Γιατί το Κατάρ εμπλέκεται στις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς;

Τα μάτια του κόσμου είναι στραμμένα στο Κατάρ, καθώς οι μεσολαβητές ανακοίνωσαν εκεί μια τετραήμερη εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Ο εκπρόσωπος της για τις εξωτερικές υποθέσεις Majed al Ansari αποκάλυψε τις λεπτομέρειες της συμφωνίας, συμπεριλαμβανομένης της προσωρινής κατάπαυσης του πυρός και της απελευθέρωσης ορισμένων Ισραηλινών ομήρων σε αντάλλαγμα για Παλαιστίνιους κρατούμενους.

Μαζί με τους ομολόγους τους από τις ΗΠΑ και την Αίγυπτο,

Συνάντηση με τον Εμίρη του Κατάρ, Tamim bin Hamad Al Thani, είχε σήμερα στη Ντόχα και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Χριστοδουλίδης, ο οποίος πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στη χώρα. Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν κατά τις συνομιλίες ήταν οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, περιλαμβανομένης και της πρωτοβουλίας της Κυπριακής Δημοκρατίας για δημιουργία θαλάσσιου διαδρόμου για παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, η παρούσα κατάσταση στο Κυπριακό, οι διμερείς σχέσεις, καθώς και θέματα ενέργειας και επενδύσεων.

Ακολουθεί ανάλυση γιατί το μικρό κράτος του Κόλπου παίζει τόσο βασικό ρόλο

Φίλος με όλους - φίλος με κανέναν

Από το 1995, όταν ο Σεΐχης Χαμάντ μπιν Χαλίφα Αλ Θάνι έγινε Εμίρης, το Κατάρ έχει τοποθετηθεί ως μεσολαβητής στη Μέση Ανατολή.

«Ο ρόλος του Κατάρ ως διαμεσολαβητή δεν είναι νέος», λέει στο Sky News ο καθηγητής Mahjoob Zweiri, διευθυντής του Κέντρου Σπουδών του Πανεπιστημίου του Κατάρ.

Είναι έτοιμο να μιλήσει με μη κρατικούς παράγοντες, φυλετικές ομάδες και ομάδες πολιτοφυλακής που δεν είναι οι δυτικές χώρες.

Με τα χρόνια αυτές οι ομάδες περιελάμβαναν τους Αφγανούς Ταλιμπάν, τους Σύρους αντάρτες, τη Χαμάς και άλλους Παλαιστίνιους μαχητές όπως η Ισλαμική Τζιχάντ.

Το Κατάρ έχει επίσης στενή σχέση με το Ιράν, με τα δύο κοιτάσματα φυσικού αερίου αξίας δισεκατομμυρίων.

Τις τελευταίες δεκαετίες αυτές οι σχέσεις επέτρεψαν στο Κατάρ να διευκολύνει τις συμφωνίες μεταξύ των ΗΠΑ, της Ευρώπης και του Ισραήλ -και αυτών των ομάδων- αποκτώντας κάποιο βαθμό μόχλευσης και από τις δύο πλευρές.

«Το καθοριστικό χαρακτηριστικό της εξωτερικής πολιτικής του Κατάρ είναι το ρεαλιστικό προσωπικό συμφέρον», δήλωσε η Δρ Μέλανι Γκάρσον, αναπληρώτρια καθηγήτρια στη διεθνή ασφάλεια και επίλυση συγκρούσεων στο University College του Λονδίνου.

«Είναι φίλος με όλους και φίλος με κανέναν»

Σχέση με τη Χαμάς

Όπως οι περισσότερες χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία, το Κατάρ έχει μακροχρόνιους δεσμούς με την παλαιστινιακή υπόθεση και υποστηρίζει μια λύση δύο κρατών.

Το 2012 ο πρώην Εμίρης Σέιχ Χαμάντ έγινε ο πρώτος Άραβας ηγέτης που επισκέφτηκε τη Γάζα για χρόνια.

Το  Κατάρ δίνει στη Χαμάς περίπου 1 δισ. £ ετησίως και φιλοξενεί το πολιτικό της γραφείο στη Ντόχα, με αρκετούς εξόριστους ηγέτες να εδρεύουν εκεί.

Αν και ήταν το πρώτο κράτος του Κόλπου που συνήψε σχέσεις με το Ισραήλ το 1996, διέκοψε ξανά τους δεσμούς του το 2009 μετά την Επιχείρηση Cast Lead, την οποία οι Παλαιστίνιοι αποκαλούν ως Σφαγή στη Γάζα.

Δεν ήταν επίσης μέρος της Συμφωνίας του Αβραάμ του 2020, η οποία είδε αραβικά κράτη όπως τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν να εξομαλύνουν τις σχέσεις με το Ισραήλ.

