Πώς βλέπει η Άγκυρα τις σχέσεις Τουρκίας-Ελλάδας-Κύπρου στη νέα εποχή

Μετά από μία 10ετία ρητορικής όξυνσης, εξοπλιστικής φρενίτιδας και αψιμαχιών, οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις δείχνουν να βρίσκονται μπροστά σε μία νέα σελίδα. Αυτό θεωρεί και προβάλλει ιδιαίτερα έντονα μάλιστα η Άγκυρα και η πολιτική της ανάλυση μετά τις εκλογές και στις δύο χώρες και τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο ΝΑΤΟ.

Η

Η τουρκική φιλοκυβερνητική δεξαμενή σκέψης SETA* εξετάζει σε ευρεία ανάλυσή της, που δημοσιεύει στο περιοδικό Kriter, την αλλαγή που έχει επέλθει στις σχέσεις μετά τους σεισμούς και την πολιτική που πρόκειται να ακολουθήσει η νέα κυβέρνηση Ερντογάν ως προς την Ελλάδα. Αν και η ανάλυση της SETA για την νέα πολιτική Ερντογάν προς την Ελλάδα βασίζεται κατά πολύ στην εξίσωση ‘δράση-αντίδραση’, δηλ. στο ότι η πολιτική της Άγκυρας δεν θα είναι αυτοφυής αλλά θα αντιδρά ανάλογα στο πώς θα δρα πρώτα η Αθήνα, εκτιμά ωστόσο ότι η παγκόσμια συγκυρία ευνοεί (και) τη βελτίωση των ελληνο-τουρκικών σχέσεων.

Καταρχάς, ακόμη και ως γενεσιουργό αιτία των ελληνο-τουρκικών διαφορών η φίλα προσκείμενη στον Ερντογάν SETA θεωρεί όχι τόσο τις διμερείς διαφορές αλλά «την αλλαγή των ισορροπιών στην παγκόσμια πολιτική».

Δεδομένου ότι δεν υπήρξε αλλαγή κυβέρνησης και στις δύο χώρες ως αποτέλεσμα των εκλογών, όσον αφορά τις κύριες διαφορές στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο εκτιμάται ότι δεν τίθεται θέμα υποχώρησης των δύο πλευρών από τις βασικές τους θέσεις. «Σήμερα, που η παγκόσμια και περιφερειακή γεωπολιτική είναι γεμάτη αβεβαιότητες και οι σχέσεις της Τουρκίας με τον δυτικό κόσμο παρουσιάζουν διακυμάνσεις, οι διαφορές αυτές καθιστούν το έδαφος των διμερών σχέσεων πολύ ολισθηρό», αναφέρεται.

Τί προβληματίζει την Άγκυρα

Το γεγονός ότι η ΝΔ βγήκε πολύ ισχυρή από τις εκλογές υποδηλώνει για την Άγκυρα ότι οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν το προηγούμενο διάστημα θα συνεχιστούν ακόμη πιο αποφασιστικά. «Όσο η κυβέρνηση της ΝΔ διατηρεί την ευρωατλαντικά προσανατολισμένη προσέγγιση στην οικονομία, την ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική, οι διαφορές και οι διαφωνίες μεταξύ της Τουρκίας και του δυτικού κόσμου θα έχουν αναπόφευκτα αρνητικό αντίκτυπο στις σχέσεις Τουρκίας-Ελλάδας».

Πώς μπορεί να προκύψει νέα ένταση

Ειδικά στην περίπτωση που η κυβέρνηση της ΝΔ συνεχίσει να ακολουθεί τη στρατηγική της ‘εκμετάλλευσης’ των προβλημάτων της Τουρκίας με τον δυτικό κόσμο, θα είναι αναπόφευκτο η Τουρκία να κάνει τις δικές της κινήσεις ενάντια σε αυτά τα βήματα, και έτσι οι διμερείς σχέσεις θα παρασυρθούν και πάλι σε μια τεταμένη ατμόσφαιρα, προβλέπει η SETA.

Επιπλέον, αυτά που καταλόγιζε η ελληνική πολιτική ανάλυση συνήθως στην Άγκυρα για τα εθνικιστικά κόμματα, θεωρείται ότι ισχύει και για την Αθήνα. «Τα εθνικιστικά κόμματα του κοινοβουλίου, καθώς και αριστερά κόμματα που συχνά καταφεύγουν σε εθνικιστικούς - λαϊκιστικούς λόγους, όπως το ΠΑΣΟΚ και η Πλεύση Ελευθερίας, αναμένεται να ασκήσουν πίεση στην κυβέρνηση να ακολουθήσει μια πιο αυστηρή και ασυμβίβαστη πολιτική έναντι της Τουρκίας».

