Πώς ο «Στρατηγός Φεβρουάριος» επηρεάζει μια πιθανή εισβολή Ρωσίας σε Ουκρανία

«Η Ρωσία έχει δύο στρατηγούς που μπορεί να εμπιστεύεται: Τους στρατηγούς Ιανουάριο και Φεβρουάριο», είναι μια φράση που αποδίδεται στον Τσάρο Νικόλαο Α που έζησε μεταξύ 1796-1855. Ακόμη και στον 21ο αιώνα, ο πόλεμος επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες -- και αυτό μπορεί να γίνει  σημαντικός παράγοντας για  οποιαδήποτε ρωσική επίθεση στην Ουκρανία. Σϋμφωνα με το CNN, η ερώτηση που κρέμμεται στα χείλη των Ουκρανών, και ίσως των Ρώσων στρατηγών είναι «Η Ρασπούτιτσα ήρθε νωρίς;»

Rasputitsa είναι ο όρος για τη λάσπη της άνοιξης, όταν τα ταξίδια στη Ρωσία και την Ουκρανία οδικώς γίνονται πιο δύσκολα. Συνήθως η επίδρασή της γίνεται περισσότερο αισθητή τον Μάρτιο, καθώς τα χιόνια αρχίζουν να λιώνουν.

Μέχρι στιγμής, ο φετινός χειμώνας ήταν ασυνήθιστα ήπιος σε μεγάλο μέρος της Ουκρανίας. Καθώς το CNN οδηγούσε από το ανατολικό λιμάνι της Μαριούπολης στη Ζαπορίζια στην κεντρική Ουκρανία την 1η Φεβρουαρίου, άρχισε να βρέχει. Ο οδηγός ανασήκωσε τους ώμους του με δυσπιστία. «Θα έπρεπε να είναι χιόνι», γέλασε.

Στρατιωτικοί αναλυτές συζητούν εάν η συνέχιση του ήπιου χειμώνα μπορεί να επηρεάσει τυχόν σχέδια για επίθεση. Το Κρεμλίνο έχει επανειλημμένα αρνηθεί ότι έχει πρόθεση να επιτεθεί στην Ουκρανία, αλλά περισσότεροι από 100.000 Ρώσοι στρατιώτες είναι συγκεντρωμένοι κοντά στα σύνορα της Ουκρανίας, μαζί με βαρέα όπλα, τανκς και βαλλιστικούς πυραύλους.

Τα βίντεο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από διάφορες περιοχές όπου αναπτύσσονται ρωσικές δυνάμεις -- ορισμένα αναρτήθηκαν από τους ίδιους τους στρατιώτες -- δείχνουν μαλακό και πλημμυρισμένο έδαφος και άφθονη λάσπη.

Τα δεδομένα από το Copernicus, το πρόγραμμα παρατήρησης της Γης της ΕΕ, δείχνουν ότι μεγάλο μέρος της Ανατολικής Ευρώπης παρουσίασε θερμοκρασίες πολύ πάνω από το μέσο όρο τον Ιανουάριο. Η Ουκρανία είδε θερμοκρασίες από 1 έως 3 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από τον μέσο όρο των τελευταίων 30 ετών, μια από τις πολλές αλλαγές που έχει επιφέρει η κλιματική κρίση σε αυτήν την περιοχή.

Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη για τη Svitlana Krakovska, επικεφαλής του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Κλιματολογίας στο Ουκρανικό Υδρομετεωρολογικό Ινστιτούτο στο Κίεβο.

«Αυτό που βλέπουμε σε μια μακροπρόθεσμη τροχιά είναι ένας μικρότερος αριθμός ημερών με χιονοκάλυψη καθώς και νύχτες παγετού. Βλέπουμε σίγουρα πολύ ισχυρότερη θέρμανση να συμβαίνει εδώ από τον παγκόσμιο μέσο όρο», είπε στο CNN.

Αμερικανικές εκτιμήσεις 

Η εκτίμηση των ΗΠΑ είναι ότι μια ρωσική εισβολή θα ήταν ευκολότερη αν πέσει η θερμοκρασία.

«[Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν] θα πρέπει να περιμένει λίγο μέχρι να παγώσει το έδαφος για να μπορέσει να περάσει», δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σε συνέντευξη Τύπου τον περασμένο μήνα.

Σε μια ενημέρωση του Πενταγώνου στα τέλη Ιανουαρίου, ο Πρόεδρος του Μικτού Επιτελείου Στρατηγού, στρατηγός Mark Milley, είπε ότι όταν ο «υψηλός υδροφόρος ορίζοντας» της Ουκρανίας παγώνει, «δημιουργεί βέλτιστες συνθήκες για τροχοφόρα οχήματα και ελιγμούς».

