Τι δεν γνωρίζουμε για την Ε.Ε. και την Τουρκία;

Μεγάλο μέρος αναλυτών εξωτερικής πολιτικής, αλλά και πολιτικοί, που κυβέρνησαν ή κυβερνούν μέχρι και τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, εξακολουθούν υπερηφάνως να πιστεύουν ότι ο ρόλος της Ε.Ε. πρέπει να είναι αυτός του «έντιμου διαμεσολαβητή».

Όποιος γνωρίζει την Ε.Ε. και έχει αντιληφθεί τι ακριβώς επέτυχαν οι Θεόδωρος Πάγκαλος και Γιάννος Κρανιδιώτης δεν θα διανοείτο να ψελλίσει ότι στόχευση της ελληνικής διπλωματίας είναι η διαμεσολάβηση της Ε.Ε. μεταξύ

Ελλάδος και Τουρκίας. Η Ελλάδα, η Κύπρος, όλα τα κράτη – μέλη είναι μία ενιαία πολιτικο-οικονομική πραγματικότητα, με την οποία η Τουρκία συγκρούεται σε θέματα αρχών και γεωστρατηγικών προτεραιοτήτων.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης από την πρώτη ημέρα της διακυβέρνησής του εργάστηκε και πέτυχε να κατανοήσουν οι εταίροι και οι σύμμαχοι ότι η πολιτική των τελευταίων ετών της Τουρκίας στρέφεται κατά της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και απλώς η αιχμή των επιθετικών και λεκτικών ενεργειών της σημαδεύει Ελλάδα και Κύπρο.

Δεν είναι Πόντιος Πιλάτος

Η Ε.Ε. δεν διαμεσολαβεί, εκφράζει το σύνολο των αρχών και επιδιώξεων των κρατών – μελών και, όταν παραβιάζονται από την Τουρκία οι ευρωπαϊκές αρχές, η Ε.Ε. συμβατικά υποχρεώνεται να αντιπαρατίθεται ευθέως με την Άγκυρα και όχι να διαμεσολαβεί ως Πόντιος Πιλάτος μεταξύ κρατών – μελών και Τουρκίας.

Η επιλογή των Βρυξελλών να χρησιμοποιήσουν μία γλώσσα που δεν ικανοποιεί απόλυτα τις άμεσες προτεραιότητες των κρατών – μελών αποτελεί διαδικαστική προτίμηση, χωρίς να αναιρείται η υποχρέωση της Ε.Ε. να πιέζει την Τουρκία. Κάθε παραβίαση των αρχών ολοκλήρωσης της ενιαίας Ευρώπης στρέφεται κατά της πολιτικής και νομικής της υπόστασης, έστω και εάν θίγεται ή απειλείται μόνο ένα μέλος της Ε.Ε.

Αν όσοι ηγήθηκαν μετά το 2004 του υπουργείου Εξωτερικών και της χώρας θεωρούν ότι οι Βρυξέλλες διαμεσολαβούν, έφεραν με δική τους ευθύνη πολύ πίσω τη διαπραγματευτική ικανότητα της Ελλάδος και της Κύπρου, αποπροσανατολίζοντας θεσμικά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η κατάσταση γίνεται χειρότερη για τη χώρα μας όταν σοβαροί και γνωστοί διαμορφωτές της ελληνικής κοινής γνώμης εκστομίζουν ότι η Ε.Ε. κουράζεται από τη συμπεριφορά των ελληνικών ηγεσιών επειδή καλούν την Ε.Ε. να προσαρμοστεί στη θεσμική της ευθύνη.

Εσφαλμένη η επίμονη αυτοκριτική

Οι θέσεις που εκφράζονται από τις ελληνικές κυβερνήσεις είναι βασισμένες στις αρχές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και στις εθνικές προτεραιότητες, όπως επιβάλλεται από την αξιοπιστία της χώρας. Με τις σταθερά διακηρυγμένες εθνικές θέσεις της η Ελλάδα έγινε δεκτή στην Ε.Ε., στην ΟΝΕ και επέτυχε την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. αντιμετωπίζοντας μόνη τις ισχυρές αντιρρήσεις των υπόλοιπων 11 εταίρων.

Ακόμη και την αρνησικυρία τη διαχειρίστηκε η χώρα μας με πολιτική ενσυναίσθηση. Αποτελεί εσφαλμένη διπλωματική επιλογή η επίμονη αυτοκριτική διάθεση, σύμφωνα με την οποία η χώρα κινείται διπλωματικά σε πορεία μονίμων σφαλμάτων ή χαμένων ευκαιριών.

Όταν οι ανάγκες του πολιτικού μας συστήματος απαιτούν την ελάχιστη βάση κατανόησης και πολιτικών συγκλίσεων, ώστε να μην αποσταθεροποιηθεί η χώρα, τότε απευθυνόμενοι προς την κοινή γνώμη οφείλουμε να φωτίζουμε τις σημαντικές αποφάσεις της εξωτερικής μας πολιτικής και όχι να τις περιπλέκουμε με θεωρητικά κατασκευάσματα.