Η ανατ. Μεσόγειος ως νέο στοιχείο έντασης στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις

Στην περίοδο μετά το 2014, και ιδίως στην πενταετία μεταξύ 2017 και 2021, άρχισε να αναδύεται ένα νέο στοιχείο που όξυνε τις σχέσεις Τουρκίας-Ελλάδας και Τουρκίας-ΕΕ: Το ζήτημα της ανατολικής Μεσογείου άρχισε να καθορίζει την ατζέντα της Τουρκίας με την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Η Άγκυρα θεωρούσε ότι οι Βρυξέλλες χρησιμοποιούσαν τις διμερείς σχέσεις και την πολιτική των μελών της (κυρίως της Κύπρου και της Ελλάδας) για να περιορίσουν και να αποτρέψουν την παρουσία της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο και τις γειτονικές περιοχές. Στο σημείο αυτό τίθεται συχνά το ερώτημα αν το φυσικό αέριο της ανατολικής Μεσογείου θα αποτελέσει παράγοντα διευκόλυνσης ή εμπόδιο στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ.

Η πολιτική στο Κυπριακό

Η πολιτική της Τουρκίας που υποστηρίζει τη λύση δύο κρατών στην Κύπρο δεν θα αλλάξει, αν και η Άγκυρα δεν απορρίπτει τις διακοινοτικές διαπραγματεύσεις. Στον απόηχο των εκλογών στην Κυπριακή Δημοκρατία έχει αναφερθεί η ανάγκη να προστεθεί στη διαδικασία ένα σκέλος σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ, προκειμένου να αναζωογονηθεί η διαπραγματευτική διαδικασία. Επομένως, αν και οι πολιτικές της Τουρκίας και της ΕΕ για την Κύπρο είναι διαφορετικές, μπορεί να αναμένεται ότι η θετική ατζέντα και ο λόγος περί συνεργασίας θα συνεχίσουν να υφίστανται. Οι σχέσεις μεταξύ των χωρών της περιοχής και της Τουρκίας (ιδιαίτερα Αιγύπτου-Τουρκίας) και η συνεχιζόμενη εξομάλυνση είναι εξαιρετικά σημαντικές για να συμμετάσχει η Τουρκία στην εξίσωση του φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου σε μια βάση win-win, εκτιμά η SETA.

Η νέα πολιτική της Άγκυρας περιλαμβάνει:

Η συνεργασία, ο στενός διάλογος μέσω λειτουργικών οδών και η διατήρηση των σχέσεων σε απόσταση που τελικά αποφέρει στρατηγικά οφέλη και για τις δύο πλευρές θα συνεχίσουν να συντηρούν την προσδοκία, την προσπάθεια ή την ίδια τη θετική ατζέντα στο μέλλον των σχέσεων Τουρκίας -Δύσης.

«Αν και είναι δύσκολο να κάνουμε μια πενταετή πρόβλεψη, μπορούμε να πούμε ότι στο εγγύς μέλλον, η ένταση, τα αιτήματα περί κυρώσεων/τιμωρίας και η ρητορική εξοστρακισμού που αναδείχθηκε την περίοδο 2017-2021 σχετικά με την ανατολική Μεσόγειο δεν θα παρατηρηθούν στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ και η έμφαση θα δοθεί στη συνεργασία και τη σταθερότητα. Σε αυτόν τον προσανατολισμό παίζει ρόλο και το γεγονός ότι η ΕΕ δεν έχει τη δύναμη να ασχοληθεί με οποιαδήποτε άλλο άξονα αστάθειας εκτός από την κρίση στην Ουκρανία. Όσο δεν υπάρχει ειρήνη στην Ουκρανία που να ικανοποιεί την ασφάλεια της Ευρώπης, οι Βρυξέλλες θα αποφεύγουν να ορίζουν την Άγκυρα ως αντίπαλο.

*SETA - Think tank, το οποίο θεωρείται φυτώριο Τούρκων πολιτικών και decision makers, όπως ο Ιμπραχίμ Καλίν (πρώην σύμβουλος και νυν διοικητή της ΜΙΤ).