Βρετανικά έγγραφα: Εύλογο θεωρούσαν οι Βρετανοί το αίτημα για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα

Ισχυρό και εύλογο θεωρούσαν οι Βρετανοί το αίτημα για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα 1955-59 αλλά παρέθεταν και μία σειρά λόγων για τους οποίους το θεωρούσαν ταυτόχρονα αμφισβητήσιμο.Αυτό προκύπτει από νέα έγγραφα για τις πρώην αποικίες, περιλαμβανομένης και της Κύπρου που αποδεσμεύθηκαν σήμερα από τα βρετανικά κρατικά αρχεία και αφορούν την περίοδο 1940-60.Συγκεκριμένα ο τότε Διοικητικός Γραμματέας Α. Ρεταγουέι, σε επιστολή του προς το υπουργείο αποικιών, υποδείκνυε ότι αφήνοντας κατά μέρος τις στρατηγικές ανάγκες και νοουμένου ότι θα υπήρχαν επαρκείς εγγυήσεις για τους Τουρκοκυπρίους, το αίτημα των Ε/κ είναι πολύ ισχυρό.Πρώτον, το αίτημα αυτό, ανέφερε, βασίζεται στο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, υπάρχουν όμως και περιορισμοί όπως στην περίπτωση της Σκωτίας και της Ουαλίας.Δεύτερον, η Κύπρος ουδέποτε ανήκε στην Ελλάδα και εξάλλου λίγο μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της Κύπρου από τη Βρετανία, η πλειοψηφία των κατοίκων του νησιού ήταν Τουρκοκύπριοι και γεωγραφικά η Κύπρος ανήκει στη Τουρκία.Για όλους αυτούς τους λόγους, συνέχισε, το θέμα της ένωσης είναι πολύ δύσκολο.Αν το αίτημα των Ε/κ είναι δικαιολογημένο, μήπως δεν υπάρχουν και άλλες αποικίες που αργά ή γρήγορα να θέσουν το ίδιο αίτημα, διερωτάται, όπως για παράδειγμα η ένωση της Ινδίας με τα νησιά Φίτζι.Επίσης, αναφέρει, θα ήταν δίκαιη η σύγκριση με το Νησί του Ανθρώπου (Isle of Man) σε περίπτωση για παράδειγμα που πολλοί Γάλλοι κατοικούσαν εκεί.Θα παραδεχόμασταν, ρωτά ο κ. Ρεταγουέι, ότι είχαν δικαίωμα να ζητήσουν ένωση με τη Γαλλία;Σε άλλο έγγραφο που αποδεσμεύθηκε σήμερα και συγκριμένα σε επιστολή αξιωματούχου του υπουργείου αποικιών προς τον κ. Ρεταγουέι αναφέρεται ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος προσπαθούσε να αξιοποιήσει «για λόγους προπαγάνδας» - όπως γράφει - τη σκληρή μεταχείριση του στρατάρχη Χάρτινγκ εναντίον μελών της οργάνωσης Μάου Μάου στην Κένυα όπου ήταν κυβερνήτης πριν γίνει κυβερνήτης της Κύπρου.Από το Λονδίνο είναι δύσκολο να κρίνει κανείς τη σημασία της αναφοράς του Αρχιεπισκόπου αλλά εάν αναζητεί να εξισώσει το κίνημα υπέρ της ένωσης με εκείνο των Μάου Μάου τότε εκθέτει τον εαυτό του για μια αποτελεσματική αντίδραση εκ μέρους μας, προσθέτει το έγγραφο.Σε άλλο έγγραφο αναφέρεται ότι στις 3 Απριλίου 1959 οι ΥΠΕΞ Ελλάδας και Τουρκίας Αβέρωφ και Ζορλού συμφώνησαν ότι ήταν καλή ιδέα η Βρετανία να διατηρεί βάσεις στην Κύπρο.Ο Ζορλού όμως, σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο, είπε ότι σε περίπτωση που οι Βρετανοί θα εγκατέλειπαν τις βάσεις, τότε η Τουρκία άφησε να εννοηθεί στον Αβέρωφ ότι θα ήθελε να αυξήσει τον αριθμό των στρατευμάτων της στην Κύπρο και θα ζητούσε ταυτόχρονα να αποκτήσει και η ίδια βάσεις στο νησί.Ο Αβέρωφ ανησύχησε και ζήτησε όπως οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις συμφωνήσουν μεταξύ τους πριν τεθεί θέμα μεταβίβασης των βάσεων σε άλλη χώρα.Το θέμα έληξε με βρετανικές διαβεβαιώσεις στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.Εξάλλου, σε άλλο έγγραφο αναφέρεται ότι τις εκκλήσεις ακόμη και του τότε Αμερικανού ΥΠΕΞ Φόστερ Ντάλλες αγνόησαν οι Βρετανο