Ο μύθος του «ηθικού κινδύνου» επιβραβεύει τον θύτη

Σε πρόσφατο άρθρο ο κ. Σαββίδης έχει υποστηρίξει ότι «οι τράπεζες δεν είχαν δικαίωμα να πακετάρουν το δάνειο κάποιου και να το πωλούν σε τρίτους πριν το προσφέρουν στον ίδιο στην τιμή που προτίθενται να το διαθέσουν σε άλλους. Ο νομικός όρος που ισχύει, αλλά οι τράπεζες δεν εφαρμόζουν, ονομάζεται «Δικαίωμα Πρώτης Άρνησης» ("Right of First Refusal")». Κάποιοι προβάλλουν τον «ηθικό κίνδυνο» που τάχα μπορεί να προκύψει από τις τράπεζες

να αναδιαρθρώνουν ή να προσφέρουν στην ίδια τιμή, που τα παραθέτουν σε τρίτους για αγορά, στον ίδιο τον δανειολήπτη. Υπάρχει όμως όντως αυτός ο «κίνδυνος»; Ή μήπως πρέπει να ακυρώσουμε αυτό το αφήγημα μια και καλή.

Η απάντηση είναι πολύ απλή. Από την αλλαγή του νομικού πλαισίου για τους πλειστηριασμούς οι διαδικασίες έγιναν πολύ πιο γρήγορες και πιο αυστηρές για τους δανειολήπτες, ειδικά τους δανειολήπτες της νέας εποχής δανεισμού - μετά την τραπεζική κρίση του 2013. Άλλαξαν νόμοι και εφαρμόζονται πρόνοιες στα δάνεια της νέας εποχής, που σε προ-του-2013 δάνεια αρνούνται οι τράπεζες να εφαρμόσουν ενώ θα έπρεπε με βάση απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, όπως για παράδειγμα τις 365/366 ημέρες ως διαιρέτη του ημερολογιακού έτους ή την απαγορευτική διάταξη της μονομερούς αύξησης του επιτοκίου περιθωρίου χωρίς την συγκατάθεση του δανειολήπτη. Τα δάνεια της νέας εποχής δεν καταλήγουν στα δικαστήρια, καθώς δεν έχουν παράνομες χρεώσεις και εάν και υπάρχουν καταχρηστικές ρήτρες και σε αυτές τις συμβάσεις, εντούτοις δεν εφαρμόζονται, ακόμα, και ας ευχηθούμε να μην εφαρμοστούν. Άρα πολύ απλά ένας δανειολήπτης της νέας εποχής δανεισμού δεν είναι εύκολο να τεκμηριώσει κακές τραπεζικές πρακτικές και ούτε είναι εύκολο να σταματήσει να πληρώνει το δάνειο του λόγω τάσης γιατί θα χάσει την περιουσία του σχεδόν αμέσως, αλλά και γιατί πραγματικά δεν θα έχει τα εισοδήματα να ανταπεξέλθει των υποχρεώσεων του ή του κόστους δανεισμού που αποτελεί μια από τις πιο σοβαρές προκλήσεις που σήμερα οι δανειολήπτες έχουν να αντιμετωπίσουν.

Το πρόβλημα που προβάλλεται ότι τάχα η εφαρμογή του δικαιώματος πρώτης άρνησης θα προκαλέσει ηθικό κίνδυνο δεν ευσταθεί διότι εκ των πραγμάτων θα μπορούσε να γίνει μόνο στα προ-του-2013 δάνεια που είναι ήδη μη εξυπηρετούμενα και αποτελούν βαρίδι στην λογιστική εικόνα των τραπεζών. Μήπως αυτοί που μιλάνε για «ηθικό κίνδυνο» πιστεύουν ότι είναι πιο σωστό να τα ξεπουλάνε στα Ξένα Ταμεία που θα έρθουν μετά να πάρουν στο ακέραιο τις εξασφαλίσεις ή το υπόλοιπο ποσό που διεκδικούν με τόκους χωρίς αφαίρεση παράνομων και παράτυπων χρεώσεων; Και αν φοβίζει ότι θα γίνει κακό προηγούμενο μετά από δέκα χρόνια κακών προηγούμενων στο τραπεζικό σύστημα, πως και δεν νοιάζονται για τον Νεο-φεουδαλισμό που μας φέρνουν με την βοήθεια του κράτους μας;

