Ο Γούντι Άλεν παραδίδει μαθήματα ζωής – Η εμπειρία στην Ακρόπολη, οι κριτικές και η… μητέρα του

Οι δύο έφηβες κόρες μου νομίζουν πως είμαι “αρχαίος”. Σηκώνομαι, όμως, πριν από αυτές, είμαι εγώ που τις ξυπνάω για να πάνε σχολείο.

Αυτό που δεν καταλαβαίνουν οι άνθρωποι που δεν γράφουν είναι πως πιστεύουν ότι γράφεις την ατάκα συνειδητά – αλλά δεν είναι έτσι. Η “παραγωγή” γίνεται από το ασυνείδητο. Έτσι, δοκιμάζεις κι εσύ την ίδια έκπληξη όταν πετάς την ατάκα, με το κοινό που την ακούει. Δεν σκέφτομαι το αστείο και στη συνέχεια το λέω. Μιλάω και στη συνέχεια συνειδητοποιώ τι είπα. Και γελάω με αυτό, γιατί το ακούω και εγώ για πρώτη φορά.

Χωρίς πόνο, δεν θα είχες ποτέ επιζήσει.

Ο

πατέρας μου δεν μου είχε μάθει καν, πως να ξυρίζομαι. Έμαθα από έναν οδηγό ταξί. Αλλά το μεγαλύτερο μάθημα που πήρα από εκείνον είναι πως αν δεν έχεις την υγεία σου, δεν έχεις τίποτε. Δεν έχει καμία σημασία πόσα μεγάλα πράγματα επιτυγχάνεις, αν έχεις πονόδοντο, αν έχεις πονόλαιμο, ναυτία, ή ο Θεός φυλάξει, κάποιο σημαντικό πρόβλημα υγείας, τα πάντα διαλύονται.

Ένα κορν μπιφ σάντουιτς θα ήταν εξαίσιο ή ένα από αυτά τα λιπαρά λουκάνικα Φρανκφούρτης, ξέρεις, με τη μουστάρδα. Αλλά δεν τρώω τέτοια πράγματα, δεν έχω φάει λουκάνικα Φρανκφούρτης, θα έλεγα για... 45 χρόνια. Δεν τρώω απολαυστικές τροφές, τρώω για την υγεία μου.

Ο Μάρσαλ Μακ Λάχαν προέβλεψε πως τα βιβλία θα γίνουν αντικείμενα τέχνης κάποτε. Είχε δίκιο.

Η μητέρα μου, μου δίδαξε μια αρχή, αυτήν της αυστηρής πειθαρχίας. Ο πατέρας μου δεν κέρδιζε αρκετά χρήματα και η μητέρα μου ήταν υπεύθυνη για τα οικονομικά και την οικογένεια. Και δεν είχε χρόνο για οτιδήποτε άλλο. Πάντα έβλεπε το ποτήρι γεμάτο κατά το 1/3. Μου έμαθε να δουλεύω και να μην χάνω το χρόνο μου.

Δεν έχω δει ούτε ένα καρέ ταινίας μου, από τη στιγμή που την ολοκλήρωσα. Δεν θυμάμαι καν, τι περιέχουν οι ταινίες μου. Και αν την ώρα που κάνω ζάπινγκ πέσω στο “Μανχάταν” ή σε άλλη ταινία μου, το αλλάζω. Αν δω ξανά το “Μανχάταν”, θα δω μόνο τα κακά. Θα λέω: “Ω Θεέ μου, είναι τόσο ντροπιαστικό. Θα μπορούσα να έχω κάνει εκείνο, θα έπρεπε να κάνω το άλλο”.

Στο ντους, με το καυτό νερό να πέφτει επάνω σου, αφήνεις την πραγματικότητα πίσω σου και πολύ συχνά, βλέπεις πράγματα να ξετυλίγονται μπροστά σου. Είναι η αλλαγή του σκηνικού, η απεμπλοκή από την προσπάθεια να πιέσεις τις ιδέες που σε βασανίζουν όταν προσπαθείς να γράψεις.

Αν είσαι γεννημένος με ένα χάρισμα, το να συμπεριφέρεσαι σαν να είναι κατόρθωμα, απλά δεν είναι δίκαιο.

Αγαπώ τον Μελ Μπρουκς. Και πέρασα πολύ όμορφα δουλεύοντας μαζί του. Αλλά δεν βλέπω ομοιότητες ανάμεσα στον Μελ και σε εμένα, εκτός, ξέρεις, το γεγονός πως είμαστε και οι δύο Εβραίοι. Εκεί εξαντλούνται. Το στυλ του χιούμορ του είναι τελείως διαφορετικό. Αλλά Μπομπ Χόουπ (αμερικανός κωμικός της δεκαετίας του 50); Πρακτικά είμαι αντιγραφέας.

