Ο Φιντάν και τα φιντάνια του

Η Τουρκία συνηθίζει να δημοσιοποιεί πολύ νωρίς τις απόψεις της, κυρίως για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Με τη γνωστοποίηση των προθέσεών της αρχίζει αμέσως να οικοδομεί και την πολιτική που απαιτείται για τη στήριξη της θέσης της, προωθώντας ταυτοχρόνως και την επιχειρηματολογία της.

Οι πρώτες εντυπώσεις από την πλευρά των αποδεκτών οποιασδήποτε τουρκικής θέσης εμφανίζονται επιφυλακτικές, χωρίς όμως να καταργείται το ενδιαφέρον πολλών για την άποψη που προβάλλεται από την Άγκυρα. Μπορεί η καχυποψία και οι προβληματισμοί να κυριαρχούν, αλλά η τουρκική εξωτερική πολιτική δεν νιώθει καμία

αναστολή, επειδή τόσο το υπουργείο Εξωτερικών όσο και οι συναρμόδιες υπηρεσίες έχουν επεξεργαστεί, πάντοτε με τα δικά τους κριτήρια, την πρόταση που φέρνουν στο τραπέζι των διεθνών συσχετισμών.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, επί πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της χώρας και στενός συνεργάτης του Προέδρου της, δημοσιοποίησε την τουρκική προσδοκία για αξιοποίηση των ενεργειακών δυνατοτήτων της Ανατολικής Μεσογείου αντιγράφοντας την πρόσφατη συμφωνία Λιβάνου – Ισραήλ.

Προφανώς ο κ. Φιντάν, αλλά και οι υπηρεσίες του υπουργείου Εξωτερικών στο οποίο προΐσταται, δεν παραβλέπουν ότι η συμφωνία στην οποία αναφέρονται συνήφθη μεταξύ δύο κυριάρχων, ανεξαρτήτων κρατών, που δεν διατηρούν πλήρεις διπλωματικές σχέσεις.

Ανατολική Μεσόγειος

Η πρόταση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών για αξιοποίηση των ενεργειακών δυνατοτήτων της Ανατολικής Μεσογείου πιθανώς συμπληρώνει την πρόσκληση του Προέδρου Ερντογάν προς όλους για διεθνή διάσκεψη στην Ανατολική Μεσόγειο. Αποτελεί μία αυτούσια παραδοχή ότι οι διαβουλεύσεις και συνομιλίες προετοιμασίας εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο, διμερείς και ευρύτερες, πραγματοποιούνται μεταξύ ανεξαρτήτων και κυριάρχων κρατών.

Στην Ανατολική Μεσόγειο κυρίαρχη γεωγραφική θέση κατέχει η Κυπριακή Δημοκρατία. Με την ίδια σοβαρότητα που ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας εκτιμά ότι υπάρχει χώρος για ρύθμιση των θαλασσίων ζωνών και ενεργειακής εκμετάλλευσης της Ανατολικής Μεσογείου εκτιμάται ότι, χωρίς τυμπανοκρουσίες και υψηλές διπλωματικές δηλώσεις, οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η Τουρκία, αποδέχονται τη γεωστρατηγική και ενεργειακή σημασία της Κύπρου για το μέλλον της ευρύτερης περιοχής μας.

Χωρίς να χρειαστεί να αναθεωρήσει η Άγκυρα τις παγίως διακηρυγμένες θέσεις της έναντι της Κύπρου και της Ε.Ε., εκδηλώνει την πρωτοβουλία αξιοποίησης της εμπειρίας που προέρχεται από τη συμφωνία Λιβάνου – Ισραήλ και αφορά στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.

Η Κύπρος στο τραπέζι

Η σταδιακή διαδικασία αποδοχής του γεγονότος, που πηγάζει από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., δημιουργεί οριακή διπλωματική εντύπωση μεθοδικής ανακίνησης τουρκικής πρωτοβουλίας, που θα επιτρέψει στην Άγκυρα να ισχυριστεί ότι η αταλάντευτη θέση της και επιμονή της φέρνουν όλες τις πλευρές στο τραπέζι της διεθνούς διάσκεψης, στην οποία η Κύπρος δεν θα προσκληθεί, αλλά η πραγματικότητα του ΟΗΕ θα επιβάλει τη συμμετοχή της που δεν μπορεί να ακυρωθεί, όπως δεν ακυρώνεται και στη Γενική Συνέλευση του Διεθνούς Οργανισμού.