«Από όλα τα κράτη του Κόλπου, το Κατάρ είναι το λιγότερο φιλικό προς το Ισραήλ, καθώς βρίσκεται έξω από τον άξονα των Συμφωνιών του Αβραάμ», είπε η Δρ Garson. «Οπότε ήταν ίσως το μόνο μέρος που η Χαμάς μπορούσε να καθίσει άνετα με αυτό το επίπεδο εκπροσώπησης».

Αν και δεν υπάρχουν επίσημες διπλωματικές σχέσεις, υπάρχει μια «διακανονισμός» για να βοηθηθούν οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα μεταξύ του Κατάρ και των Ισραηλινών, με τη βοήθεια των ΗΠΑ, λέει ο καθηγητής Zweiri.

«Δεν μπορείς να κάνεις διαπραγματεύσεις όπως αυτές που βλέπουμε αυτή τη στιγμή χωρίς το Ισραήλ στο τραπέζι», προσθέτει η Δρ Γκάρσον. «Έπρεπε λοιπόν να έχουν αυτή την πραγματιστική προσέγγιση για να τους συμπεριλάβουν στη συζήτηση».

Αυτό επέτρεψε στη Ντόχα να μεσολαβήσει τόσο στην τρέχουσα σύγκρουση όσο και σε αυτήν του 2014.

Στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ και άλλα δυτικά κράτη έχουν επωφεληθεί από τη βοήθεια του Κατάρ στη διαπραγμάτευση συμφωνιών με δυνάμεις που θεωρούν κακόβουλες.

Κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2017, βοήθησε στη διαπραγμάτευση για την απελευθέρωση ομήρων που κρατούνταν στο Ιράκ, μερικοί από τους οποίους περιλάμβαναν μέλη της άρχουσας οικογένειας του Κατάρ.

Το 2019 προήδρευσε των συνομιλιών που οδήγησαν στην απελευθέρωση δύο δυτικών ομήρων που συνελήφθησαν από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν.

Πιο πρόσφατα έπαιξε βασικό ρόλο στην εκκένωση χιλιάδων ανθρώπων όταν οι Ταλιμπάν ανέλαβαν ξανά την εξουσία το 2021 και φέτος εργάζεται σε μια ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν.

Το Κατάρ φιλοξενεί επίσης τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, πράγμα που σημαίνει ότι οι Αμερικανοί «διαχειρίζονται το δικό τους ρεαλιστικό συμφέρον» στη χώρα, λέει η  Δρ Γκάρσον.

Τι πιστεύει ο υπόλοιπος κόσμος;

Ο καθηγητής Zweiri λέει ότι τα δυτικά κράτη βλέπουν το Κατάρ ως έναν "αξιόπιστο παίκτη", ο οποίος κατανοεί τόσο τις διεθνείς του υποχρεώσεις όσο και την πολιτική της περιοχής.

Προσθέτει ότι οι κύριοι στόχοι της είναι η κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, η αποφυγή της «ριζοσπαστικοποίησης μιας νέας γενιάς» εκεί και η συνολική περιφερειακή σταθερότητα.

Αλλά η Δρ Γκάρσον έχει μια πιο σκεπτικιστική προσέγγιση: «Το Κατάρ έχει ένα σαφές κανάλι χρηματοδότησης προς τη Χαμάς και η Χαμάς έχει διαπράξει αντικειμενικά μια φρικτή σφαγή.

«Επομένως, θα μπορούσε να προσπαθεί να επαναβεβαιώσει την επιρροή της στη Χαμάς για να προσπαθήσει να απομακρυνθεί από -αυτό που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως- συνενοχή στην τροφοδοσία της πολεμικής μηχανής που οδήγησε σε αυτό εξαρχής.

«Η πραγματικότητα είναι ότι αυτή δεν είναι μια διαπραγμάτευση που θα έπρεπε να γίνει. Θα έπρεπε να υπήρχε ξεκάθαρη διεθνής απαίτηση για την άνευ όρων απελευθέρωση των ομήρων.

«Έτσι νομίζω ότι κάθε έμπειρος διπλωμάτης ή ειδικός στην εξωτερική πολιτική μπορεί να το δει αυτό ακριβώς.

«Πρόκειται για απεχθή διαπραγματεύσεις, αλλά σε αυτή τη θέση η Δύση πρέπει να δεχτεί οποιονδήποτε παράγοντα μπορεί να βοηθήσει.

«Το Ισραήλ έπρεπε να έχει τον ίδιο πραγματισμό - ότι αν αυτό είναι το κλειδί για να τα βγάλεις πέρα ​​γρηγορότερα, δεν έχει την πολυτέλεια να μείνει αυτό το βάρος πάνω του».