Στάθμιση δικαιωμάτων ελευθερίας έκφρασης-προσωπικών δεδομένων

Η στάθμιση του δικαιώματος ελευθερίας της έκφρασης με το δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδομένων, μέσα από Αποφάσεις του ΕΔΑΔ και του ΔΕΕ, είναι οι κύριες πρόνοιες του νομικού πλαισίου για την προστασία των δεδομένων που αφορούν στην δημοσιογραφία, ανέφερε η Ειρήνη Λοϊζίδου Νικολαΐδου, Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα στην ενημερωτική εκδήλωση της Ένωσης Συντακτών Κύπρου

Στην ομιλία της η κ. Νικολαϊδου αναφέρθηκε στα κριτήρια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν κατά τη στάθμιση των δικαιωμάτων, σύμφωνα με αποφάσεις του ΕΔΑΔ και του ΔΕΕ, κάνοντας μνεία σε τέτοιες που αποτέλεσαν ορόσημα, αλλά και αποφάσεις του γραφείου της.

Η επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, πρόσθεσέ, θα πρέπει να προορίζεται να εξυπηρετεί τον άνθρωπο. «Το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν είναι απόλυτο δικαίωμα· πρέπει να εκτιμάται σε σχέση με τη λειτουργία του στην κοινωνία και να σταθμίζεται με άλλα θεμελιώδη δικαιώματα, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (ΓΚΠΔ)».

Εξήγησε επίσης ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ διά νόμου συμβιβάζουν το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δυνάμει του παρόντος κανονισμού με το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και πληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένης της επεξεργασίας για δημοσιογραφικούς σκοπούς και για σκοπούς πανεπιστημιακής, καλλιτεχνικής ή λογοτεχνικής έκφρασης

Αναφερόμενη στο άρθρο 29 του Ν.125(Ι)/2018, η Επίτροπος είπε ότι η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ή ειδικών κατηγοριών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που αφορούν ποινικές καταδίκες και αδικήματα η οποία διενεργείται για δημοσιογραφικούς ή ακαδημαϊκούς σκοπούς ή για σκοπούς καλλιτεχνικής ή λογοτεχνικής έκφρασης είναι νόμιμη, νοουμένου ότι οι σκοποί αυτοί είναι ανάλογοι προς τον επιδιωκόμενο στόχο και σέβονται την ουσία των δικαιωμάτων όπως αυτά καθορίζονται στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ), η οποία έχει κυρωθεί με τον περί της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως διά την προάσπισιν των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Κυρωτικό) Νόμο, και στο Μέρος ΙΙ του Συντάγματος.

Εξήγησε επίσης ότι οι διατάξεις των άρθρων 14 και 15 του Κανονισμού εφαρμόζονται στον βαθμό που δεν επηρεάζουν το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης και πληροφόρησης και το δημοσιογραφικό απόρρητο.

Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που τυγχάνουν επεξεργασίας για δημοσιογραφικούς σκοπούς, απολαμβάνουν την προστασία που τους προσφέρει ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR) και ο Νόμος 125(Ι)/2018, όπως διευκρίνισε.

Η κ. Νικολαϊδου συμπλήρωσε όμως ότι κάθε περίπτωση κρίνεται κατά περίπτωση και πρόσθεσε ότι η δημοσίευση προσωπικών δεδομένων δικαιολογείται όταν το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης υπερισχύει των δικαιωμάτων, συμφερόντων και ελευθεριών φυσικού προσώπου και όταν τα δεδομένα που δημοσιεύονται είναι ανάλογα του επιδιωκόμενου σκοπού.

Τα κριτήρια αυτά, συνέχισε, με βάση αποφάσεις ορόσημο του ΕΔΑΔ και του ΔΕΕ, είναι αν η δημοσίευση αφορά σε δημόσιο πρόσωπο, επεισόδιο που έλαβε χώρα σε δημόσιο χώρο ή σε θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος.

