Εγώ ελπίζω να τη βολέψω: Η επέλαση του φιλελευθερισμού στερεί τη δυνατότητα αξιοπρεπούς ζωής

«Η δυστυχία και το κακό είναι κληροδοτήματα της φύσης και δεν είναι δυνατό να εξαλειφθούν»

Περιοδικό «Εconomist», 13.5.1848

Αναφέρει ο Leonardo Benevolo: Το περιοδικό «Economist», μακρινός πρόγονος του σημερινού «Economist», θρηνεί επειδή ο Νόμος του 1848 «για τη Δημόσια Υγεία» δεν βρήκε την πρέπουσα αντίδραση. Παίρνοντας μάλιστα επιτιμητικό ύφος απαξιώνει να εμβαθύνει στις λεπτομέρειές του με το σκεπτικό ότι «ο Νόμος αναφέρεται σε μεγάλη ποικιλία θεμάτων που δεν μπορούμε ούτε καν να απαριθμήσουμε χωρίς να γεμίσουμε τον χώρο μας με έναν πίνακα προσβλητικών λέξεων – όπως μπορεί να

Υπόψη ότι ο Νόμος για την υγεία, που ψηφίστηκε από το αγγλικό κοινοβούλιο παρά τη λυσσώδη αντίδραση των παλαιο-φιλελεύθερων, επιδίωκε να αντιμετωπίσει επιδημίες που ήταν τότε σε έξαρση στο Λονδίνο.

Σε ένα έργο του για τη «Βιομηχανική πόλη», γι’ αυτή την αντιγνωμία που ξέσπασε το 1848 συσπειρώνοντας την αγγλική συντηρητική παράταξη σε ένα οργισμένο μέτωπο, γράφει ο Benevolo: «Ενώ πολιτικοί και δημοσιογράφοι διατύπωναν αντιρρήσεις για την κρατική παρέμβαση επαναλαμβάνοντας τα καταξιωμένα από τον χρόνο επιχειρήματα του φιλελευθερισμού, εμφανίστηκε μια νέα επιδημία χολέρας»… Οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι ακολουθούσαν τις αξίες του Άνταμ Σμιθ, που απέκλειε από κάθε οικονομική δοσοληψία την κυβέρνηση και υποστήριζε την «αόρατο χείρα της αγοράς» στη ρύθμιση των οικονομικών υποθέσεων…

Ο Μαρξ ονόμαζε την Αγγλία μέλλον του κόσμου – και πραγματικά η Αγγλία έμελλε να διατηρηθεί σ’ αυτή τη θέση για πολλά χρόνια, μέχρι να γίνει μια κοινή χώρα απειλούμενη με διάσπαση. Οι παλίρροιες και αμπώτιδες του φιλελευθερισμού έμελλε να διατρέξουν την ιστορία της και να διαμορφώσουν το πολιτικό της κλίμα, μέσα στο οποίο το επεισόδιο Θάτσερ ή οι θεωρητικές κατασκευές του Μίλτον Φρίντμαν αποτέλεσαν περίπτωση εν πολλοίς ακραία.. Εν τούτοις όμως τέτοια επεισόδια ανατάσεων και υφέσεων του φιλελευθερισμού είχαμε σε πολλές χώρες – σχεδόν στην ολότητα των χωρών.

Στην Ελλάδα, μέχρι να φτάσουμε στο επίπεδο της επιδοματικής φτώχειας με την κυβέρνηση Μητσοτάκη, είχαμε πολλά επεισόδια. Πάντως τα τελευταία χρόνια αποκτήσαμε την αντίφαση μεταξύ της μεγάλης τουριστικής ατραξιόν και της ένδειας που κρύβεται σε μικρή απόσταση.
Παραδείγματος χάρη: Στην πλατεία Ομονοίας, στο ξεκίνημα μιας γοητευτικής περιπλάνησης στην παλιά πόλη των Αθηνών, μερικά μέτρα από τον τόπο όπου οικοδομείται η «βαριά βιομηχανία της Ελλάδας», είναι η οδός Σατωβριάνδου. Εκεί λοιπόν, στην οδό Σατωβριάνδου, που γίνεται πεζόδρομος συνορεύοντας με το υπό ανακαίνιση Μινιόν, έρχεται η οσμή του βόθρου. Η οδός Σατωβριάνδου αποτελεί γνήσια συμπλήρωση της οδού Τοσίτσα, με τις δυσοσμίες της (από «ψιλό» αυτή τη φορά…), που έφταναν πάλαι ποτέ μέχρι το απέναντι πεζοδρόμιο της οδού Πατησίων….

Ο φιλελευθερισμός μετά την τελευταία επάνοδό του στη διεθνή κατάσταση επανέρχεται δριμύτερος, προβάλλοντας σε όλα τα ακροατήρια την κυριαρχία της αγοράς. Παράλληλα, με την υποστήριξη της «ανταλλαγής ισοδυνάμων», δηλαδή με την υποστήριξη του Νόμου της Αξίας, επιχειρεί να ποιηθεί την νήσσαν: Παρότι στη διείσδυσή του στις ξένες χώρες υποστηρίζεται – εκτός από στρατιωτικές παρεμβάσεις, αυθεντικές πολεμικές επιχειρήσεις – από καθεστώτα απαράμιλλης φαυλότητας και από «εξωδιοικητικές» δυνάμεις – Ζήμενς, Νεστλέ κ.λπ.