Μετά το 2004 το Κυπριακό ξέφυγε από το «κεφαλοκλείδωμα» που επιβάλλουν ορισμένα κράτη του ΟΗΕ και μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας. Τα στερεότυπα που είχαν διαμορφωθεί πριν από το 2004 είτε ήρθησαν είτε αναπροσαρμόστηκαν στην πραγματικότητα της εποχής μας. Καμία από τις εθνικές μας θέσεις δεν έχει εγκαταλειφθεί. Οι προτεραιότητες του ελληνικού λαού υπηρετούνται από τις ελληνικές κυβερνήσεις και υλοποιούνται με τρόπο εντυπωσιακό, κατά γενική διαπίστωση συνομιλητών μας.

Πόλωση για το Κυπριακό

Η συνέντευξη του κ. Καλίν δεν καθορίζει τη στάση και τις στρατηγικές που επιλέγονται στην Αθήνα.

Ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτη για την αποτελεσματικότητα της διπλωματίας μας είναι η παραδοχή του συμβούλου του Τούρκου Προέδρου ότι, την ώρα που ο κ. Ερντογάν απέκλειε οποιαδήποτε επικοινωνία με την Ελλάδα, η Αθήνα με μεθοδικότητα πέτυχε να δημιουργήσει δίαυλο, σε τεχνικό επίπεδο, ώστε μόλις δόθηκε η ευκαιρία να εκφρασθούν θετικά οι δύο χώρες για τις προοπτικές συνεργασιών και να συναντηθούν οι υπουργοί τους Εξωτερικών και Άμυνας.

Οι τεχνικές διεργασίες σε επίπεδο διπλωματών δεν διακόπτονται ούτε σε περιόδους εντάσεων και προφανώς δεν πρέπει οι λίγοι που ανησυχούν, επειδή μάλλον δεν γνωρίζουν τη διπλωματική πρακτική ή προσποιούνται ότι δεν τη γνωρίζουν, να επιδιώκουν διατήρηση αισθήματος ανασφάλειας στην κοινωνία.

Ποτέ δεν έγινε αντιληπτός ο λόγος που στο εσωτερικό της χώρας επιλέγεται μόνιμη κατακραυγή για κάθε πολιτική επιλογή, ακόμη και των πιο επιτυχών. Θυμάμαι τις ημέρες που θα κρινόταν το Σχέδιο Ανάν. Πετύχαμε να διχαστεί ο πολιτικός κόσμος αλλά και ο ελληνικός λαός σε υποστηρικτές και αντιπάλους μίας πρότασης που ακόμη δεν είχε γίνει γνωστή στις λεπτομέρειές της, παρ’ όλο που ο κυπριακός λαός απέρριπτε το Σχέδιο Ανάν.

Η πόλωση για το Κυπριακό μέσα στην ελληνική κοινωνία συνεχίζεται. Η εξωτερική πολιτική δεν γίνεται με στερεότυπα. Τα γεγονότα ορίζουν την ιστορική διαδρομή των κρατών και διαμορφώνουν τις διακρατικές σχέσεις. Οι συνθήκες, οι συμφωνίες, το ευρωπαϊκό κεκτημένο και βεβαίως ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών διαμορφώνουν το πλαίσιο της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών, αλλά και τα εργαλεία που διατίθενται στα κράτη για την άσκηση και διαμόρφωση της εξωτερικής τους πολιτικής.

Ο χώρος των διεθνών σχέσεων έχει γοητεία και η διπλωματία, ακόμη και στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, συνεχίζει να εμπνέει όσους επιλέγουν να την υπηρετήσουν στο πεδίο.

Για να επιτύχεις ως χώρα το μέγιστο των επιδιώξεων σε μία win-win διαδικασία θα πρέπει να γνωρίζεις τις βασικές αρχές της. Η win-win διαπραγμάτευση δεν είναι πανάκεια, αλλά διαπραγματευτικά προωθεί τα συμφέροντα όλων των πλευρών και ως εκ τούτου δεν υπάρχει σκληρός συντελεστής επιτυχίας ή αποτυχίας, σε αντίθεση με τη διαπραγμάτευση θέσεων, στην οποία κάθε πλευρά κινείται ρεβανσιστικά. Στη διαπραγμάτευση θέσεων νίκη θεωρείται η ολοσχερής ταπείνωση ή η απόλυτη ήττα του αντιπάλου.

Ποιες θέσεις μας ικανοποιήθηκαν

Οι εθνικές μας θέσεις από τη μεταπολίτευση ικανοποιήθηκαν στη λογική του αμοιβαίου κέρδους, έστω και αν οι λάτρεις της παραδοσιακής σκληρής διαπραγμάτευσης δεν συμφωνούν. Και εξειδικεύω:

1. Ενταχθήκαμε το 1981 στην ΕΟΚ χωρίς να πληρούμε όλες τις προϋποθέσεις, αλλά προσθέταμε αξία στην πολιτική παρουσία της Ευρώπης, που επέλεγε να στηρίξει τη θεσμική και πολιτική λειτουργία της Ελληνικής Δημοκρατίας μετά τη δικτατορία.