Αμερικανοί αξιωματούχοι είπαν ότι ο Πούτιν θα καταλάβει ότι πρέπει να μετακινηθεί μέχρι τα τέλη Μαρτίου.

Ωστόσο, ο Dara Massicot, ανώτερος ερευνητής πολιτικής στην RAND Corporation, λέει ότι «ενώ το παγωμένο έδαφος θα ήταν "καλό να το έχουν" οι ρωσικές δυνάμεις, δεν είναι καθοριστικός παράγοντας. Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι οι πύραυλοι και οι αεροπορικές επιδρομές ακριβείας δεν επηρεάζονται από αυτόν τον παράγοντα».

Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν βελτιωθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία, λέει ο Massicot. Η πολεμική αεροπορία έχει αποκτήσει καλύτερη στόχευση και επικοινωνίες -- και πολλοί από τους πιλότους της έχουν αποκτήσει εμπειρία μάχης στη Συρία.

«Οι Ρώσοι στρατιωτικοί εκπαιδεύονται όλο το χρόνο, ώστε να έχουν εμπειρία με διαφορετικές καιρικές συνθήκες».

Τα ρωσικά τανκς - εκατοντάδες από τα οποία βρίσκονται τώρα κοντά στα σύνορα της Ουκρανίας -δεν εμποδίζονται πολύ από το μαλακό έδαφος, αν και πιθανότατα θα έκαναν ταχύτερη πρόοδο σε παγωμένο έδαφος.

Ακόμα κι έτσι, τα τεθωρακισμένα κινούνται όσο γρήγορα όσο η υλικοτεχνική τους ουρά, οχήματα που θα μπορούσαν να επιβραδυνθούν από την κακοκαιρία «αν έπρεπε να βγουν εκτός δρόμου για κάποιο λόγο», λέει ο Massicot. Σημειώνει ότι η Ρωσία έχει αναπτύξει υλικοτεχνικό εξοπλισμό για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένων οχημάτων ανάκτησης και υλικών γεφύρωσης.

Το Copernicus σημειώνει επίσης ότι τον Ιανουάριο, «η Ανατολική Ευρώπη ήταν κυρίως πιο υγρή από τον μέσο όρο» και το έδαφος στην Ουκρανία ήταν πιο υγρό από το κανονικό. Ο συνδυασμός σημαίνει λιγότερο παγετό και περισσότερη λάσπη.

Σημασία των συνθηκών εδάφους

Οι συνθήκες του εδάφους θα είχαν μεγαλύτερη σημασία σε ορισμένα μέρη από άλλα. Η ανατολική Ουκρανία διαθέτει καλλιεργήσιμη γη, ιδανική χώρα δεξαμενών. Αλλά τα βόρεια σύνορα με τη Λευκορωσία περιλαμβάνουν χιλιάδες τετραγωνικά μίλια βάλτουπου θα εμπόδιζαν μια επιτιθέμενη δύναμη (όπως έκαναν οι Ναζί το 1941 κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Barbarossa).

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου, «Τα έλη μπορεί να είναι δύσκολο, σε ορισμένα σημεία πιθανότατα αδύνατο, για να διασχίσουν μηχανοποιημένες δυνάμεις όταν είναι βρεγμένα».

Πολλά εξαρτώνται από το είδος και την κλίμακα της στρατιωτικής επιχείρησης που μπορεί να έχει στο μυαλό της η Ρωσία. Στα πρώτα στάδια μιας σύγκρουσης, οι αεροπορικές και πυραυλικές επιθέσεις θα ήταν πιο σημαντικές από μια αύξηση των μηχανοποιημένων μονάδων.

«Οι ουρανοί δεν θα ήταν παράγοντας που θα επηρέαζε τους ρωσικούς κατευθυνόμενους πυραύλους κρουζ ή βαλλιστικούς πυραύλους ακριβείας, ή ακόμα και για ορισμένα από τα πιο ακριβή συστήματα πυροβολικού μεγάλου βεληνεκούς», λέει ο Massicot, ο οποίος ήταν παλαιότερα ανώτερος αναλυτής στο Πεντάγωνο για τον ρωσικό στρατό. «Η νεφοκάλυψη δεν είναι ιδιαίτερος παράγοντας για σταθερές τοποθεσίες όπως στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή διοίκηση και έλεγχος όπου οι συντεταγμένες είναι γνωστές».

