πλευρά του ο Δρ. Αριστοτέλης Καρυτινός σημείωσε ότι «για πρώτη φορά ίσως το ελληνικό Real Estate αρχίζει και γίνεται εξαγωγικός κλάδος. Σήμερα ο μεγαλύτερος μας εξαγωγικός κλάδος είναι ο τουρισμός. Το Real Estate απευθυνόταν σε Έλληνες, τώρα για πρώτη φορά που απευθύνεται σε ξένους. Είναι μια τάση καινούργια που θα βοηθήσει πολύ τη χώρα. Στην Ελλάδα έχουμε ένα πεπαλαιωμένο Real Estate και τώρα περνάμε στην εποχή που πρέπει να το εκσυγχρονίσουμε αλλιώς δεν θα έχουμε Real Estate. Πρώτα στο εμπορικό κομμάτι και μετά στην κατοικία».

«Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε τροχιά σταθερής ανάπτυξης και αυτό προκύπτει μελετώντας τους βασικούς της δείκτες. Η ελληνική κτηματαγορά βρίσκεται σε φάση δυναμικής ανάπτυξης», επεσήμανε στην αρχή της ομιλίας του ο Παναγιώτης Μπαλωμένος.

Όπως είπε: «Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σύνδεση της αγοράς ακινήτων με την ευρύτερη οικονομία στο παραλιακό μέτωπο. Μεγάλες επενδύσεις πραγματοποιούνται και σχεδιάζονται. Η ΕΤΑΔ με χαρά συμμετέχει σ’ αυτές. Με τον ποδηλατόδρομο και τον πεζόδρομο από τον δήμο Καλλιθέας έως τον δήμο Βούλας. Μια επένδυση 25 εκατομμυρίων που χρηματοδοτείται από το ταμείο ανάπτυξης. Η ΕΤΑΔ επίσης συμμετέχει στο παραλιακό μέτωπο μέσω διαγωνιστική διαδικασίας με δυο ακίνητα της στην Ακτή Βουλιαγμένης και στο γήπεδο του ταε κβο ντο. Συμμετέχουμε επίσης σ’ αυτή την ανάπτυξη του παραλιακού μετώπου και με την πώληση τμήματος του ναυπηγείου Σκαραμαγκά».

Στον δεύτερο κύκλο συζήτησης σχετικά με την τρέχουσα συγκυρία και τις συνθήκες που επικρατούν σήμερα στην αγορά, ο κ. Μητράκος σχολίασε ότι «καταγράφεται ένας ισχυρός δυναμισμός και ένας υψηλός ρυθμός ανάπτυξης και αύξησης των τιμών. Το επίπεδο των τιμών σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα είναι ακόμα χαμηλό. Η αύξηση των επιτοκίων αλλάζει τα δεδομένα. Επενδυτικά σχέδια αναμένουν ένα συγκεκριμένο κέρδος».

Ο κ. Δημητριάδης αναφέρθηκε στο θέμα των επιτοκίων λέγοντας: «Υπάρχει όντως το θέμα με τα επιτόκια. Αυτό προέρχεται και από την επιρροή που είχε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Απ’ ότι βλέπουμε από τη FED τους επόμενους μήνες θα υπάρχει μια σταθεροποίηση στις πληθωριστικές πιέσεις. Όσο υπάρχουν αυτά τα επιτόκια και αυτή η αβεβαιότητα, η βάση είναι ότι έχουμε ακόμα περιθώριο. Ανεξαρτήτως εκλογικού αποτελέσματος στη χώρα μας θα υπάρξει σταθερότητα. Οι πολιτικές δυνάμεις ξέρουν ότι πρέπει να πορευτούμε σε συγκεκριμένο δρόμο και υπάρχουν και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί. Από την άλλη είναι και μια περίοδος που θα μπορούσαμε και ως υπερταμείο να κάνουμε μια δουλειά βάσης για να αξιοποιήσουμε κάποια πράγματα».

Από την πλευρά του ο κ. Καρυτινός σχολίασε ότι αναμφίβολα τα υψηλά επιτόκια έχουν δυσμενή επίπτωση τόσο στο εμπορικό Real Estate όσο και στην κατοικία. «Στο εμπορικό Real Estate οι εκτιμήσεις και τα αναμενόμενα returns ωθούν τους επενδυτές στο να ψάχνουν χαμηλότερες τιμές. Γενικότερα αυτή η περίοδος δεν είναι η ιδανική. Η χώρα μας βρίσκεται σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τις περισσότερες. Αυτή είναι μια γενική παρατήρηση. Οι περισσότερες εταιρείες αυτή την στιγμή κοιτούν πρώτα να θωρακιστούν από πλευράς βιωσιμότητας σε σχέση με την επιθετικότητα που είχαν μέχρι τώρα για την ανάπτυξη τους».

Αναφερόμενος στη συνέχεια στον υψηλό πληθωρισμό, τα υψηλά επιτόκια και την αστάθεια, ο κ. Μπαλωμένος σχολίασε ότι «τώρα υπάρχει και η απορία για το αν υπάρχει και η χρηματοπιστωτική αστάθεια. Οι επενδυτές διερευνούν παρακολουθούν, δεν είναι βέβαιο εάν μπορούν να προβλέψει τι θα επακολουθήσει. Έχουν ήδη αρχίσει να πραγματοποιούνται μεγάλα έργα».

Αναφορικά με το τι πρέπει να περιμένουμε στο μέλλον ο κ. Μητράκος αναφέρθηκε στις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν ώστε να διευκολυνθούν οι συναλλαγές, ενώ ο κ. Δημητριάδης είπε ότι «οι τάσεις είναι συγκεκριμένες και προς την πράσινη κατεύθυνση και εκεί βλέπουμε ότι κατευθύνονται αρκετά οι επενδύσεις που υπάρχουν και συνεχίζονται».

Ο κ. Καρυτινός μίλησε για το λεγόμενο Affordable housing που χρειάζεται στις μεγάλες πόλεις. Παράλληλα, ο κ. Μπαλωμένος μίλησε για τα ακίνητα που βγαίνουν σε αξιοποίηση. «Μέσα στο 2023 σκοπεύουμε να βγουν σε αξιοποίηση 650 ακίνητα Έχουμε παθογένειες στο μητρώο μας, είναι δύσκολη η διαδικασία της ωρίμανσης, αλλά είμαστε αισιόδοξοι. Η ΕΤΑΔ στο άμεσο μέλλον θα έχει έτοιμο ένα πενταετές στρατηγικό πλάνο και θα ενσωματώσει κατευθύνσεις και πρακτικές ταχύτερης ωρίμανσης της ακίνητης περιουσίας της. Θέλουμε τα επόμενα χρόνια να μας βρουν ως μια εταιρεία πιο ευέλικτη και πιο αξιόπιστη που θα μπορεί να προσφέρει στην κοινωνία το καλύτερο που μπορεί».

Διαβάστε επίσης:

Από «κρησάρα» περνάει η ΑΑΔΕ τα εισοδήματα του 2022, που προέκυψαν από ακίνητα Airbnb

Συνεχίζεται το «ράλι» στις τιμές διαμερισμάτων παρά τα «φουσκωμένα» επιτόκια – Η εικόνα σε πόλεις και περιφέρεια

Τα φέσια στα μισθώματα ακινήτων φέρνουν εξώσεις…