Κατά κανόνα, πρόσωπα που συνειδητά θέτουν τον εαυτό τους στη σφαίρα της δημόσιας ζωής, δεν πρέπει να αναμένουν το επίπεδο προστασίας που απολαμβάνουν άλλα πρόσωπα, συμπλήρωσε. Επίσης, πρόσωπα που βρίσκονται σε δημόσιο χώρο ή συμμετέχουν σε μία δημόσια εκδήλωση, δεν πρέπει να αναμένουν το ίδιο επίπεδο προστασίας με αυτό που τους προσφέρει η οικία τους ή το προσωπικό τους περιβάλλον. Κατά κανόνα, συνέχισε, δικαιολογείται η αποκάλυψη δεδομένων όταν υπάρχει ψηλό ενδιαφέρον του κοινού να ενημερωθεί για ένα θέμα.

«Ωστόσο, η αποκάλυψη πρέπει να συμβάλει σε δημόσιο διάλογο που εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Η αποκάλυψη δεν δικαιολογείται, επειδή απλά υπάρχει ψηλό ενδιαφέρον του κοινού».

Υπάρχουν θέματα που διψά το κοινό να μάθει, αλλά όταν δημοσιοποιηθούν δεν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, συμπλήρωσε, φέρνοντας ως παράδειγμα ένα ειδεχθές έγκλημα. Δεν σημαίνει ότι η δημοσιοποίηση όλων των λεπτομερειών ικανοποιούν το δημόσιο συμφέρον και υπάρχουν πολλές τέτοιες περιπτώσεις, πρόσθεσε παρατηρώντας ότι στην Κύπρο δεν παρατηρείται συχνά κάτι τέτοιο.

Πρόεδρος ΕΣΚ

«Κανένα δικαίωμα, όσο ιερό και κατοχυρωμένο κι αν είναι, δεν μπορεί να υπερκεράζει, να διαβρώνει ή να παρεμποδίζει την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Το δημόσιο συμφέρον είναι υπεράνω όλων», ανέφερε στον δικό του χαιρετισμό ο Πρόεδρος της ΕΣΚ, Γιώργος Φράγκος.

Όλοι οι θεσμοί, όλες οι νομοθεσίες, όλοι οι αξιωματούχοι, ακόμη και όλοι οι πολίτες, αυτό οφείλουν να υπηρετούν πρωτίστως, το δημόσιο συμφέρον, πρόσθεσέ. Εξάλλου, όλες οι συνταγματικές, όλες οι νομοθετικές διατάξεις, την ίδια αποστολή έχουν και πάλι ως ύψιστη προτεραιότητα, το δημόσιο συμφέρον, συμπλήρωσε.

«Συνεπώς, το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή και το δικαίωμα στην προστασία των προσωπικών δεδομένων του καθενός από εμάς δεν μπορούν να λειτουργούν ως τροχοπέδη, δεν μπορούν να λειτουργούν ως σκόπελος στο δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης και της πληροφόρησης του κοινού προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Το δικαίωμα της ενημέρωσης με το δικαίωμα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων ούτε συγκρούονται μεταξύ τους, ούτε αλληλοαναιρούνται. Συνυπάρχουν αρμονικά προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος».

Τα προσωπικά δεδομένα δεν βάζουν τρικλοποδιά στην ενημέρωση και την πληροφόρηση, σημείωσε ο κ. Φράγκος. Από την άλλη, ενημέρωση και πληροφόρηση δεν εξουδετερώνουν τα προσωπικά δεδομένα, είπε. «Κανένα από τα δύο αυτά δικαιώματα δεν είναι πρέπον να αξιοποιείται προσχηματικά, προληπτικά ή αποτρεπτικά. Εάν ο γνώμονας είναι το δημόσιο συμφέρον, όπως οφείλει να είναι, δεν μπορεί να υπάρχουν ούτε θεσμική δυσαρμονία, ούτε θεσμική δυσλειτουργία».

