«Στρατολόγησα προσωπικό γραμματέα του Μακαρίου για κατασκοπεία υπέρ της CIA»

Ένα εκτενές δημοσίευμα αφιέρωσε η ιστοσελίδα Intecept (09/5/23) αναφορικά με την δολοφονία του σταθμάρχη της CIA Ρίτσαρντ Γουέλς στην Αθήνα στις 23 Δεκεμβρίου 1975. Στο δημοσίευμα  γίνεται αναφορά στον τρόπο με τον οποίο η δολοφονία του Αμερικανού πράκτορα χρησιμοποιήθηκε από την Αμερικανική Κυβέρνηση προκειμένου να φιμωθεί ο μεγαλύτερος επικριτής της CIA, η Επιτροπή Τσερτς (επίσημη ονομασία: Εξεταστική

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν εκτενείς αναφορές για  ρόλο της Κύπρου, της 17 Νοέμβρη, ενός εκτελεστή της ΕΟΚΑ Β που είχε σχέση με τη CIA καθώς και του/της προσωπικού γραμματέα του Μακαρίου του Γ. Όλα τα πιο πάνω έρχονται στο φως σύμφωνα με ένα νέο βιβλίο που κυκλοφόρησε με μαρτυρίες από τον υποσταθμάρχη τότε της CIA στην Αθήνα Ρον Έστες, ο οποίος υπηρέτησε και στην Κύπρο.

Η προσπάθεια ελέγχου της CIA

Όπως σημειώνεται αρχικά στο δημοσίευμα, η δολοφονία του Γουέλς ήταν τεράστια είδηση και χτύπησε οδυνηρό πολιτικό νεύρο στην Ουάσιγκτον, που ήρθε στο τέλος ενός έτους εκπληκτικών αποκαλύψεων σχετικά με τη CIA και την υπόλοιπη κοινότητα πληροφοριών των ΗΠΑ από την Επιτροπή Τσερτς της Γερουσίας, η οποία, καθ' όλη τη διάρκεια του 1975, διεξήγαγε την πρώτη μεγάλη έρευνα του Κογκρέσου για τη CIA. Η Επιτροπή Τσερτς αποκάλυψε τόσα πολλά μυστικά και δημιούργησε τόσα πολλά πρωτοσέλιδα που οι ειδικοί αποκαλούσαν ήδη το 1975 «Έτος Ευφυΐας».

Προτού δημιουργηθεί η Επιτροπή Τσερτς τον Ιανουάριο του 1975, δεν υπήρχε πραγματική επίβλεψη της CIA από το Κογκρέσο. Οι Επιτροπές Πληροφοριών της Βουλής και της Γερουσίας δεν υπήρχαν ακόμη και η άνευ προηγουμένου έρευνα της συγκεκριμένης Επιτροπής σηματοδότησε την πρώτη προσπάθεια του Κογκρέσου να αποκαλύψει δεκαετίες καταχρηστικών και παράνομων πράξεων που διαπράχθηκαν κρυφά από τη CIA - και να περιορίσει την εξουσία της.

Ο γερουσιαστής Φρανκ Τσερτς, ο φιλελεύθερος Δημοκρατικός από το Αϊντάχο που προέδρευσε της επιτροπής, είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το μέλλον της αμερικανικής δημοκρατίας απειλούνταν από την άνοδο ενός μόνιμου και σε μεγάλο βαθμό ακαταλόγιστου κράτους εθνικής ασφάλειας, και ένιωθε ότι στην καρδιά αυτού του μυστικού η κυβέρνηση ήταν μια άνομη κοινότητα πληροφοριών. O Church ήταν πεπεισμένoς ότι έπρεπε να χαλιναγωγηθεί για να σωθεί το έθνος.

 Αποκαλύψεις για κατάχρηση εξουσίας

«Σε μεγάλο βαθμό τα κατάφερε. Αποκαλύπτοντας μια σειρά από συγκλονιστικές καταχρήσεις εξουσίας και πρωτοστατώντας σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις, ο Τσερτς και η Επιτροπή του δημιούργησαν κανόνες για την κοινότητα των πληροφοριών που σε μεγάλο βαθμό παραμένουν σε ισχύ σήμερα. Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον στην αμερικανική ιστορία, η Επιτροπή Τσερτς είναι υπεύθυνη να φέρει τη CIA, το FBI, την Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας και τον υπόλοιπο κυβερνητικό μηχανισμό πληροφοριών της κυβέρνησης υπό το κράτος δικαίου.