2. Ενταχθήκαμε στην ΟΝΕ επειδή η συνολική εικόνα της ενιαίας Ευρώπης έπρεπε να εξελιχθεί και να επιτύχει το τρίτο στάδιο της ολοκλήρωσης (ΟΝΕ).

3. Η ΕΟΚ, υπό γερμανική προεδρία, συνέδεσε την εξέλιξη των σχέσεών της με την Τουρκία από την πρόοδο του Κυπριακού. Η ευρωπαϊκή θέση υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Κορυφής στο Δουβλίνο το 1991 και δημοσιοποιήθηκε δεσμεύοντας όλα τα κράτη – μέλη.

4. Στη συνέχεια ολοκληρώσαμε με απόλυτη επιτυχία την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. επειδή η διεύρυνση της Ευρώπης δεν μπορούσε να σταματά στα βορειοανατολικά χερσαία σύνορά της χωρίς να συμπεριλάβει στον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο και θαλάσσιες περιοχές της ανατολικής Μεσογείου. Το ενεργειακό και η μεταφορά ενέργειας ήταν σημαντικό κεφάλαιο και η Ευρώπη το διάβασε σωστά.

5. Αντιμετωπίστηκε η διεθνής οικονομική κρίση μέσα από ένα ευρύτερο σύνολο οικονομικών συμφερόντων, θετικών και αρνητικών, που διαμορφώθηκαν συντεταγμένα από τη γενικότερη ανάγκη διεθνούς σταθερότητας που απασχολούσε και την Ε.Ε. και όχι μόνο από την τύχη ενός κράτους, που θα συνέβαινε αν η Ελλάδα δεν ήταν κράτος – μέλος.

6. Με συνολική διαπραγμάτευση αποφασίσθηκαν κοινές πολιτικές και δράσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας, την κατανομή των εμβολίων, καθώς και την οικονομική επιβάρυνση κάθε εταίρου στην κοινή ευρωπαϊκή προσπάθεια για την αντιμετώπιση μίας παγκόσμιας απειλής.

7. Με κοινές αποφάσεις και στήριξη του εθνικού έργου ακυρώθηκε η επιχείρηση Ερντογάν στον Έβρο το 2020.

8. Ενοποιημένες ευρωπαϊκές πολιτικές επιβλήθηκαν και κατέληξαν σε κυρώσεις επί της Τουρκίας για τη συμπεριφορά της έναντι της Ε.Ε. και συνεπώς της Ελλάδας και της Κύπρου.

9. Μεγίστη ευρωπαϊκή αναγνώριση επέτυχε η δραστηριοποίηση της Ελλάδας από το 1990, που κατέληξε σε σημαντική συνεργασία με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τις χώρες του Κόλπου και της Μέσης Ανατολής.

10. Σε γεωστρατηγικό κέντρο, κέντρο εμπορίου και ενέργειας αναδεικνύεται καθημερινώς η Ελλάδα μέσα από τη διμερή αλλά και ευρωατλαντική της τακτική, χωρίς να ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τον περιορισμό και την τιμωρία, που πρέπει να επιβληθούν στην Τουρκία.

11. Με ξεκάθαρη θέση περί αντιμετώπισης της τουρκικής επιθετικότητας ως ευρωπαϊκού προβλήματος πραγματοποιούνται κινήσεις σιγουριάς έναντι της Τουρκίας με τρόπο που η άλλη πλευρά δεν μπορεί να τον θεωρήσει ως προσπάθεια εμπλοκής στις εσωτερικές της υποθέσεις, κυρίως στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.

Όταν αναλύουμε προοπτικές εξωτερικών σχέσεων δεν επιτρέπεται να παραγράφουμε το σύνολο των δράσεων και πρωτοβουλιών που εξασφαλίζουν οι διαχρονικές επιτυχίες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Σοβαρό ολίσθημα πολιτικής αποτελεί η προεκτίμηση επιτυχίας, μεγάλης ή μικρής, των διμερών σχέσεων με την Τουρκία, κυρίως όταν ο πρωθυπουργός της χώρας επιτυγχάνει τα εθνικά μας συμφέροντα να συμπεριλαμβάνονται στον ευρύτερο ευρωατλαντικό γεωστρατηγικό σχεδιασμό.

* Ο Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ.

Διαβάστε επίσης:

Μονόδρομος η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ για την ήττα Μητσοτάκη

Η άρνηση πώλησης όπλων στην Τουρκία δεν είναι νομικά δεσμευτική για την αμερικανική κυβέρνηση

Φορολογικές δηλώσεις: Ποιοι θα πληρώσουν τη «νύφη» στην ΑΑΔΕ