Με γνώμονα αυτή την αρχή και αυτή την αλήθεια, δήλωσε ο Πρόεδρος της ΕΣΚ, πάντα θα μπορούμε να αναζητούμε και να βρίσκουμε ορθολογιστικές λύσεις για τη ρύθμιση και διαχείριση του όλου ζητήματος. «Εξάλλου, δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό. Υπάρχουν κανονιστικές διατάξεις στα ευρωπαϊκά θέσμια επί τούτου. Με αυτές οφείλουμε να εναρμονιστούμε, όπου δεν το έχουμε ήδη πράξει».

Με ορθολογισμό, διαλεκτική, κοινή λογική, κατευθυντήρια γραμμή τη δεοντολογία και υπέρτατο στόχο την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος, όλα μπορούν να γίνουν σωστά, κατέληξε.

Απαντώντας σε ερωτήσεις για τις περιπτώσεις που μπορούν να δημοσιευθούν φωτογραφίες κατά το δημοσιογραφικό λειτούργημα, η Επίτροπος ανέφερε ότι υπάρχουν αστυνομικές διατάξεις που έχουν τροποποιηθεί και επιτρέπονται οι δημοσιεύσεις φωτογραφιών ελλιπόντων προσώπων, καταδίκων και υποδίκων όταν αυτό επιτρέπεται από το ανακριτικό έργο. Διευκρίνισε δε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις αποφυλάκισης ατόμων που καταδικάστηκαν για σεξουαλικά αδικήματα, τα αρμόδια Συμβούλια θα μπορούσαν ακόμα και να προχωρήσουν στην ενημέρωση της γειτονιάς ή σχολείων γι’ αυτό. Μέσα από μια στάθμιση ενδεχομένως και τα ΜΜΕ θα μπορούσαν να το κάνουν, συμπλήρωσε, σημειώνοντας ότι δεν πρέπει να στιγματίζονται άτομα του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος.

Το δημόσιο συμφέρον, ποιος χώρος μπορεί να χαρακτηριστεί δημόσιος και τι είναι το δημόσιο πρόσωπο, εξήγησε σε άλλη ερώτηση η κ. Νικολαΐδου, δεν είναι πλέον αόριστες έννοιες, αλλά είναι νομολογημένα. Υπάρχουν σχετικές αποφάσεις των ευρωπαϊκών δικαστηρίων και του γραφείου της. Αυτός που επικαλείται το δημόσιο συμφέρον, πρόσθεσε, θα πρέπει να μπορεί και να το αιτιολογήσει. Σε κάθε περίπτωση προσαρμόζεται με τα ειδικά χαρακτηριστικά και συνθήκες που αυτή εμπεριέχει, συμπλήρωσε ειδικά για την έννοια του δημοσίου συμφέροντος, ενώ έχει σχέση και ο ουσιώδης χρόνος.

Για την χρήση φωτογραφιών από τα ΜΚΔ, η Επίτροπος είπε ότι ο καθένας που χρησιμοποιεί οτιδήποτε είτε από ήδη δημοσιευθείσα πηγή, είτε το δημιουργεί έχει το ρόλο του ξεχωριστού υπεύθυνου επεξεργασίας. Άρα έχει ξεχωριστή ευθύνη γι’ αυτό που αναδημοσιεύει, πρόσθεσε διευκρινίζοντας ότι έχουν κρίνει περιπτώσεις αναδημοσίευσης φωτογραφίες από άτομα με ανοικτό προφίλ και χιλιάδες φίλους ή ακόλουθους, κι άλλο αναδημοσίευση υλικού από κλειστό προφίλ.

Ανέφερε ακόμη, προς απάντηση σε άλλη ερώτηση, πως σε απόλυτους αριθμούς τα παράπονα προς το γραφείο της που αφορούν προσωπικά δεδομένα έχουν μειωθεί. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην ευαισθητοποίηση, συμπλήρωσε, αλλά και στην συμμόρφωση προς τις αποφάσεις του γραφείου της.

Πηγή: ΚΥΠΕ