Αλλά πρώτα, ο Τσερτς  και η Επιτροπή του έπρεπε να αντέξουν μια βάναυση αντεπίθεση που εξαπέλυσε o Λευκός Οίκος και η CIA, οι οποίoi ήθελαν να αμβλύνουν τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της Επιτροπής. Ο Λευκός Οίκος και η CIA συνειδητοποίησαν γρήγορα ότι η δολοφονία του Γουέλς, η οποία συνέβη τη στιγμή που η ΕπιτροπήΤσερτς τελείωνε τις έρευνές της και ετοίμαζε την τελική της έκθεση και τις συστάσεις για μεταρρυθμίσεις, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως πολιτικό όπλο. Ο Λευκός Οίκος του Προέδρου Τζέραλντ Φορντ και η υπηρεσία προσπάθησαν ψευδώς να κατηγορήσουν την Επιτροπή για τη δολοφονία του Γουέλς, υποστηρίζοντας, χωρίς κανένα στοιχείο, ότι οι έρευνές της είχαν αποκαλύψει με κάποιο τρόπο την ταυτότητα του Γουέλς και τον άφησαν ευάλωτο στη δολοφονία. (Υπάρχει μια εκδοχή που λέει ότι η ιδιότητά του ως σταθμάρχης της CIA, στη Λίμα του Περού, είχε αποκαλυφθεί από τον Ιανουάριο του 1975, σε κατάλογο της ανεξάρτητης αμερικανικής πολιτικής επιθεώρησης «Counter Spy» (Αντικατασκοπία). Η δολοφονία του έδωσε την ευκαιρία στην αμερικανική κυβέρνηση να κατηγορήσει την «Counter Spy» ως υπεύθυνη)

Το Intercept αναφέρει πως δεν υπήρχε καμία απολύτως αλήθεια στους ισχυρισμούς, αλλά η εκστρατεία παραπληροφόρησης ήταν αποτελεσματική. Η χρήση της δολοφονίας του Γουέλς από τη Κυβέρνηση του Φορντ  για να δυσφημήσει την Επιτροπή Τσερτς ήταν ένα μοντέλο προπαγάνδας και παραπληροφόρησης. μια εσωτερική ιστορία της CIA επαίνεσε αργότερα τα «επιδέξια βήματα» που η υπηρεσία και ο Λευκός Οίκος «έλαβαν για να εκμεταλλευτούν τη δολοφονία του Γουέλς προς όφελος των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ». Η υπόθεση Γουέλς έχει χρησιμεύσει εδώ και καιρό ως κλασικό παράδειγμα του τρόπου εκμετάλλευσης και και οπλοποίησης των υπηρεσιών πληροφοριών για πολιτικούς σκοπούς

O υποσταθμάρχης Έστες της CIA σπάει την σιωπή του

Ένα άλλο πρόσωπο κλειδί που αναφέρεται στο δημοσίευμα είναι ο υποσταθμάρχης της CIA στην Αθήνα κ. Ρον Έστες που μιλούσε ελληνικά και μετατέθηκε τον Ιούλιο του 1973 από τη Λευκωσία.

Όπως σημειώνει το δημοσίευμα,  ο Λευκός Οίκος και η CIA βοηθήθηκαν στην προπαγανδιστική τους εκστρατεία από το γεγονός ότι ο Έστες δεν δημοσιοποίησε εκείνη την εποχή την μαρτυρία του για το τι πραγματικά συνέβη στην Αθήνα. «Τώρα, σχεδόν 50 χρόνια μετά, ο Έστες έσπασε επιτέλους τη σιωπή του. Σε συνεντεύξεις για το νέο βιβλίο, «The Last Honest Man», μίλησε λεπτομερώς για τη δολοφονία και τα αίτια της με έναν δημοσιογράφο για πρώτη φορά, παρέχοντας νέα στοιχεία ότι η δολοφονία του Welch προήλθε από την τοξική πολιτική της Αθήνας – όχι της Ουάσιγκτον.»

