Αφιέρωμα: Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και της Ευρώπης – Η χρυσή εποχή του Σημίτη

Μέρος ένατο

Από το 1975 και ιδιαίτερα μετά την επιδείνωση της υγείας τού Ανδρέα Παπανδρέου είχαν αρχίσει οι διεργασίες διαδοχής του στους κόλπους του ΠΑΣΟΚ. Βασικοί διεκδικητές στη μάχη της διαδοχής ήταν ο Κώστας Σημίτης, ο Άκης Τσοχατζόπουλος

και ο Γεράσιμος Αρσένης. Στις 15 Ιανουαρίου 1996, ο πρωθυπουργός υπογράφει την επιστολή παραίτησής του από την πρωθυπουργία και στις 18 Ιανουαρίου συγκαλείται η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ προκειμένου να εκλέξει νέο πρωθυπουργό. Οι στιγμές που ακολουθούν είναι εξαιρετικά δραματικές. Εκ των υστέρων κρινόμενες, η πιθανότητα να αντικαταστήσει τον Παπανδρέου στην πρωθυπουργία ο Άκης Τσοχατζόπουλος μάλλον θα άλλαζε την πορεία της Ελλάδας επί τα χείρω και σήμερα θα μιλούσαμε για άλλη χώρα.

Στην πρώτη ψηφοφορία, Σημίτης και Τσοχατζόπουλος ισοψηφούν λαμβάνοντας 53 ψήφους έκαστος, ενώ ο Γεράσιμος Αρσένης με 50 ψήφους τίθεται εκτός μάχης. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται και ο Κώστας Σημίτης με 86 ψήφους υπέρ έναντι 75 του Άκη Τσοχατζόπουλου και πέντε λευκών ανακηρύσσεται νέος πρωθυπουργός.

Η πρώτη κυβέρνηση Κώστα Σημίτη (Ιανουάριος – Σεπτέμβριος 1996)

Μερικές μέρες αργότερα, πριν καν προλάβει να κάτσει στην πρωθυπουργική καρέκλα, βρίσκεται αντιμέτωπος με την κρίση των Ιμίων. Η αντιμετώπισή του, όπως και η δήλωσή του στη Βουλή, με την οποία ευχαριστούσε τους Αμερικανούς για την εξομάλυνση της κρίσης σε μια περίοδο όπου ο αντιαμερικανισμός ήταν κυρίαρχος στη χώρα λόγω Αριστεράς, προκάλεσε πλήθος αντιφατικών αντιδράσεων.

Λίγους μήνες αργότερα, στις 30 Ιουνίου, ο νέος πρωθυπουργός εδραιώνει την κυριαρχία του στο συνέδριο του κόμματος λαμβάνοντας 2.732 ψήφους σε σύνολο 5.124 συνέδρων. Ο Κώστας Σημίτης ήταν ο νέος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Τον Αύγουστο αποφασίζει να προσφύγει στις κάλπες, ώστε να μπορέσει να λάβει και τη λαϊκή επιβεβαίωση για να κυβερνήσει απρόσκοπτα. Στις εκλογές της 23ης Σεπτεμβρίου με 41,49%, ο ελληνικός λαός του δίνει τη δύναμη που χρειαζόταν για να σχηματίσει μια νέα κυβέρνηση και να θέσει σε εφαρμογή το πρόγραμμά του.

Η δεύτερη κυβέρνηση Κώστα Σημίτη (Σεπτέμβριος 1996 – Απρίλιος 2000)

Βασικό μέλημα της κυβέρνησης Σημίτη υπήρξε η οικονομική σύγκλιση της Ελλάδας με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, προκειμένου να εξασφαλίσει την είσοδό της στην ΟΝΕ. Το ότι πέτυχε να εντάξει την Ελλάδα στον σκληρό πυρήνα των ευρωπαϊκών χωρών, την ΟΝΕ (Οικονομική και Νομισματική Ένωση), θεωρείται ένα από τα κορυφαία πολιτικά επιτεύγματα στην ιστορία της Μεταπολίτευσης, που ήρθε να ολοκληρώσει αυτό του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που ενέταξε τη χώρα στην τότε ΕΟΚ, ως το δέκατο μέλος της.