Όπως ο Κύπριος Πρόεδρος παρέμεινε στην αίθουσα και παρακολούθησε όλη την ομιλία του Προέδρου Ερντογάν, έτσι και η Τουρκία θα αποδεχθεί τη διεθνή τάξη, παρόλο που θα συνεχίσει να εκφράζει τις αντιρρήσεις της μέχρι να κυριαρχήσει και στα ενδιαφέροντα των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου θετική ατζέντα που προφανώς ως ευρύτερη της ελληνοτουρκικής θα συμπεριλάβει και οτιδήποτε ενθαρρυντικό θα έχει επιτευχθεί στον διάλογο Αθηνών – Αγκύρας.

Επικίνδυνη ρευστότητα

Την εντύπωση ενισχύουν τα σημαντικά γεγονότα των ημερών μας:

Η κατάρριψη του τουρκικού μη επανδρωμένου αεροσκάφους από την αμερικανική αεροπορία, επειδή η Τουρκία επιχειρεί κατά των Κούρδων της Συρίας.Η πολεμική σύγκρουση της Χαμάς με το Ισραήλ.

Οτιδήποτε συμβαίνει στην ευρύτερη Μέση Ανατολή επιβεβαιώνει τη ρευστότητα που διατηρείται στην περιοχή, παρ’ όλες τις προσπάθειες περιφερειακών αλλά και κεντρικών διαμεσολαβητών για την εκτόνωση των εντάσεων στη συγκεκριμένη περιοχή.

Παρακολουθώντας τα γεγονότα, διαπιστώνεται ότι η Άγκυρα προσπαθεί πολύ να αναθεωρήσει, με όλη τη διακριτικότητα που απαιτούν οι διεθνείς εξελίξεις, διπλωματικές και πολιτικές κινήσεις του παρελθόντος.

Η διαπίστωση της αποτυχίας των πολιτικών χειρισμών πριν οδηγήσουν σε νέα σωρεία λαθών επιτρέπει στην τουρκική πολιτική ηγεσία να θεωρεί ότι ακόμη δύναται να εμφανίζεται με ρυθμιστικό και διαμεσολαβητικό ρόλο στην περιοχή.

Στόχος της Άγκυρας είναι να διαφυλάξει την πολιτική της προσωπικότητα αλώβητη, να αναθεωρήσει συνεχείς βλαπτικές για τα συμφέροντά της επιλογές, που την παγιδεύουν στο περιθώριο της ευρωατλαντικής στρατηγικής και να διατηρήσει όση αξιοπιστία της έχει απομείνει παρόλο που με τη συμπεριφορά της αγγίζει ευαίσθητα άκρα της διεθνούς ανοχής.

Θεμιτές όλες οι στρατηγικές, αλλά η διεθνής κοινότητα, ανυποχώρητη, εξακολουθεί να ασκεί με όλους τους θεμιτούς τρόπους την πίεσή της επί της Άγκυρας.

Πριν από αρκετό καιρό, οι Ηνωμένες Πολιτείες απαίτησαν από την Τουρκία να αποσύρει το γεωτρύπανό της από τα χωρικά ύδατα της Κυπριακής Δημοκρατίας, στη βόρεια περιοχή του νησιού, υπενθυμίζοντας στον Πρόεδρο Ερντογάν και στην κυβέρνησή του ότι μοναδικός κυρίαρχος της κυπριακής επικράτειας είναι η αναγνωρισμένη κυπριακή κυβέρνηση.

Χρειάστηκε περίπου μία εβδομάδα για να υλοποιηθεί η απαίτηση των ΗΠΑ. Στη συνέχεια, επειδή η Άγκυρα ελπίζει ότι εξασφαλίζει ανοχή ακόμα και μετά από σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, οι ΗΠΑ απογείωσαν αεροπορικό σχηματισμό από τη Σούδα πραγματοποιώντας υπερπτήση στον εναέριο χώρο της κατεχόμενης Κύπρου λαμβάνοντας υπόψη όλες τις προϋποθέσεις που θέτει η Λευκωσία και όχι η δύναμη κατοχής.

Μετά την αξιοπρόσεκτη ομιλία του Προέδρου της Κύπρου στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, τη σταθερή πρότασή του για λύση του Κυπριακού στο πλαίσιο της Ε.Ε. με εφαρμογή των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας, εμφανίζεται ο κ. Φιντάν με τη δημόσια παρότρυνση για αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Ανατολικής Μεσογείου, στη λογική και την πρακτική της συμφωνίας δύο ανεξάρτητων κυρίαρχων κρατών, του Λιβάνου και του Ισραήλ.

Η Τουρκία με τη δική της θεώρηση εκτιμά ότι μπορεί να συμπεριληφθεί στον αδιάκοπα διευρυνόμενο διάλογο κρατών της Ανατολικής Μεσογείου και της περιοχής ΜΕΝΑ, ο οποίος εμπλουτίζεται από την αυξανόμενη συμμετοχή των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Ιταλίας, χωρίς να παραβλέπεται η συμμετοχή του Κατάρ στην εκμετάλλευση περιοχών ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας σε συνεργασία με αμερικανικούς ενεργειακούς κολοσσούς.

