Τα Χριστούγεννα της χρεοκοπίας του 1893

Πώς βίωσαν οι πολίτες τις γιορτές μετά τη στάση πληρωμών και τη χιονοστιβάδα φτώχειας και...

πείνας, τον σκληρό Δεκέμβριο του 1893.

Τέτοιες μέρες είναι κανόνας ν’ αναζητούνται παλιές χριστουγεννιάτικες ιστορίες. Τα παλιά είναι συνήθως… πάντα καλύτερα Χριστούγεννα! Ιδιαίτερα σε δύσκολες εποχές. Οσο πιο μακριά βρίσκονται από το παρόν, τόσο παραδεισιακές διαστάσεις παίρνουν! Σαν να υπήρχαν χρόνια που δένανε τα σκυλιά με τα λουκάνικα, νικούσε η αγάπη και βασίλευε παντού η ειρήνη!

Σ’ αντίθεση με την τάση επιστροφής τις μέρες μας στους… παλιούς, καλούς καιρούς, ας γυρίσουμε πίσω στον Δεκέμβριο του 1893. Τη χρονιά, τον μήνα και τις γιορτές, που σημαδεύει το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν».

Τυπικά, η χρεοκοπία εξαγγέλθηκε την πρώτη Δεκεμβρίου (13 με το νέο ημερολόγιο) με την κατάθεση νομοσχεδίου. Μέσα σε 10 ημέρες, αυτό και άλλα 2 νομοσχέδια είχαν γίνει νόμοι του κράτους (9-10 Δεκεμβρίου). Στις 28 Δεκεμβρίου κατατέθηκε και ο πρώτος προϋπολογισμός της χρεοκοπίας, που θα ψηφισθεί, όμως, μετά 3 μήνες.

Ειπωμένη ή όχι από τον Τρικούπη, στις εισηγητικές ομιλίες του για το πρώτο νομοσχέδιο ή τον προϋπολογισμό, μ’ αυτές ακριβώς τις λέξεις, η εμβληματική νεοελληνική φράση σήμαινε επισήμως τον «προσωρινό διακανονισμό του χρέους» – αυτός ήταν ο τίτλος του νόμου (ΒΡ-ΣΤ/93). Στην πράξη συνεπαγόταν την άμεση αναστολή καταβολής των χρεολυσίων στους διεθνείς δανειστές του Δημοσίου και τη δραστική περικοπή (κατά 70%) των τόκων στους κατόχους ελληνικών ομολογιών.

Διαμαρτυρίες
Οσα διαδραματίστηκαν τότε έχουν γίνει τελευταία πολύ γνωστά, αλλά ας θυμηθούμε μερικά ακόμη για ν’ αποτυπωθεί καλύτερα ο χαρακτηρισμός «γιορτές φτώχειας». Ξέσπασε θύελλα διαμαρτυριών κατά του Τρικούπη σε Λονδίνο, Παρίσι και Βερολίνο, που αξίωσαν την επιβολή διεθνούς ελέγχου στις εισπράξεις του Δημοσίου. Αλλά και στην Ελλάδα από την αντιπολίτευση.

Αυτό που συνήθως δεν αναφέρεται με σαφήνεια είναι ότι ο Τρικούπης δεν τράπηκε σε φυγή. Εμεινε στην κυβέρνηση μετά τη χρεοκοπία και προσπάθησε να πετύχει τον «διακανονισμό». Οι προσπάθειες δεν είχαν αποτελέσματα. Οπως άλλωστε και των διαδόχων του. Θα χρειαστεί ένας πόλεμος για να υποταγεί η Ελλάδα στις απαιτήσεις των δανειστών και να επιβληθεί ο Διεθνής Οικονομικός Ελεγχος (1898).

Πώς όμως βίωνε τη χρεοκοπία η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών. Οδηγός μας ο αντιτρικουπικός Τύπος, καθώς οι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες αποφεύγουν τις περιγραφές. Παρά το γεγονός ότι οι δημοσιογραφικοί κανόνες της εποχής επιτάσσουν αναλυτικά ρεπορτάζ για την κίνηση στην εορταστική αγορά και τις τιμές των ειδών πλατιάς κατανάλωσης. Σε μια μάλιστα απ’ αυτές ο ρεπόρτερ της παρακάμπτει τον σχετικό σκόπελο μ’ ευφάνταστο τρόπο: «-Πώς πήγε εφέτος η δουλειά; ρωτά τον κρεοπώλη.

-Καλά, δόξα τω Θεώ! Ο κόσμος λεπτά δεν έχει λένε και λεπτά ξοδεύει. Μυστήριον…».

Ο αντικυβερνητικός Τύπος εκπέμπει με διαφορετικούς τρόπους, σ’ άλλο μήκος κύματος:

-«Πάντες (στην αγορά) με κεκλιμέν