Για να το πετύχει αυτό, ο Σημίτης επικεντρώθηκε σε έναν τιτάνιο αγώνα στα πεδία της δημοσιονομικής, νομισματικής και εισοδηματικής πολιτικής, και προχώρησε σε αποκρατικοποιήσεις τραπεζών και δημοσίων επιχειρήσεων. Το αποτέλεσμα ήταν το κρατικό έλλειμμα να μειωθεί κατά δέκα εκατοστιαίες μονάδες, από 12,5% του ΑΕΠ το 1993 σε 2,5% το 1999. Ταυτόχρονα, θετική εξέλιξη είχαν και τα λοιπά μεγέθη που συγκροτούν τα κριτήρια ονομαστικής σύγκλισης, όπως ο πληθωρισμός, τα μακροχρόνια επιτόκια, το δημόσιο χρέος, η συναλλαγματική ισοτιμία. Έναν χρόνο αργότερα, όπως θα δούμε στην τρίτη πρωθυπουργική του θητεία, η Ελλάδα θα προσχωρήσει στην ευρωζώνη.

Αυτή η άκρως επιτυχημένη οικονομική πολιτική έγινε προσπάθεια να αμφισβητηθεί από το λεγόμενο «Σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου», για το οποίο ο Κ. Σημίτης και ο τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας Γιάννος Παπαντωνίου κατηγορήθηκαν ότι φέρουν ευθύνες. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι η πορεία του Ελληνικού Χρηματιστηρίου, τόσο στην άνοδο όσο και στην πτώση, συμβάδισε περίπου χρονικά με τα άλλα χρηματιστήρια διεθνώς, όπως αυτό της Νέας Υόρκης (SP500), της Φραγκφούρτης (DAX) και του Παρισιού (CAC40).

Στη δεύτερη θητεία της, η κυβέρνηση Σημίτη έχει να επιδείξει μια ιδιαίτερα πολυεπίπεδη και σημαντική δραστηριότητα.

Στις 5 Σεπτεμβρίου 1997, στη Λωζάννη, ανακοινώθηκε η ανάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα.

Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Αρσένη: Από το 1996, το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων τολμά τη ριζική μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος και σε τρία χρόνια ολοκληρώνει τις βασικότερες παρεμβάσεις. Αναβαθμίζει τις υποδομές και αλλάζει το πλαίσιο λειτουργίας και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης.

Τον Δεκέμβριο του 1999 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον πραγματοποίησε μια σημαντική, για πολλούς λόγους, επίσκεψη στην Αθήνα.

Στη Διάσκεψη Κορυφής του Ελσίνκι, τον Δεκέμβριο του 1999, αποφασίστηκε η έναρξη των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και η κατ’ αρχήν αποδοχή της Τουρκίας ως υποψήφιας χώρας – μέλους, με απαραίτητο όρο την παραπομπή των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Σε πολιτικό επίπεδο παρατηρείται ότι το ΠΑΣΟΚ έχει απομακρυνθεί κατά πολύ από εκείνο του Ανδρέα Παπανδρέου. Μετατόπισε το κέντρο βάρους της πολιτικής του από το κόμμα στην κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο. Η λεγόμενη εκσυγχρονιστική πολιτική του Σημίτη απομακρύνεται από τη στήριξη των μικροαστικών στρωμάτων και την αντιδεξιά και αντιαμερικανική ρητορική των κυβερνήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου.

Η τρίτη κυβέρνηση Κώστα Σημίτη (Απρίλιος 2000 – Μάρτιος 2004)

Στην τελευταία πρωθυπουργική θητεία του Κώστα Σημίτη η Ελλάδα αντικατέστησε τη δραχμή με το ευρώ.