Η Ρωσία έχει μετακινήσει έναν σημαντικό αριθμό βαλλιστικών πυραύλων Iskander, οι οποίοι έχουν βεληνεκές περίπου 300 μιλίων (450 km) κοντά στην Ουκρανία τον τελευταίο μήνα.

Στα ανατολικά, οι θέσεις της πρώτης γραμμής της Ουκρανίας δεν έχουν μετακινηθεί εδώ και χρόνια. οι πύραυλοι και το πυροβολικό μεγάλου βεληνεκούς θα μπορούσαν να τους στοχεύουν ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες -- ίσως παρέχοντας ένα σημείο ανακάλυψης για τα ρωσικά τεθωρακισμένα.

Τα επιθετικά αεροσκάφη, τα οποία θα είχαν την αποστολή να επιτίθενται σε ουκρανικές μονάδες εν κινήσει, θα χρειάζονταν σχετικά καθαρό ουρανό. Το ίδιο και τα αεροπλάνα για τη ρίψη στρατευμάτων αεροπορικής επίθεσης στη ζώνη σύγκρουσης. Σύμφωνα με τους αμυντικούς αναλυτές Janes, «πολλαπλές μονάδες αερομεταφερόμενων δυνάμεων (VDV) έχουν επίσης εντοπιστεί να αναπτύσσονται στη Λευκορωσία».

Μια χαμηλή βάση σε σύννεφο εμποδίζει τις αεροπορικές επιχειρήσεις καθώς και τις δορυφορικές αναγνωρίσεις και μπορεί να αμβλύνει τη σημαντική αεροπορική υπεροχή της Ρωσίας, κάνοντας αυτό που ένας στρατιωτικός αναλυτής αποκάλεσε «πιο δίκαιο αγώνα».

Αλλά είναι ένα δίκοπο μαχαίρι. Το πυκνό σύννεφο (και η νυχτερινή) κάλυψη θα επέτρεπε στους Ρώσους να μετακινήσουν στρατεύματα προς τα εμπρός στις γραμμές εκκίνησης χωρίς να ανιχνεύονται από ψηλά. Σε περίπτωση που το Κρεμλίνο αποφασίσει να επιτεθεί, μια περίοδος κακοκαιρίας ακολουθούμενη από καθαρούς ουρανούς μετά την έναρξη των επιχειρήσεων θα ήταν η βέλτιστη.

Οι ουρανοί θα είχαν σημασία και για τους Ουκρανούς. Εάν επέλεγαν μια πολύ ευέλικτη άμυνα, θα απαιτούσαν από τις αερομεταφερόμενες πληροφορίες που παρέχονται από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να εστιάσουν περιορισμένους πόρους σε βασικά σημεία για να αμβλύνουν τη ρωσική προέλαση.

Φυσικά, οι καιρικές συνθήκες δεν είναι η μόνη -- ούτε η κύρια σκέψη για το Κρεμλίνο. Η πρόοδος (ή η έλλειψή της) των διαπραγματεύσεων σχετικά με τις δημοσιευμένες απαιτήσεις της Ρωσίας που απεστάλησαν στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ πιθανότατα θα είναι ο αποφασιστικός παράγοντας. Η επινόηση κάποιας δικαιολογίας -- ένα casus belli -- για τον πόλεμο θα παρείχε σημαντικά μηνύματα για ένα σκεπτικιστικό ρωσικό κοινό. Η διαμόρφωση του πολέμου πληροφοριών είναι βασικό μέρος της ρωσικής στρατηγικής.

Διαβάστε επίσης: Ουκρανία: Ο στρατός σχεδιάζει γυμνάσια με drones και αντιαρματικούς πυραύλους

Η κλιματική αλλαγή

Η Krakovska, συγγραφέας της έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή που δημοσιεύθηκε πέρυσι, λέει ότι υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των μεταβαλλόμενων χειμώνων της Ουκρανίας.

Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στην Ανατολική Ουκρανία, όπου οι θερμοκρασίες του χειμώνα είναι περίπου 3 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες κατά μέσο όρο από ό,τι ήταν τη δεκαετία του 1960.

«Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συνήθιζε να είναι αμφίθυμος σχετικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Πίσω το 2003, είπε μάλιστα ότι "Ίσως η κλιματική αλλαγή δεν είναι τόσο κακή σε μια τόσο κρύα χώρα όπως η δική μας; 2-3 βαθμοί δεν θα έκαναν κακό". Πιο πρόσφατα έχει αναγνωρίσει τη ζημιά που προκαλεί στο περιβάλλον της Ρωσίας.

Τώρα μπορεί να επηρεάσει τους υπολογισμούς των στρατηγών του.