Η μυθολογία της παραγωγής εκατομμυριούχων και οι «παράπλευρες απώλειες»

Μια φορά κι έναν καιρό ο Μπαρτ Λάνκαστερ φιγουράριζε την εικόνα της πάλλευκης οδοντοστοιχίας του, καθώς αποκάλυπτε γελαστός τα νικηφόρα χαρτιά του στους ομοτράπεζους χαρτοπαίκτες… Έπειτα ήλθε ο Κλιντ Ίστγουντ, με τις φευγαλέες εκλάμψεις του βλέμματος – ως μόνη ένδειξη των βαθιά κρυμμένων σκέψεών του, με το σιγκαρίλο ξεχασμένο στα χείλη του κατά τα πρότυπα της γουέστερν μαγκιάς – να κατεβάζει πάνω στην πράσινη τσόχα του σαλούν τους κρυμμένους άσους, φυσικά για να κερδίσει κι αυτός…

Γενικά πολλοί και διάφοροι, μέσα και έξω από τον χώρο της κινηματογραφικής βιομηχανίας, προώθησαν την εικόνα

Ο τζόγος και η μυθολογία όσον αφορά την παραγωγή εκατομμυριούχων μέσω του τζόγου υπηρετήθηκε από πολλούς, οι οποίοι όμως πολύ λίγο αναφέρθηκαν στις «παράπλευρες απώλειες»…

Το φαινόμενο είναι διεθνές και διαχρονικό, όσο και αν συγκρούεται με τον «καθωσπρεπισμό» ορισμένων κοινωνιών.

Ήταν γνώριμο στην ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα στην ύπαιθρο, με τα μαμούθ χαρτοπαίγνια των 24 και βάλε ωρών στα χωριάτικα καφενεία (!), με την αφήγηση του πατέρα μου να περιγράφει μια σκηνή όπου παίχτηκε και χάθηκε μια αγελάδα – που χαρίστηκε στον παίκτη από τον πεθερό του για να πάει να τα ξαναφτιάξει με την κόρη του… Συμβάδισε με τον μεταπολεμικό νεοαστισμό και σταδιοδρόμησε στο ελληνικό φιλμ – με Λάμπρο Κωνσταντάρα, καζίνο Λουτρακίου κ.λπ., – όμως από τη δεκαετία του 1990 πέρασε σε μια νέα φάση.

Το 1991 το νεοεισαχθέν ΛΟΤΤΟ από τις πρώτες εβδομάδες έκανε αλλεπάλληλες καταρρίψεις των επιδόσεών του ξεπερνώντας κατά πολύ τα αρχικώς προβλεπόμενα 3,5 εκατ. δελτία.1 Το 1995 μια έρευνα της «Ελευθεροτυπίας»2 έδειχνε ότι αρκετοί δήμοι της Αττικής διέκειντο ευνοϊκά στην εγκατάσταση καζίνο στην περιοχή τους, παρά το γεγονός ότι ενδιάμεσα, το 1993, η πρόταση για τη δημιουργία καζίνου στον Φλοίσβο του Φαλήρου είχε αποκρουστεί ύστερα από κινητοποιήσεις περιβαλλοντικών και άλλων οργανώσεων. Το 2000 μια έρευνα του ΚΕΠΕ έδειχνε ότι η μέση μηνιαία δαπάνη του νοικοκυριού για φροντιστήρια ήταν μικρότερη από αυτήν που κατευθύνονταν σε στοιχήματα ΠΡΟΠΟ και ΛΟΤΤΟ!3

Για το σωτήριο έτος 2023 ο τζόγος «έσπασε τα ταμεία» με πονταρίσματα 36 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 23% σε σχέση με το 2022, ενώ τα ακαθάριστα έσοδα που είναι τα πραγματικά έσοδα των επιχειρήσεων που προσφέρουν το τυχερό παιχνίδι έφτασαν τα 2,59 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 11% σε σχέση με το 2022. Παράλληλα συνεχίστηκε η (κατα)δίωξη των παράνομων ιστοτόπων που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στους πολίτες – ήταν 6.932 το 2023 από 4.408 το 2022.

Πάντως η μετεγκατάσταση καζίνο στην περιοχή του Αμαρουσίου δημιουργεί πολλές αντιδράσεις μεταξύ των κατοίκων, οι οποίοι αντιτάσσουν τις γενικές αρχές του ορθολογικού χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, τις κατευθύνσεις του Ρυμοτομικού Σχεδίου Αθήνας, ακόμη και την έκδοση απόφασης χωρίς ειδική αιτιολογία – δηλαδή χωρίς να εκτιμηθούν οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις από τη νέα χρήση και χωρίς να ερευνηθούν εναλλακτικές λύσεις εκτός του πολεοδομικού ιστού.