Το δημοσίευμα σημειώνει τα ακόλουθα:

Η δολοφονία του Γουέλς ήταν άμεσο αποτέλεσμα του τεταμένου πολιτικού κλίματος που κυρίευσε την Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Τον Ιούλιο του 1974, η δεξιά στρατιωτική χούντα που κυβέρνησε την Ελλάδα υποστήριξε ένα πραξικόπημα στην Κύπρο για να εκδιώξει τον πρόεδρο του νησιού και να δημιουργήσει μια ένωση μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου. Το να γίνει η Κύπρος πλήρως ελληνική ήταν ένας μακροπρόθεσμος στόχος των Ελλήνων δεξιών υπερεθνικιστών, αλλά η κίνηση προκάλεσε αμέσως μια τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Ο ηγέτης της ελληνικής χούντας Δημήτρης Ιωαννίδης κατηγόρησε πικρά τις ΗΠΑ ότι δεν σταμάτησαν την τουρκική εισβολή.

Η ελληνική εχθρότητα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες εξαπλώθηκε. Στις 19 Αυγούστου 1974, ένας όχλος επιτέθηκε στην πρεσβεία των ΗΠΑ στη Λευκωσία, στην Κύπρο, και ο Πρέσβης των ΗΠΑ Ρότζερ Ντέιβις  και ένας ντόπιος υπάλληλος της πρεσβείας σκοτώθηκαν. Μετά από κατάπαυση του πυρός, η Κύπρος χωρίστηκε σε ελληνικές και τουρκικές ζώνες. Η καταστροφική έκβαση του πραξικοπήματος στην Κύπρο οδήγησε αργότερα στην κατάρρευση της στρατιωτικής χούντας στην Αθήνα. Αλλά η οργή στην Ελλάδα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίστηκε αμείωτη.

Ελληνοκύπριοι διαδηλωτές εισβάλλουν στην πύλη της Πρεσβείας των ΗΠΑ καθώς η αστυνομία εκτοξεύει δακρυγόνα στις 19 Αυγούστου 1974. Φωτογραφία: Αρχείο Bettmann

Η σχέση μεταξύ της CIA και της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Ελλάδας, γνωστής ως ΚΥΠ, ήταν επίσης δηλητηριασμένη. Σύντομα, κάποιος διέρρευσε στον ελληνικό Τύπο τα ονόματα του Γουέλς και μερικών άλλων αξιωματικών στο σταθμό της CIA στην Αθήνα.

Τον Νοέμβριο του 1975, το όνομα και η διεύθυνση κατοικίας του Γουέλς δημοσιεύτηκαν σε αγγλόφωνες και ελληνόφωνες εφημερίδες στην Αθήνα. Οι πληροφορίες «διέρρευσαν προφανώς από εχθρικούς αξιωματικούς της ΚΥΠ», είπε ο Έστες στη συνέντευξη, «επειδή τα μόνα ονόματα που διέρρευσαν ήταν εκείνα που είχαν επαφή με την ΚΥΠ». (Οι υπερπόντιοι σταθμοί της CIA συχνά περιελάμβαναν αξιωματικούς που είχαν επαφή με την υπηρεσία πληροφοριών της τοπικής χώρας - οι ταυτότητες τους ως αξιωματικοί της CIA δηλώθηκαν έτσι στην υπηρεσία ώστε να μπορούν να συναντηθούν μαζί τους και να ανταλλάσσουν πληροφορίες - και άλλους που δεν αναγνωρίστηκαν για να μπορέσουν κατασκοπεύει εν αγνοία της τοπικής αυτοδιοίκησης.)

Ο Γουέλς δεν ήταν δύσκολο να βρεθεί. Ζούσε σε μια πολυτελή βίλα που ήταν η επίσημη κατοικία του σταθμάρχη της CIA για δεκαετίες. Μετά τη δημοσίευση του ονόματος και της διεύθυνσης του σπιτιού του στον Τύπο, ο Έστες του μίλησε για το αν έπρεπε να μετακομίσει. Αλλά ο Γουέλς και ο Έστες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η απειλή ήταν ελάχιστη. «Συμφωνήσαμε και οι δύο ότι η πολιτική δολοφονία δεν ήταν μέρος της ελληνικής ιστορίας ή πολιτισμού», θυμάται ο Έστες.

