Η εκκωφαντική σιωπή των διανοουμένων και των καλλιτεχνών

Κι οι ποιητές με χέρι υγρό,
υμνούνε της πατρίδας τον χαμό,
κάνουν με θέρμη τα στοιχειά στιχάκια,
με τους σοφούς του κράτους τα ‘χουνε πλακάκια,
σαν χέλια γλοιώδικα έχουν πουληθεί,
τους έχω βαρεθεί.

Γράφει ο ΑΠΕΛΛΗΣ

Ποιος μπορεί σήμερα να μην παρατηρήσει την απουσία από τον δημόσιο λόγο των διανοουμένων και των καλλιτεχνών; Πλην ελάχιστων βεβαίως λαμπρών εξαιρέσεων, οι πνευματικοί ταγοί και οι καλλιτέχνες, που αποτελούν την πνευματική πρωτοπορία της χώρας, είναι απλοί θεατές των σημαντικών εξελίξεων. Ευτυχώς, που την τιμή της πνευματικής ελίτ, διασώζουν προς το

παρόν, οι ηχηρές παρεμβάσεις αυτών των λίγων έστω, αλλά εκλεκτών. Φαίνεται, ότι αυτή η κρίση, θα αποτελέσει εκτός των άλλων, τη θρυαλλίδα πολλαπλών εσωτερικών κρίσεων σε κάθε επίπεδο της δημόσιας ζωής. Και αυτό, θα συμβεί και ήδη συμβαίνει και στο χώρο της διανόησης, των γραμμάτων και των τεχνών. Ήρθε η ώρα να ζυγιστούν άπαντες.

Για την πνευματική-καλλιτεχνική συλλογικότητα αυτής της χώρας, αυτό θα σημαίνει αναπόφευκτα την αυτοκάθαρση, την αυτοκριτική, και τον επαναπροσδιορισμό των εννοιών και των αξιών που θα πρέπει να τη συνθέτουν. Θα πρέπει να απαντήσει στο αμείλικτο ερώτημα, αν η διανόηση και η τέχνη, θα αναλάβουν ξανά τον ύψιστο ρόλο του κοινωνικού διαφωτιστή για τον λαό αυτής της χώρας. Αλλιώς, θα πρέπει να ομολογήσει, ότι εδώ και πολλά χρόνια η συνεχής αποκοινωνικοποίηση της στέρησε πλέον τη δυνατότητα να επικοινωνεί και να εκφράζει. Ότι έχει μετατραπεί σε μια κλειστή συντεχνία νοησιαρχών και μεταπρατών, συμβιβασμένων και αποκομμένων από το κοινωνικό γίγνεσθαι και ίσως ανίκανων πια να εμπνευστούν και να εμπνεύσουν το όραμα εκείνο, που έχει ανάγκη τώρα περισσότερο από ποτέ ο λαός.

Μια διανόηση αυτονομημένη, απόμακρη, ένα ορθολογικό εργαλείο στείρας ομφαλοσκόπησης μιας ομάδας σοφών, έξω από την κοινωνία και ερήμην αυτής. Αναλωμένης ανάμεσα σε βουλευτικά γραφεία και σε κόμματα για την κατάληψη της πανεπιστημιακής έδρας, ή για την εξασφάλιση κάποιας ευρωπαϊκής επιδότησης.

Μια τέχνη κορεσμένη από τις καινοτομίες, σε βαθμό εξαφάνισης και κατασυκοφάντησης από τους ίδιους τους λειτουργούς της. Μια τέχνη που εξαντλεί τη δυναμική της στα λίγα εκτάρια ανάμεσα στο Κολωνάκι και στο Ψυχικό. Που δεν αφορά πλέον πάρα λίγους. Που μπορεί να σκανδαλοθηρεί με δημόσιες εκθέσεις και δηλώσεις, οχυρωμένη πάντοτε πίσω από το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης. Η «πρωτοπορία», τώρα που όλα καταρρέουν έμεινε πίσω, αμήχανη, ανίκανη να αντιτάξει ένα στέρεο λόγο. Η κινούμενη άμμος την απειλεί, το πνευματικό της μάτι έχει πλέον θολώσει. Ίσως για αυτό τώρα η εκκωφαντική σιωπή.

Η κρίση, λοιπόν, είναι η αιτία που θα εξαναγκάσει όλους στο να τεθούν ξανά τα επιτακτικά ερωτήματα:

Τι είναι τέχνη και τι διανόηση;

Ποια θα πρέπει να είναι η σχέση τους με την κοινωνία και ποιος ο ρόλος τους;

Πώς απέναντι στην παγκοσμιοποίηση θα ορθώσουμε τη δική μας νέα ελληνική τέχνη και σκέψη;

Είναι αλήθεια πως η πλειονότητα των Ελλήνων διανοουμένων και των