Γερμανία: Το μεγάλο κανόνι

του Άρη ΧατζηστεφάνουΠαύση πληρωμών». Δύο λέξεις που εδώ και αρκετούς μήνες προκαλούν πανικό…αλλά και οργή στις οικονομικές και πολιτικές ελίτ του Βερολίνου, όταν ακούγονται από χείλη Ελλήνων ή ξένων οικονομικών αναλυτών. Κι όμως, η αυστηρή και άμεμπτη Γερμανία υπήρξε ο πρώτος διδάξας, «φεσώνοντας» χωρίς σκέψη τους ξένους δανειστές της. Σε πρόσφατη συνέντευξή του στο περιοδικό Der Spiegel, που προκάλεσε αίσθηση σε ολόκληρη την Ευρώπη, ο ιστορικός Albrecht Ritschl χαρακτηρίζει τη Γερμανία σαν το μεγαλύτερο «μπαταχτσή» του 20ού αιώνα. Υποστηρίζει, μάλιστα, ότι ο οικονομικός αντίκτυπος από τις τρεις παύσεις πληρωμών που πραγματοποίησε η Γερμανία σε αυτή την περίοδο μπορούν να συγκριθούν μόνο με το χρηματοπιστωτικό σεισμό που προκάλεσε η κατάρρευση της Lehman Brothers.Ενώ όμως η συνέντευξη του Ritschl αναμεταδόθηκε από δεκάδες μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ελάχιστοι ανέτρεξαν στις επιστημονικές εργασίες του διάσημου ιστορικού, όπου υπάρχουν κι άλλες πολύτιμες πληροφορίες για τις μεθόδους που χρησιμοποίησε το Βερολίνο προκειμένου να αποφύγει τις κρίσεις χρέους που αντιμετώπιζε. Μέθοδοι που περιλαμβάνουν τους επίσης «απαγορευμένους» όρους: «εθνικοποίηση των τραπεζών» και «έξοδος από το νομισματικό σύστημα». Ιστορίες παλιές αλλά και τρομακτικά επίκαιρες, που μας φέρνουν στις αρχές της δεκαετίας του ’30.Στα σκοτεινά καμπαρέ του Βερολίνου –όπως ακριβώς τα περιέγραψε ο Μπομπ Φος στην ομώνυμη ταινία του– η Δημοκρατία της Βαϊμάρης έδινε τη θέση της στο ναζισμό. Μια δεκαετία που στηρίχτηκε στο συνεχή εξωτερικό δανεισμό έφτανε στο τέλος της, αποδεικνύοντας ότι η φαινομενική ευημερία οφειλόταν σε μια τεράστια οικονομική πυραμίδα που θα κατέρρεε από στιγμή σε στιγμή. Και οι πρώτοι που το αντιλήφθηκαν ήταν ορισμένοι τραπεζίτες και χρηματιστές στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού.Το «μορατόριουμ Χούβερ»Ιούνιος 1931. Ο Αμερικανός πρόεδρος Χέρμπερτ Χούβερ στέκεται όρθιος μπροστά σε μια κινηματογραφική μηχανή, διαβάζοντας ένα διάγγελμα προς τον αμερικανικό λαό και ολόκληρο τον κόσμο. Ανακοινώνει το λεγόμενο «μορατόριουμ Χούβερ», την απόφαση δηλαδή της Ουάσιγκτον να διακόψει για ένα χρόνο την πληρωμή των γερμανικών πολεμικών αποζημιώσεων προς τη Γαλλία και τις ΗΠΑ. Ουσιαστικά, η Γερμανία είχε μόλις κηρύξει μία από τις μεγαλύτερες στάσεις πληρωμών στην παγκόσμια οικονομική ιστορία, με τη διαφορά ότι η αμερικανική κυβέρνηση αποφάσισε να ανεχτεί αλλά και να νομιμοποιήσει την απόφαση αυτή.Όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, στόχος της Ουάσιγκτον δεν ήταν φυσικά να βοηθήσει το γερμανικό λαό, που βίωνε με τραγικό τρόπο την παγκόσμια ύφεση, αλλά να διασώσει, έστω και προσωρινά, το τραπεζικό σύστημα και στις δυο όχθες του Ατλαντικού. Μια ενδεχόμενη ανεξέλεγκτη χρεοκοπία από την πλευρά της Γερμανίας θα είχε τρομακτικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, ενώ σε γεωπολιτικό επίπεδο θα ενίσχυε τη νεαρή τότε Σοβιετική Ένωση. Το τραπεζικό σύστημα ολόκληρης της Ευρώπης ήταν ήδη στα πρόθυρα της ολοκληρωτικής κατάρρευσης ύστερα από την πτώχευση της αυστρια