Ο εθισμός στον τζόγο και περισσότερο ακόμη η επίδραση που έχει στις «αδύναμες συνειδήσεις» το εύκολο και γρήγορο κέρδος συνιστούν μια επίδραση αρκετά αρνητική, αρκετά χειρότερη από την έκθεση σε ψυχότροπες ουσίες. Η νίκη, η ήττα, η απόγνωση και η απελπισία είναι, κατά τον δόκτορα Ashin Shah, οι κύριες φάσεις του τζόγου, που μοιάζουν με την επίδραση που έχουν στον εγκέφαλο οι εξαρτησιογόνες ουσίες. Ο καθηγητής Πανεπιστημίου Κώστας Λιολιούσης έβλεπε ότι η απήχηση των τυχερών παιχνιδιών έβαιναν παράλληλα με την παρακμή της κυπριακής κοινωνίας μετά την τουρκική εισβολή του 1974.

Το τυχερό παιχνίδι στην περίοδο των εορτών είχε πάντα τα προσχήματά του (για το καλό του χρόνου…), όμως πολύ συχνά έτεινε να ξεπεράσει κάθε όριο και να βάλει σε κίνδυνο περιουσίες και ανθρώπους. Το τυχερό παιχνίδι πάντοτε υπέθαλπε τη λογική του «εύκολου κέρδους», την απελευθέρωση από τα δεσμά της εργασίας, τη γοητεία της πολυτελούς κατανάλωσης, την εξουσία πάνω σε ανθρώπους και πράγματα. Γι’ αυτό ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένο με προσωπικά δράματα, όμως η διακινδύνευση που έφερνε του προσπόριζε και κάποια γοητεία. Και μάλιστα τέτοια, ώστε να κάνει έναν τιμημένο με κρατικό βραβείο λογοτέχνη, όπως τον μακαρίτη Αντώνη Σουρούνη, να συμπεριλαμβάνει στο βιογραφικό του την ιδιότητα του τζογαδόρου!

Από την άλλη πλευρά, όμως, πιο μακροχρόνιοι και σοβαροί χρήστες του τζόγου, όπως ο Ελληνοαμερικανός Τζώνυ Τάραμας, άτομο που αποκλείσθηκε από το καζίνο της Πάρνηθας μέχρι που κατάφερε να ανοίξει τις πόρτες του με δικαστική απόφαση (!), δεν είχε κανέναν ενδοιασμό στο να ρίχνει μαύρη πέτρα στους περίλαμπρους ναούς της τύχης. «Δεν υπάρχει κανένας τελικά κερδισμένος από τη ρουλέτα», έλεγε σε εκπομπή της ΝΕΤ στις 28.12.2005 ο αριθμομνήμων «άσος», που λόγω των επιτυχιών του είχε «τρελάνει» τους υπεύθυνους του καζίνο…

Ο τζόγος συνδέεται με τη μεταφυσική «δεισιδαιμονία της τύχης», με τη «λογική» των τυχερών αριθμών, χρωμάτων, συνδυασμών κ.λπ., με το «γούρι» και με γουρλίδικες συμπεριφορές, όπως η τοποθέτηση των ζαριών σε γνωστό σημείο του γυναικείου σώματος… Η επιδίωξη του εύκολου πλουτισμού μέσα από τον ανώνυμο, μαζικό τζόγο, αλλά πολύ περισσότερο η επιδίωξη του ανθρωποβόρου πλουτισμού σε χαρτοπαίγνια «πρόσωπο με πρόσωπο», έρχεται σε σύγκρουση με το πνεύμα που υποτίθεται ότι καλλιεργείται στις γιορτές: Με το πνεύμα της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς, της κοινής χαράς. Παρ’ όλους τους εξωραϊσμούς, ο τζογαδόρος για τον τζογαδόρο είναι λύκος…

Όπως συμβαίνει με το ποδόσφαιρο – που ξεκινάει σαν παιχνίδι για να γίνει τρομερά σοβαρό και αγχωτικό στην εξέλιξή του –, έτσι και το τυχερό παιχνίδι αναιρεί την αρχική του ποιότητα. Όπως η κατανάλωση μπορεί να εκτρέπεται στον καταναλωτισμό, η σεξουαλικότητα στον σεξισμό και ο πατριωτισμός στον σωβινισμό, έτσι και ο τζόγος αποτελεί εκτροπή: Άλλοτε λειτουργώντας σαν όπιο του λαού, άλλοτε υπηρετώντας το πνεύμα του εύκολου πλουτισμού, την περιφρόνηση της εργασίας, τη «λούμπεν» στάση ζωής. Και άλλοτε πείθοντας όσους είναι εύπιστοι ότι ο πλουτισμός από μόνος του μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα…

Σημειώσεις

1. Κ. Τσαούσης, «Στη χώρα των ΛΟΤΤΟφάγων», «Βήμα» 9.6.1991

2. Π. Σώκος, «Θέλουμε κι εμείς καζίνο;», 19.11.1995

3. «Ελευθεροτυπία» 10.6.2000

Διαβάστε επίσης:

Ξεκινά από 1η Ιουλίου η 6ημερη εργασία χωρίς ρεπό – Τι αμοιβές προβλέπονται, πώς αλλάξει η ζωή των εργαζομένων

Ποια προϊόντα περιλαμβάνουν το Καλάθι των Νονών και του Πάσχα – Πότε τίθενται σε ισχύ

Βουλή: Ψηφίστηκαν φορολογικός κώδικας και τροπολογία για το «καλάθι του νονού»