Στο κάδρο η 17Ν

«Ήταν ένας μοιραίος λάθος υπολογισμός. Η δολοφονία του Γουέλς πραγματοποιήθηκε από μια νέα, εξαιρετικά βίαιη ελληνική αριστερή αντάρτικη οργάνωση που ονομάζεται 17 Νοεμβρίου. Ενώ οι δεξιοί Έλληνες εθνικιστές μισούσαν τις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή πρόδωσαν την Ελλάδα για την Κύπρο, οι αριστεροί Έλληνες κατηγόρησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι βοήθησαν στην εγκατάσταση της στρατιωτικής χούντας στην Αθήνα το 1967. Η ομάδα της 17ης Νοεμβρίου ήταν υπεύθυνη για μια αντιχουντική διαμαρτυρία από φοιτητές που διαλύθηκε βάναυσα στις 17 Νοεμβρίου 1973. Ο Γουέλς ήταν ο πρώτος στόχος της 17 Νοεμβρίου.

Ο Έστες ανέφερε την αλήθεια πίσω στα κεντρικά γραφεία της CIA: ότι ο Γουέλτς είχε δολοφονηθεί από Έλληνες τρομοκράτες αφού εκτέθηκε δημόσια από την ΚΥΠ, την ελληνική υπηρεσία πληροφοριών. Η ιστορία του θάφτηκε στην υπηρεσία ενός πιο χρήσιμου πολιτικού αφηγήματος.

Μετά την δολοφονία του Γουέλς, οι συγκινήσεις ήταν υψηλές στον σταθμό της CIA στην Αθήνα. Τη νύχτα της δολοφονίας, ο Έστες έπρεπε να συγκρατήσει έναν άλλο αξιωματικό της CIA αφού άρπαξε ένα πιστόλι και απείλησε να εκδικηθεί σκοτώνοντας ένα  πράκτορα της KGB στην Αθήνα, τον σοβιετικό ομόλογό του Γουέλτς.

Γραμματέας Μακαρίου και ΕΟΚΑ Β

Ο φόνος του Γουέλς χτύπησε σκληρά και τον Έστες. Αυτός και ο Γουέλς είχαν ανέβει στις τάξεις της υπηρεσία μαζί, και μέχρι το 1975, ήταν στενοί φίλοι που συναντιόντουσαν για να παίξουν σκάκι κάθε Κυριακή. Ο Γουέλς και ο Έστες είχαν υπηρετήσει στο παρελθόν μαζί στην Κύπρο και κατανοούσαν το καθεστώς του νησιού ως πεδίου μάχης στη μακροχρόνια σύγκρουση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Ενώ υπηρετούσε στην Κύπρο, είπε ο Έστες, ο Γουέλς είχε στρατολογήσει τον προσωπικό γραμματέα του Κύπριου Προέδρου Μακαρίου Γ' για να κατασκοπεύσει για λογαριασμό της CIA.

Ο Έστες ήταν πρόθυμος να λύσει τη δολοφονία του φίλου του, χωρίς να περιμένει την ελληνική αστυνομία. Εκείνη την εποχή, δεν γνώριζε για τη νέα αριστερή οργάνωση της 17ης Νοεμβρίου, αφού η δολοφονία του Γουέλς ήταν η πρώτη της επιχείρηση. Αντίθετα, ο Έστες εστίασε την έρευνά του σε μια δεξιά τρομοκρατική ομάδα.

Αυτός και άλλοι αξιωματικοί της CIA στην Αθήνα έψαξαν τις τοπικές πηγές τους και διαπίστωσαν ότι ένας ένοπλος που σχετιζόταν με μια ελληνοκυπριακή δεξιά παραστρατιωτική ομάδα γνωστή ως ΕΟΚΑ (αναφορά προφανώς σε ΕΟΚΑ Β) είχε φύγει από την Αθήνα με πτήση για τη Λευκωσία της Κύπρου, την επομένη της δολοφονίας του Γουέλς. Ο ένοπλος ήταν γνωστό ότι σκότωσε ανθρώπους στην Κύπρο με ένα όπλο 0,45 — το ίδιο είδος όπλου που χρησιμοποιήθηκε για να σκοτώσει τον Γουέλς.

