Η συμβολή των αλλοδαπών στα φυσικά ισοζύγια

Είναι πλέον γνωστό ότι τα φυσικά ισοζύγια (γεννήσεις – θάνατοι) στη χώρα μας μετά το 2010 – και για πρώτη φορά μεταπολεμικά – είναι σταθερά αρνητικά με αποτέλεσμα να συμβάλλουν στη μείωση του πληθυσμού μας.

Με δεδομένο ότι εδώ και τρεις δεκαετίες ο πληθυσμός των αλλοδαπών στη χώρα μας έχει αυξηθεί σημαντικά (από 200.000 το 1991 σε 900.000 περίπου σήμερα), τίθεται το ερώτημα της συμβολής τους στα ισοζύγια αυτά.

Για να απαντήσουμε θα εξετάσουμε με βάση τα διαθέσιμα από την ΕΛΣΤΑΤ δεδομένα διαδοχικά τα ισοζύγια των

Ελλήνων και των αλλοδαπών, αναδεικνύοντας τις αποκλίνουσες πορείες τους, και στη συνέχεια θα εκθέσουμε συνοπτικά τους βασικούς λόγους που τα διαφοροποιούν.

Από το 1950 έως το 2020

Οι Αδροί Δείκτες Γεννητικότητας και Θνησιμότητας (ΑΔΓ και ΑΔΘ) ακολουθούν μεταπολεμικά διαφοροποιημένες πορείες (Διάγραμμα 1) – όπως και οι καμπύλες των γεννήσεων και των θανάτων σε απόλυτες τιμές – με αποτέλεσμα τα φυσικά ισοζύγια (η διαφορά τους) να μειώνονται συνεχώς.

Έτσι, έπειτα από μια πρώτη τριακονταετή περίοδο, κατά την οποία γεννήσεις και δείκτες γεννητικότητας είναι σαφώς υψηλότεροι, ακολουθεί μια εικοσαετής περίοδος εύθραυστης ισορροπίας (1990-2010), ενώ από το 2011 και μετά οι θάνατοι και ο ΑΔΘ υπερβαίνουν σταθερά πλέον τις γεννήσεις και τον ΑΔΓ αντίστοιχα.

Χαρακτηριστικά, τα θετικά ισοζύγια περιορίζονται σταθερά (996.000 τη δεκαετία του 1950, 840.000 τη δεκαετία του 1960, 840.000 τη δεκαετία του 1970, 638.000 τη δεκαετία του 1980, 22.000 και 38.000 αντίστοιχα τις δεκαετίες του 1990 και του 2000) ενώ το 2011-2020 το πρόσημό τους γίνεται αρνητικό, καθώς οι θάνατοι υπερβαίνουν κατά 268.000 τις γεννήσεις.

Εάν εξετάσουμε δε την εξέλιξη των γεννήσεων και των θανάτων μετά το 2004 στους δυο εξεταζόμενους υποπληθυσμούς (Έλληνες και αλλοδαπούς), θα διαπιστώσουμε ότι τα φυσικά ισοζύγια των πρώτων είναι πάντοτε αρνητικά σε αντίθεση με αυτά των αλλοδαπών (Διαγράμματα 2 και 3). Επομένως ακόμη και το συνολικό πλεόνασμα των γεννήσεων έναντι των θανάτων (+38.000) της περιόδου 2004-2020 (Διάγραμμα 2) θα ήταν αρνητικό χωρίς τους αλλοδαπούς.

Πληθυσμοί και ηλικιακές δομές

Έχοντας στη διάθεσή μας γεννήσεις, θανάτους και εκτιμώμενους πληθυσμούς, ανά φύλο και ηλικία, για τους δυο εξεταζόμενους πληθυσμούς μόνον μετά το 2008, θα επικεντρωθούμε στην περίοδο 2009-2020. Τα δεδομένα μας επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη του πλήθους, των ηλικιακών δομών και των φυσικών ισοζυγίων των δυο αυτών πληθυσμών και να αναδείξουμε κάποιες σημαντικές διάφορές (Πίνακας 1).

Ειδικότερα οι αλλοδαποί, των οποίων ο πληθυσμός κυμαίνεται από 0,81 έως 0,94 εκατ., αποτελούν το 7,4 έως 8,4% (ελάχιστο / μέγιστο) του συνολικού πληθυσμού της χώρας μας, είναι κατά μία δεκαετία νεότεροι από τους Έλληνες (γεγονός που αποτυπώνεται και στις πληθυσμιακές πυραμίδες – Διάγραμμα 4) με τη μέση ηλικία τους να κυμαίνεται από 32 έως 34 έτη έναντι 43 έως 46 ετών των Ελλήνων, ενώ το ποσοστό των 65 ετών και άνω κυμαίνεται από 3% έως 5% στους αλλοδαπούς έναντι 20% – 24% στους Έλληνες.

Οι αλλοδαπές γυναίκες αποτελούν το 8,0% – 8,5% του συνόλου των γυναικών – ανεξαρτήτως ηλικίας – και το 11% – 12,5% του συνόλου των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας (επομένως το ειδικό τους βάρος στο σύνολο των 20-44 ετών είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο στον συνολικό γυναικείο πληθυσμό της χώρας μας, σε αντίθεση με τις Ελληνίδες).

Ταυτόχρονα, στον πληθυσμό των αναπαραγωγικών ηλικιών, οι αλλοδαπές είναι κατά μέσον όρο ελαφρώς νεότερες των Ελληνίδων κατά 1 έως 2 έτη.

Τέλος, οι μεν θάνατοι των αλλοδαπών είναι υποπολλαπλάσιοι αυτών των Ελλήνων (μόλις 26.500 έναντι 1,378 εκατ., αποτελώντας μόλις το 2% του συνόλου των θανάτων), οι δε γεννήσεις τους (15,3% σχεδόν του συνόλου) ανέρχονται την ίδια περίοδο σε 177.000 έναντι 976.000 των Ελληνίδων.

Κατ’ επέκταση το 2009-2020 τα φυσικά ισοζύγια των πρώτων είναι έντονα θετικά (+150.000 περισσότερες γεννήσεις από θανάτους) ενώ των δευτέρων έντονα αρνητικά (-402.000 περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις). Αν δε από τις απολυτές τιμές περάσουμε στις σχετικές (γεννήσεις και θάνατοι επί 1.000 κάτοικων), οι διαφορές αποτυπώνονται και στους Αδρούς Δείκτες, καθώς ο Δείκτης Γεννητικότητας των αλλοδαπών είναι υπερδιπλάσιος αυτού των Ελλήνων, ενώ ο Δείκτης Θνησιμότητάς τους είναι 4 – 5 φορές μικρότερος.

Η συμβολή των αλλοδαπών επομένως ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Περιόρισαν σημαντικά, χάρη στην υπεροχή των γεννήσεων έναντι των θανάτων, τις απώλειες του πληθυσμού μας καθώς χωρίς αυτούς το συνολικό φυσικό ισοζύγιο της περιόδου 2009-2020 θα ήταν πολύ πιο αρνητικό από αυτό των 252 χιλ. Διαπιστώνουμε δε ταυτόχρονα ότι: 1) το ποσοστό των θανάτων των αλλοδαπών (