Το λάθος εξ αρχής ήταν που οι τράπεζες έδιναν κακά δάνεια χωρίς αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής και μόνο στην βάση της αξίας της εξασφάλισης (collateral only lending). Και αυτό, συχνά εν γνώση τους για να έχουν εισόδημα από τα βουνά των δισεκατομμυρίων καταθέσεων που τροχοδρομούσαν στην Κύπρο δικηγόροι, λογιστές και άλλοι και καθώς η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου σφύριζε αδιάφορα αντί να τους ελέγχει και να περιορίσει την χιονοστιβάδα κακών που μας έφερναν.

Τώρα αν πιστεύει κάποιος ότι πρέπει να τους επιβραβεύσουμε για την καταστροφή που μας έφεραν αντί να τους τιμωρήσουμε και να βάλουμε τάξη όπως έκανε η Ισλανδία που έλυσε το πρόβλημα της στην οικονομία, διαφυλάττοντας την ευημερία του κόσμου, αυτό είναι άλλη υπόθεση. Πιστεύουμε ότι η απάντηση είναι απλή. Οι τράπεζες έχουν υποχρέωση να προσφέρουν βιώσιμα δάνεια που μέσα από την αξιολόγηση τους να έχουν ικανότητα αποπληρωμής. Αν δεν το κάνουν, καταστρέφουν έμμεσα αλλά σίγουρα την οικονομία. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να γίνεται έλεγχος και εποπτεία από την Κεντρική Τράπεζα για να μην δίνονται τέτοια δάνεια αλλά και να υπάρχουν τιμωρητικές πολιτικές εκεί και όπου δόθηκαν τέτοια δάνεια.

Σε τελική ανάλυση ο «ηθικός κίνδυνος» που προβάλλεται συνεχώς χωρίς τεκμηρίωση των κοινωνικών και νομικών συνθηκών, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε πτώχευση και κρίση στην οικονομία αφού επιβραβεύει τον θύτη. Εξάλλου, είναι και λάθος διότι κανείς δανειολήπτης της νέας εποχής δεν θα ρισκάρει να χάσει την περιουσία του τόσο εύκολα μέσα σε ένα εξάμηνο επειδή θα νομίζει ότι θα έχει την δυνατότητα να το αγοράσει στο 1/3 της τιμής του. Άλλωστε για να απομειωθεί τόσο ένα δάνειο με βάση τους κανόνες της Βασιλείας (BASEL III) πρέπει να είναι μη εξυπηρετούμενο για πάνω από 7 χρόνια κατάσταση η στην οποία τα νέα δάνεια δεν θα προλάβουν να περιέλθουν με το νέο πλαίσιο των πλειστηριασμών. Αυτά τα λένε όσοι δεν αντιλαμβάνονται τι γίνεται (ή πιο συχνά κάποιοι που βολεύονται με αυτό το αφήγημα) και βεβαίως οι ίδιες οι τράπεζες για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα και να συνεχιστεί το έγκλημα προς όφελος ειδικών συμφερόντων.

* Η Άννα Θεολόγου είναι οικονομολόγος με ειδίκευση στην χρηματοοικονομική ανάλυση δανείων και τις αναδιαρθρώσεις. Εργάζεται ως οικονομικός σύμβουλος και εμπειρογνώμονας σε θέματα οικονομικών διαφορών και τραπεζικών συμβολαίων.

* Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι οικονομολόγος που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Ήταν πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και έχει διατελέσει τακτικός επισκεπτόμενος λέκτορας στο πανεπιστήμια του Harvard και Queen’s του Καναδά. Author Page: http://ssrn.com/author=262460