Επισκεφθήκαμε την Ακρόπολη αργά το πρωί και κοίταξα προς τα κάτω, προς το θέατρο και ένιωσα την επαφή. Εννοώ, εκεί που ο Οιδίποδας έκανε την πρεμιέρα. Είναι εξαίσιο για κάποιον που περνά τη ζωή του στις show business ή δουλεύει στην υποκριτική να κοιτάξει το θέατρο που, χιλιάδες χρόνια πριν, τύποι αντίστοιχοι του Μάικ Νίκολς (σκηνοθέτης), του Στέφεν Σοντχάιμ (συνθέτης) και του Ντέιβιντ Μάμετ (θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης) με χλαμύδες, να σκέφτονται “Θεέ μου, δεν μου βγαίνει η ατάκα”. Ξέρεις, “έχω δουλέψει όλη τη νύχτα και αυτός ο ηθοποιός δεν μπορεί να το αποδώσει”. Σοφοκλής, Ευριπίδης, Αριστοφάνης... “Τα κοστούμια αργούν και εμείς πρέπει να προχωρήσουμε”.

Έχει ειπωθεί για τους γάμους. “Πρέπει να ξέρεις πως να πολεμήσεις”. Και νομίζω πως υπάρχει σοφία σε αυτό. Οι άνθρωποι που ζουν μαζί εμπλέκονται σε καβγάδες. Όταν είσαι νέος, αυτές οι αντιπαραθέσεις τείνουν να κλιμακώνουν ή δεν υπάρχει καμία σοφία που να υπερισχύει του καβγά για να κρατήσει την προοπτική. Όταν είσαι μεγαλύτερος, συνειδητοποιείς πως “ναι, αυτός ο καβγάς θα περάσει. Δεν συμφωνούμε, αλλά αυτό δεν είναι και το τέλος του κόσμου.”. Η εμπειρία έρχεται κατά τη διάρκεια.

Πίσω, στην εποχή που ξεκίνησα, με το “Πάρε τα λεφτά και τρέξε”, οι τύποι στην United Artists μάζεψαν όλες τις κριτικές στις εφημερίδες των ΗΠΑ σε μια στίβα τόσο μεγάλη και τα διάβασα όλα. Τέξας, Οκλαχόμα, Καλιφόρνια... Τότε ήταν που συνειδητοποίησα πως είναι γελοίο. Εννοώ, ο τύπος στην Τούλσα πιστεύει πως η ταινία είναι ένα αριστούργημα και ένας τύπος στο Βερμόντ θεωρεί πως είναι ό,τι πιο κουτό έχει δει ποτέ του. Όλοι τους γράφουν έξυπνα. Το όλο θέμα δεν αξίζει αναφοράς. Έτσι, εγκατέλειψα κάθε ιδέα να διαβάσω τις κριτικές ξανά. Χάρη στη μητέρα μου, δεν ξοδεύω χρόνο στο ζήτημα για το αν είμαι λαμπρός ή χαζός. Είναι εντελώς ασύμφορο οικονομικά, αν το σκεφτείς.

Μπορείς να κάνεις τόσο πολλά και στη συνέχεια βρίσκεσαι στο έλεος της τύχης.

Στο δείπνο με τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν ένιωθα σαν ένας βαφέας σπιτιών που συζητάει με τον Πικάσο.

Είναι ένα ατύχημα που συνέβη να είμαστε στη γη, να απολαμβάνουμε τις λίγες, χαζές στιγμές μας, να αποσπάμε τους εαυτούς όσο πιο συχνά γίνεται, για να μην αντιμετωπίζουμε αυτό το γεγονός, ξέρεις, είμαστε προσωρινοί άνθρωποι με έναν πολύ σύντομο χρόνο στο σύμπαν, που θα χαθεί εντελώς. Και ό, τι έχει αξία, είτε είναι ο Σέξπιρ, ο Μπετόβεν, ο Ντα Βίντσι, ή οτιδήποτε άλλο θα χαθείς. Η γη θα εξαφανιστεί. Ο ήλιος θα εξαφανιστεί. Δεν θα υπάρχει τίποτε. Το καλύτερο που έχεις να κάνεις στη ζωή σου είναι να αποσπάσαι. Η αγάπη λειτουργεί έτσι. Σε αποσπά. Και η δουλειά το ίδιο. Μπορείς να ξεχνιέσαι με εκατομμύρια διαφορετικούς τρόπους. Αλλά το κλειδί είναι να αποσπάσαι.

Ένας τύπος μπορεί να πει: ¨Έγώ φτιάχνω την τύχη μου”. Και ο ίδιος τύπος προχωράει στο δρόμο και ένα πιάνο πέφτει στο κεφάλι του. Η αλήθεια που μετράει είναι πως η ζωή σου δεν είναι και πολύ στα χέρια σου.

(Η συνέντευξη δόθηκε στο Esquire στις 4 Ιουνίου και θα δημοσιευτεί στο τεύχος Σεπτεμβρίου)