Φινλανδία και ευτυχία: Το μυστικό της σάουνας

Η Φινλανδία βρίσκεται στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης της έκθεσης ευτυχίας τα τελευταία έξι χρόνια – μήπως η κουλτούρα της σάουνας έχει κάποια σχέση με αυτό; Για τους Φινλανδούς, η κουλτούρα της είναι στενά συνυφασμένη με την έννοια της κοινότητας και της προσφοράς. Μάλιστα, η παράδοση εκτιμάται τόσο πολύ ώστε το 2020 συμπεριλήφθηκε από την Unesco στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας.

Η αφθονία τους

είναι δεδομένη – υπολογίζεται ότι υπάρχουν 3,3 εκατομμύρια σάουνες που αναλογούν σε έναν πληθυσμό 5,6 εκατομμυρίων ανθρώπων. Η περιοχή Tampere, η οποία βρίσκεται μιάμιση ώρα μακριά από το Ελσίνκι ταξιδεύοντας με τρένο, διαθέτει περίπου 60 δημόσιες σάουνες που εξυπηρετούν τους 250.000 κατοίκους της, κερδίζοντας έτσι δικαίως τον τίτλο της «πρωτεύουσας της σάουνας» του βορρά. Η κληρονομιά του Tampere χρονολογείται από τις αρχές του 19ου αιώνα, όταν η πόλη ήταν βιομηχανικό κέντρο και προέκυψε η ανάγκη ύπαρξης ενός κοινόχρηστου χώρου για να πλένονται οι άνθρωποι της εργατικής τάξης.

Από θεραπευτικό χώρο σε παμπ, καταφύγιο, βρεφονηπιακό σταθμό έως χώρο debate, η σάουνα αποτελεί ένα μέρος όπου άνθρωποι όλων των ηλικιών συνδέονται μεταξύ τους και αλληλεπιδρούν. Οι ηλικιωμένοι θαμώνες δίνουν εκεί το καθημερινό ραντεβού τους ενώ τα μικρά παιδιά παίζουν σε μπανιέρες στο πάτωμα. Σε αντίθεση με τον υπόλοιπο πλανήτη, όπου η σάουνα έχει την μορφή πολυτέλειας για τους εκλεκτούς – με το ανάλογο κόστος, στην Φινλανδία αποτελεί μια καθημερινή συνήθεια που αφορά το σύνολο της κοινότητας. Η δημιουργία της προέκυψε για να καλύψει την πολύ πρακτική ανάγκη για θέρμανση και υγιεινή σε αυτές τις ιδιαίτερα αντίξοες κλιματικές συνθήκες, όμως σταδιακά απέκτησε πολύ πιο ουσιαστικό ρόλο στις ζωές των ανθρώπων.

Η παράδοση της σάουνας στη Φινλανδία χρονολογείται από τους πρώτους οικισμούς μετά την εποχή των παγετώνων

Η παράδοση της σάουνας στη Φινλανδία χρονολογείται από τους πρώτους οικισμούς μετά την εποχή των παγετώνων, όταν οι άνθρωποι έσκαβαν τρύπες στο έδαφος και τις κάλυπταν με δέρματα ζώων. Κατά τη διάρκεια της εποχής του σιδήρου, οι σάουνες κατασκευάζονταν από κορμούς. Έπειτα, και μέχρι την δεκαετία του 1930, δημοφιλείς έγιναν οι σάουνες με καμινάδα καπνού ενώ πλέουν υπάρχουν και ηλεκτρικές σάουνες. Στο παρελθόν, εκτός από το πλύσιμο, χρησιμοποιούνταν για το μαγείρεμα, την κατασκευή ρούχων, την κοινωνική συναναστροφή, την περίθαλψη των ασθενών, την προετοιμασία της ταφής και τον τοκετό.

Στη δεκαετία του 1950, οι παραδοσιακές δημόσιες σάουνες στις πόλεις σχεδόν εξαφανίστηκαν, αλλά τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αναβίωση. Η πλειονότητα των κατοίκων της Φινλανδίας διαθέτει σάουνα στο σπίτι του, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό Φινλανδών έχει γεννηθεί μέσα σε μια. Ταυτόχρονα, οι σάουνες αποτελούν ιερούς χώρους, προορισμένους να προσφέρουν γαλήνη σε όσους εισέρχονται σ’ αυτές. Οι χρήστες τους εισέρχονται σ’ έναν χώρο όπου δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την εμφάνισή τους και όπου όλοι είναι ίσοι και απογυμνωμένοι. Είναι φανερό ότι η σάουνα διαθέτει πολλαπλές χρήσεις.

Άνθρωποι όλων των ηλικιών συνδέονται μεταξύ τους και αλληλεπιδρούν

Από θεραπευτικό χώρο σε παμπ, καταφύγιο, βρεφονηπιακό σταθμό έως χώρο debate, αποτελεί ένα μέρος όπου άνθρωποι όλων των ηλικιών συνδέονται μεταξύ τους και αλληλεπιδρούν. Οι ηλικιωμένοι θαμώνες δίνουν εκεί το καθημερινό ραντεβού τους ενώ τα μικρά παιδιά παίζουν σε μπανιέρες στο πάτωμα. Οι Φινλανδοί χρησιμοποιούν τον όρο löyly, που κυριολεκτικά μεταφράζεται σε «ατμός» ή «θερμότητα», για να περιγράψουν την ιερότητα της σάουνας. Κάποιοι το περιγράφουν σαν την αίσθηση που αφήνει στο σώμα μια σφιχτή, τρυφερή αγκαλιά. Κάθε σάουνα έχει διαφορετικό löyly και η ποιότητά του μπορεί να διαφέρει στην ίδια σάουνα από μέρα σε μέρα ή ακόμα και από ώρα σε ώρα καθώς η θερμοκρασία πέφτει.

Κάποιοι θα επισκεφθούν την σάουνα κατευθείαν μετά το γραφείο προκειμένου να αφήσουν πίσω τους το άγχος της δουλειάς πριν φτάσουν στο σπίτι τους, άλλοι περνούν πολλές ώρες της μέρας τους εκεί μαζί με φίλους και ποτά. Αρκετοί είναι αυτοί που θα επισκεφθούν την σάουνα για να επικοινωνήσουν σκέψεις που τους βασανίζουν σε έναν ασφαλή χώρο και να μοιραστούν την μελαγχολία τους. Μεταξύ των διάφορων χώρων, η πολιτική συζητήσεων διαφέρει. Σε μερικές φινλανδικές σάουνες απαγορεύονται οι συζητήσεις γύρω από θέματα θρησκείας, πολιτικής και δουλειάς ενώ σε άλλες όλα τα θέματα είναι ανοιχτά προς συζήτηση.

Στον χώρο της σάουνας, άτομα από διαφορετικά background συνυπάρχουν, ανταλλάσσουν απόψεις, συγκρούονται και επανορθώνουν. Οι Φινλανδοί φαίνεται να αποδέχονται ότι οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων μπορούν να έχουν συχνά συγκρουσιακό χαρακτήρα, χωρίς αυτό να σημαίνει την απόλυτη διάλυση τους.

Με στοιχεία από το The Guardian