ΕΕ: Εθελούσια ή βίαιη ολοκλήρωση;...

Μεταπολεμικά η επιτυχία της διαδικασίας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης οικοδομήθηκε καταστατικά, θεσμικά και λειτουργικά σε μία σειρά προσδιοριστικές και ποιοτικές παραμέτρους.
Η πρώτη αφορά το... κοινωνικό πεδίο και τη δημιουργία ενός προεκταμένου χώρου ειρήνης, ευημερίας και ανάπτυξης. Εντός της Ευρώπης δημιουργήθηκε ένα ελκυστικό κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον στα πλαίσια του οποίου το κοινωνικό κράτος προσέφερε συγκριτικά στρατηγικά πλεονεκτήματα που καθιστούσε τη μεταβίβαση εξουσιών και αρμοδιοτήτων σε υπερ-εθνικά κέντρα ορθολογικές επιλογές. Το γεγονός αυτό υπερκάλυψε λειτουργικές αδυναμίες της ΕΕ κυρίως στο πεδίο λήψης αποφάσεων, δημοκρατικού ελέγχου των θεσμικών οργάνων του και αδυναμίας των πολιτών να εμπλακούν ουσιαστικά στην ενοποιητική διαδικασία (δημοκρατικό έλλειμμα).

Η δεύτερη αφορά τον εθελούσιο, συναινετικό χαρακτήρα της ενοποιητικής διαδικασίας. Η συναίνεση από πλευράς κρατών μελών στη θεσμική εξέλιξη του ευρωπαϊκού οικοδομήματος αποτέλεσε διαχρονικά ένα αδιαμφισβήτητο χαρακτηριστικό αποδοχής της από αυτόνομες πολιτικά οντότητες. Στη διαμόρφωση αυτών των θετικών συν-αντιλήψεων από πλευράς ευρωπαϊκών ηγεσιών συνέτεινε ένα στοιχειώδες πλαίσιο ισονομίας και ισοπολιτείας που αναγνώριζε ωστόσο το διαφορετικό ειδικό βάρος των κρατών μελών.

Η πολυπλοκότητα του ευρωπαϊκού θεσμικού οικοδομήματος δημιούργησε προβλήματα στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στο πεδίο της αποτελεσματικότητας, ωστόσο το πλαίσιο δια-θεσμικής συνεργασίας επέτρεψε την απόσβεση δια-κρατικών ασυμβατοτήτων. Ταυτόχρονα απέτρεψε την ανάδειξη ηγεμονικών βλέψεων από πλευράς ευρωπαϊκών δυνάμεων, αφού η εμπλοκή των θεσμικών οργάνων στο σύστημα διακυβέρνησης της ΕΕ δεν επέτρεπε στα κράτη μέλη να προωθούν αμιγώς εθνικά συμφέροντα σε βάρος κοινών συμφερόντων. Όποτε αυτό συνέβη ήταν αποτέλεσμα μίας κοινής συμφωνίας επί ενός ελάχιστου κοινού παρανομαστή που δεν δημιουργούσε παίγνια μηδενικού αθροίσματος στα πλαίσια των οποίων τα κέρδη του ενός αποτελούσαν απώλειες των υπολοίπων.

Οι κρίσεις αποτελούν προκλήσεις αλλά ταυτόχρονα και ευκαιρίες. Αυτό συμβαίνει ακόμα και στα πλαίσια μίας ένωσης κρατών όπως η ΕΕ. Η δημοσιονομική κρίση στην Ευρώπη αποτελεί μία πρόκληση για τη συνοχή της Ένωσης, τη βιωσιμότητα της ΟΝΕ, και συνιστά μία ευκαιρία θεσμικής μετεξέλιξης η οποία ωστόσο φαίνεται να προσδιορίζεται με όρους οικονομικής ισχύος. Για τη Γερμανία αποτελεί μία ευκαιρία εμπέδωσης ενός ιδιότυπου θεσμικού ηγεμονισμού στα πλαίσια του οποίου οι θεσμοί θα διαμορφωθούν με τρόπο που να δημιουργούν μία γερμανική Ευρώπη.

Οι τάσεις διαμόρφωσης ενός πλαισίου θεσμικής ηγεμονίας συνιστά μία νεωτερική, μεταμοντέρνα θεσμοθετημένη έκφανση πρακτικών εξαναγκασμού χωρίς ιστορικό, θεωρητικό και εμπειρικό προηγούμενο σε συνθήκες εθελούσιας ολοκλήρωσης. Αν η θεσμική μορφή, ποιότητα και ένταση του φαινομένου περιφερειακής ολοκλήρωσης συνιστούσε μία εκτροπή από την κανονικότητα της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, η υιοθέτηση πρακτικών θεσμικού εξαναγκασμού και η προοπτική