Διαβάζω στον δικτυακό τόπο των γεωτεχνικών (PEEGEP) μια αναφορά για τα τεκταινόμενα των τελευταίων δεκαετιών στην Αφρική:

«Η Αιθιοπία έχει παγκοσμίως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα με πάνω από 13 εκατομμύρια υποσιτιζόμενους ανθρώπους. Κι όμως, η κυβέρνηση προσφέρει τουλάχιστον 7,5 εκατ. στρέμματα της πιο γόνιμης γης σε πλούσιες χώρες και πάμπλουτους επιχειρηματίες, ώστε να εξάγουν τροφή για δικούς τους πληθυσμούς / πελάτες…».

Υπόψη ότι αυτή η μεταφορά γης στα χέρια ξένων επιχειρήσεων συνοδεύεται από μονοκαλλιέργειες και έχει ένα κυρίως αποτέλεσμα – τη διάλυση των παραδοσιακών χωριών που υπήρχαν στην περιοχή: διάλυση που, εκτός από τα άλλα, επιφέρει εξαφάνιση των σχέσεων πρακτικής αλληλεγγύης και σύμπραξης, που συνόδευαν τη δομή του χωριού. Ως αποτέλεσμα έχουμε τα κύματα προσφύγων, όπου οι πληθυσμοί «πατείς με πατώ σε» σπεύδουν να μετακομίσουν στη Δύση.

Αλλά η Αιθιοπία δεν είναι μόνη της σ’ αυτή την περιπέτεια – είναι μόνο μία από τις 20 ή και παραπάνω αφρικανικές χώρες που πουλούν ή εκμισθώνουν γη για εντατική καλλιέργεια σε μια κλίμακα που, λαμβανομένης υπόψη της έκτασης ή των εύφορων γαιών της, είναι απλώς τρομακτική. Η κυριότητα αλλάζει χέρια σε τέτοιον βαθμό που θυμίζει μέρες αποικιοκρατίας. Λέει το κείμενο της PEEGEP:

«Έρευνα του “Observer” αναφέρει πως περισσότερα από 125 εκατ. στρέμματα γης (…) έχουν δεσμευτεί τα τελευταία χρόνια ή είναι σε φάση διαπραγμάτευσης από κυβερνήσεις και επενδυτές που χρησιμοποιούν κρατικές επιχορηγήσεις… Η νοτιοκορεατική εταιρεία Daewoo είχε κάνει πρόταση στην κυβέρνηση της Μαδαγασκάρης για εξαγορά 3 εκατ. στρεμμάτων, δηλαδή σχεδόν τη μισή καλλιεργήσιμη έκταση της χώρας… Η συμφωνία δεν προχώρησε επειδή η κυβέρνηση κατέρρευσε λόγω κοινωνικών αναταραχών. Πέρσι εταιρείες με έδρα τη Νότια Κορέα αγόρασαν 1,75 εκατ. στρέμματα στο βόρειο Σουδάν…».

Οι εταιρείες αγοράζουν χώρες και περιοχές ολόκληρες – ή τουλάχιστον ό,τι αξίζει από αυτές. Ο Φον Κλάουζεβιτς (1780 – 1831), Πρώσος θεωρητικός του πολέμου, είπε κάποτε ότι «πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα», όμως στην τρέχουσα φάση της μεταμοντέρνας αποικιοκρατίας η πολιτική γίνεται πλέον η συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα – αλλά με τον ίδιο σκοπό: την πλιατσικολογία των άλλων και κατά προτίμηση των αδυνάτων.

Μέσα σ’ αυτήν την κατάσταση δεν είναι περίεργο που μέρος της νεολαίας εγκαταλείπει τους προβληματισμούς της κοινωνικής αλλαγής και στρέφεται στην ανακάλυψη ενός προσωπικού παραδείσου. Μάλιστα είναι αξιοπρόσεκτο πως οι νέες αυτές τάσεις μεταδίδονται σε όλες τις ηλικιακές περιοχές της κοινωνίας – φτάνοντας να επηρεάσουν ακόμη και τη νεολαία των δημοτικών σχολείων.
Απόδειξη οι εξήντα εκθέσεις παιδιών δημοτικού σχολείου που «ανθολόγησε» από τη περιοχή της Νάπολης ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός Μαρτσέλο ντ’ Όρτα, συνθέτοντας όχι μια «συναρπαστική ανθολογία μαργαριταριών», αλλά μια κοινωνική μαρτυρία, που με την αμεσότητά της ξεφεύγει της τυπικής – σοβαροφανούς κοινωνιολογίας.

Τα παιδιά γράφουν πραγματικά «τις κάλτσες τους» (!) – θα λέγαμε σε μια ποδοσφαιρική σουαχίλι: Γράφουν για την 8η Μαρτίου, για τις παραβολές του Ιησού που προτιμάμε, για την εποχή που θέλαμε να ζήσουμε, πώς θα συμπεριφέρονταν αν ήταν δισεκατομμυριούχοι, για την πείνα στον κόσμο. Γράφουν τούτο, γράφουν κείνο, αλλά προτάσσουν αυτό που φαίνεται δύσκολο έως αδύνατο στη σκληρή νεοφιλελεύθερη εποχή: Ότι αυτά ελπίζουν να τη βολέψουν…

*Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Διαβάστε επίσης:

Ελλάδα 2023: Οδηγός επιβίωσης υπάρχει;

Έκθεση Βιβλίου στο Πεδίον Του Άρεως ή δεν θα κλάψει κανείς στο Facebook!

Φωτιές: Ευκαιριακή και αποσπασματική η εφαρμογή των ορθών πρακτικών διαχείρισης των έγγειων πόρων