Η συνάντηση Κύπρο και ο ανιχνευτής ψεύδους

Όταν εργαζόταν στην Κύπρο χρόνια νωρίτερα, ο Έστες είχε στρατολογήσει έναν εκτελεστή της ΕΟΚΑ για να εργαστεί για τη CIA. «Όταν έφυγα από την Κύπρο, μου είπε ότι όποτε η CIA θέλει να γίνει κάτι που δεν ήθελε να κάνει η ίδια, τηλεφωνήστε μου», θυμάται ο Έστες. «Έτσι, αφού σκοτώθηκε ο Γουέλς, έστειλα έναν αξιωματικό στη Λευκωσία για να τον συναντήσει και να του πει ότι τον έστειλε ο Ρον Έστες».

Ο αξιωματικός της CIA ρώτησε τον Κύπριο πράκτορα-εκτελεστή αν γνώριζε τον δολοφόνο της ΕΟΚΑ (Β) που είχε πετάξει από την Αθήνα στην Κύπρο την επομένη της δολοφονίας του Γουέλς. Ο αξιωματικός της CIA είπε στον πράκτορα να πάει να τον συναντήσει και να τον ρωτήσει αν είχε σκοτώσει τον Γουέλς.

Ο εκτελεστής ανέφερε ότι, όταν συνάντησε τον δολοφόνο της ΕΟΚΑ, ο άλλος άνδρας ήταν τόσο φοβισμένος που προσφέρθηκε να δηλώσει ο ίδιος την αθωότητά του στη CIA. Ένας Αμερικανός αξιωματικός της υπόθεσης συναντήθηκε στη συνέχεια με τον άνδρα στη Λάρνακα της Κύπρου, όπου πέρασε ένα ανιχνευτή αλήθειας που χορηγήθηκε από τη CIA.

Η πεποίθηση του Έστες ότι ο Γουέλτς είχε εκτεθεί από την KΥΠ και δολοφονήθηκε από Έλληνες τρομοκράτες, και το γεγονός ότι αξιωματικοί της CIA διεξήγαγαν τη δική τους έρευνα δολοφονίας επί τόπου στην Κύπρο, δεν δημοσιοποιήθηκαν τότε στην Ουάσιγκτον. Αυτή η πληροφορία θα παρεμπόδιζε μόνο την εκστρατεία εκμετάλλευσης της δολοφονίας του Γουέλς για να δυσφημήσει την Επιτροπή Τσερτς.

Δεν είχε σημασία ότι η δολοφονία του Γουέλς δεν είχε καμία σχέση με την Επιτροπή Τερτς. Δεν είχε σημασία που ο Έστες είχε πει στα κεντρικά γραφεία της CIA ότι η ελληνική υπηρεσία πληροφοριών διέρρευσε το όνομα και τη διεύθυνση του Γουέλς στον ελληνικό Τύπο ως εκδίκηση για την πολιτική των ΗΠΑ στην Κύπρο. Σε μεγάλο βαθμό μέσω υπονοούμενων, ο Λευκός Οίκος και η CIA κατηγόρησαν την Επιτροπή Church για τον θάνατο του Γουέλς, υποστηρίζοντας ότι οι έρευνές της είχαν με κάποιο τρόπο οδηγήσει στην έκθεσή του.

Παραδοχή και αναίρεση από 17Ν

Πάντως για την ιστορία σημειώνονται τα εξής ενδιαφέροντα: Μετά την εξάρθρωση της 17Ν το καλοκαίρι του 2002, ο συλληφθείς Παύλος Σερίφης κατέθεσε στην ανακρίτρια της υπόθεσης ότι συμμετείχε στην ομάδα που δολοφόνησε τον Γουέλς και ότι δράστης της δολοφονίας ήταν ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος. Όμως, κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας αναίρεσε την κατάθεσή του, υποστηρίζοντας ότι ήταν προϊόν ψυχολογικής βίας. Για τη δολοφονία Γουέλς κανένας από τους κατηγορουμένους στη δίκη της 17Ν δεν καταδικάστηκε.