Στις 19 και 20 Ιουνίου του 2000, το Συμβούλιο Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECOFIN) κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής του στην Πορτογαλία αποφάσισε ότι η Ελλάδα πληρούσε πλέον τους όρους ένταξης στην ευρωζώνη.

Την 1η Ιανουαρίου 2001 η Ελλάδα εγκατέλειψε (λογιστικά) τη δραχμή για να υιοθετήσει το νέο νόμισμα, το ευρώ, με ισοτιμία 1 ευρώ = 340,75 δραχμές. Στις 31 Δεκεμβρίου 2001, το ευρώ αντικατέστησε και σε φυσική μορφή τα κέρματα της δραχμής, ενώ από τον Ιανουάριο του 2002 άλλαξαν και τα χαρτονομίσματα. Μια σημαντική επιτυχία της περιόδου εκείνης ήταν η εξάρθρωση της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη.

Σημαντικός σταθμός στην τρίτη θητεία του Σημίτη υπήρξε η μετωπική του σύγκρουση με την Εκκλησία με το περίφημο θέμα των ταυτοτήτων, όταν η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε, κατόπιν υποδείξεως της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, να αφαιρέσει την αναγραφή του θρησκεύματος από την αστυνομική ταυτότητα των Ελλήνων πολιτών. Ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος αντιτάχθηκε σθεναρά στην απόφαση, υποστηρίζοντας ότι επιδιώκεται «ο θρησκευτικός αποχρωματισμός της χώρας μας». Ο Σημίτης, παρά την πρωτοφανή διχαστική κινητοποίηση της Εκκλησίας, δεν υποχώρησε ούτε βήμα και έκτοτε το θέμα των ταυτοτήτων έκλεισε οριστικά.

Επί πρωθυπουργίας Σημίτη κατασκευάστηκαν ή ολοκληρώθηκαν τα λεγόμενα «μεγάλα έργα». Ανάμεσα στα έργα που έγιναν, εξέχουσα θέση έχουν το μετρό και το τραμ της Αθήνας, το νέο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η Αττική Οδός, η Γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου και η Εγνατία Οδός. Πρόκειται για έργα που κατέστησαν την Ελλάδα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος.

Στην εξωτερική πολιτική, τεράστιας εθνικής σημασίας ήταν η υπογραφή, στη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας, στις 14 Απριλίου 2003, στη στοά του Αττάλου στην Αθήνα, της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση των δέκα νέων κρατών – μελών, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος.

Δυστυχώς, η εκσυγχρονιστική προσπάθεια του Κώστα Σημίτη με την αναδίπλωση στην ασφαλιστική μεταρρύθμιση του Τάσου Γιαννίτση είχε ως συνέπεια αυτή να συντελεστεί αργότερα μέσα από τον Αρμαγεδδώνα μιας προαναγγελθείσης χρεοκοπίας. Ας όψονται οι λαϊκιστές της δεξιάς και αριστερής αντιπολίτευσης, οι κρατικοδίαιτοι κομματικοί συνδικαλιστές και οι αντιδράσεις του βαθέος ΠΑΣΟΚ.

Στις 7 Ιανουαρίου του 2004, ο Κώστας Σημίτης αποφασίζει να παραιτηθεί από την προεδρία του ΠΑΣΟΚ και κατά συνέπεια από τη διεκδίκηση της πρωθυπουργίας στις επερχόμενες εκλογές και χρίζει νέο πρόεδρο τον Γιώργο Παπανδρέου.

Διαβάστε επίσης:

Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και της Ευρώπης: Η τριετία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη

Μέρος Έβδομο: Από την κυβέρνηση Τζαννετάκη στην κυβέρνηση Μητσοτάκη

Αφιέρωμα: Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης και της Ευρώπης – Tο ΠΑΣΟΚ στην Kυβέρνηση ο λαός στην εξουσία