Η περιδίνηση που προκαλείται από την επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ, με επιχειρήσεις κήρυξης πολέμου, δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τους τουρκικούς χειρισμούς. Διαπιστώνεται από τις πρώτες τηλεφωνικές επικοινωνίες του προέδρου Ερντογάν η αγωνιώδης προσπάθειά του να διατηρηθεί στην ομάδα των διαμεσολαβητών, ενώ γνωρίζει ότι:

– τον σημαντικότατο ρόλο στο θέμα της συμφιλίωσης των παλαιστινιακών πλευρών έχει αναλάβει το Κάιρο,

– τη μισθοδοσία των υπαλλήλων της Παλαιστινιακής Αρχής στη Γάζα, με συμφωνία Ραμάλα και Ισραήλ, έχει αναλάβει το Κατάρ,

– την ταχύτατα αναπτυσσόμενη κατανόηση και συνεργασία Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ.

Η Σαουδική Αραβία, αλλά και το Ισραήλ ενοχλούνται από τις τουρκικές επιλογές, κυρίως επειδή γνωρίζουν καλύτερα από όλους ότι πολύ πρόσφατα η Τουρκία επιζητούσε «αντίδωρο» πολιτικής προσέγγισης ενώ τώρα τηρεί στάση «επικίνδυνου ουδετέρου».

Επιβάλλεται από την κρισιμότητα των στιγμών η προσεκτική αξιολόγηση των διεθνών δρώμενων προκειμένου να διαγνωσθεί η τουρκική διπλωματική και διαπραγματευτική ικανότητα, αλλά και η θέση της στο διεθνές περιβάλλον.

Η πρόταση Φιντάν, όπως προβάλλεται, τείνει σε βάθος χρόνου να συμπέσει με την απαίτηση της Κύπρου για σεβασμό της κυριαρχίας της, που αποτελεί και κοινή ευρωπαϊκή υποχρέωση από τη στιγμή που η Κυπριακή Δημοκρατία εντάχθηκε πλήρως στην Ε.Ε.

Προφανώς και απαιτείται ικανός χρόνος προκειμένου η τουρκική διοίκηση και η κοινή γνώμη της χώρας να αντιληφθούν τη σημασία της δήλωσης του υπουργού τους επί των Εξωτερικών Υποθέσεων. Στις διεθνείς σχέσεις ο χρόνος κινείται ταχύτερα του χρόνου της εσωτερικής πολιτικής.

Όπως έχει διαπιστωθεί και αποδεικνύεται στην πρακτική της διεθνούς πραγματικότητας, κάθε δημόσια δήλωση έχει την πολιτική της αξία, καταγράφεται και αξιοποιείται από τις πλευρές που ενδιαφέρονται να αντιμετωπίσουν τις διεθνείς προκλήσεις στο πλαίσιο που επιβάλλουν το Διεθνές Δίκαιο, το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο, οι Διεθνείς Συμφωνίες και βεβαίως οι διμερείς σχέσεις των δρώντων στη διεθνή σκακιέρα.

Η διμερής συνομιλία Ελλάδος – Τουρκίας προσδιορίζεται από τις απαιτήσεις του διεθνούς Δικαίου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά την τουρκική επιθυμία να μείνει η Ε.Ε. μακριά από τη διμερή συζήτηση. Καθημερινά γεγονότα επιβεβαιώνουν ότι ακόμη και αν το επιθυμούσαν διακαώς οι δύο πλευρές προτεραιότητες της διεθνούς κοινότητας, όπως το Κυπριακό, η αντιμετώπιση κρίσεων στη Μέση Ανατολή ή ακόμη και τα τέσσερα ρωσικά πυρηνικά εργοστάσια στην Τουρκία, μόνο μέσα από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και πολιτική μπορούν να αντιμετωπιστούν, παρέχοντας εγγυήσεις για την ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών.

Ο διάλογος Αθηνών – Άγκυρας, η θετική ατζέντα και πολιτική διάσταση, ευτυχώς για όλες τις πλευρές, διέρχονται μέσα από την πραγματικότητα, τις αυστηρές απαιτήσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και τις εγγυήσεις που διαμορφώνονται από τις πολιτικές της Ε.Ε., οι οποίες όμως δεν μπορούν να αφίστανται της αυστηρής ευρωπαϊκής νομικής βάσης.

Διαβάστε επίσης:

Τέσσερα ερωτήματα για την ισραηλινο-παλαιστινιακή κρίση

Για έναν στίχο του Σολωμού

Βιβλίο: Ακούει ζωές!