Πηγές διαφθοράς

ΚοινωνίαΆρθραΑρθρογράφος: Γιώργος Μαργαρίτης

Η καταδίκη σε ποινή ισόβιας κάθειρξης για κατάχρηση δημόσιου χρήματος του πρώην δήμαρχου Θεσσαλονίκης προκάλεσε οπωσδήποτε ισχυρές εντυπώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Παρά το γεγονός ότι ο επί σειρά ετών δήμαρχος της δεύτερης πόλης της χώρας υπήρξε στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας, η κυβερνητική πλευρά δεν φάνηκε ιδιαίτερα ενοχλημένη από την έκβαση της δίκης.

Η υπόθεση, αντίθετα, εντάχθηκε στο ευρύτερο επικοινωνιακό πλαίσιο της παρούσας πολιτικής συγκυρίας που παρουσιάζει την τριμερή κυβέρνηση ως φορέα αλλαγής σε σχέση με το κακό παρελθόν. Υπερτονίστηκε μάλιστα η βαρύτατη ποινή που επιβλήθηκε για να τονιστεί, ακόμα μία φορά, η αποφασιστικότητα της κυβέρνησης και, προσωπικά, του πρωθυπουργού. Στον επικοινωνιακό χώρο κινήθηκε και η αξιωματική αντιπολίτευση. Ο παρονομαστής ήταν και εδώ «ηθικός», δηλαδή «μη πολιτικός». Οι δικοί σας είναι φαύλοι ενώ οι δικοί μας είναι ενάρετοι, ήταν η κεντρική ιδέα της αντιπολιτευτικής παρέμβασης. Μεθερμηνευόμενο αυτό σημαίνει ότι η παρούσα αντιπολίτευση θα είναι, αύριο, μια «ηθική» κυβέρνηση. Οπωσδήποτε η καταδίκη του Παπαγεωργόπουλου συμπλήρωσε ένα σκηνικό κάθαρσης που άνοιξε με τη δίωξη του Τσοχατζόπουλου, επίσης για οικονομικές υποθέσεις. Η δεύτερη αυτή υπόθεση αφορούσε σημαντικό και ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, όπως η πρώτη αφορούσε σημαντικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας. Στην ουσία επρόκειτο για υποθέσεις που αφορούσαν τα δύο κόμματα-στυλοβάτες του πολιτικού συστήματος, των οποίων η «αυτόματη» εναλλαγή στην εξουσία, ώς το 2012 τουλάχιστον, εξασφάλιζε την ομαλή λειτουργία του αστικού πολιτεύματος. Οι δύο πολιτικοί έχουν και άλλα κοινά χαρακτηριστικά. Προέρχονται από τη Θεσσαλονίκη και αυτό, δεδομένου του ειδικού πολιτικού σκηνικού στην παρακμάζουσα «συμπρωτεύουσα», έχει ίσως τη σημασία του. Επιπλέον, στον στίβο της πολιτικής είχαν και οι δύο «ηττηθεί» και, κατά κάποιο τρόπο, αποστρατευθεί. Σε καμία περίπτωση δεν αποτελούσαν πλέον σημαντικά ενεργά πιόνια στην πολιτική ζωή. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και οι δύο ήταν «αναλώσιμοι». Η σκηνοθεσία μιας διαδικασίας «κάθαρσης» αποτελεί πάγια και επίμονα επαναλαμβανόμενη πολιτική πρακτική στο πολιτικό σύστημα με το οποίο η χώρα μας λειτουργεί. Μπροστά σε μια πανθομολογούμενη πολιτική διαφθορά –θυμίζουμε ότι η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια σε αυτόν τον τομέα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών– είναι αναγκαίο να αποκαθίσταται από καιρό σε καιρό η αξιοπιστία του συστήματος μέσα από μια ηχηρή θεατρική παράσταση. Η εικόνα του αμαρτωλού που από τα ψηλά, φωτεινά και ευάερα καταλήγει σε ομιχλώδη –από τον καπνό των τσιγάρων έστω–, σκοτεινά και τρισάθλια, συγκινεί τα πλήθη με τον ίδιο τρόπο που τα συγκινεί μια σαπουνόπερα και, τελικά, έχει πολιτικό αποτέλεσμα. Τα κόμματα της διακυβέρνησης και άρα της διαφθοράς, σαν αερόστατα απαλλαγμένα από «σαβούρα», παίρνουν ύψος –ηθικό ύψος– μέχρι την επόμενη κρίση τουλάχιστον. Η αξιωματική αντιπολίτευση συμπρωταγωνιστεί στην παράσταση αυτή. Το «δικοί σας είναι οι φαύλοι» γίνεται εγερτήριο σάλπισμα, σύνθημα, στον δρόμο για την εξουσία. Για τον ίδιο λόγο σημαίνει γενικός συναγερμός όταν η αντίπαλη πλευρά προσπαθεί να «καρφώσει» –στη σκακιστική έννοια του όρου– στελέχη της εδώ πλευράς. Εκεί οφείλεται η διαρροή φημών για οικονομικές ατασθαλίες μελών της Πρυτανείας του ΑΠΘ που είναι ταυτόχρονα και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. (Ναι… Πάλι για Θεσσαλονίκη μιλάμε…) Το παιχνίδι καλά κρατεί και αποδεικνύεται εξαιρετικά παραγωγικό – στην πολιτική έννοια του όρου. Συζητιούνται τα πάντα στο επίπεδο του ήθους και της σωτηρίας της ψυχής και το τίποτα στο επίπεδο της πολιτικής. Η πολιτική διαφθορά όμως δεν είναι θέμα «ψυχής». Είναι υποπροϊόν μηχανισμών και σε τελευταία ανάλυση πολιτικών που επιλέγονται και εφαρμόζονται από την άρχουσα τάξη και τη συνακόλουθη πολιτική ελίτ της χώρας. Εχει ιδιαίτερη σημασία για τον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης η παρατήρηση ότι, εδώ και πολύ καιρό, οι γενικές πολιτικές κατευθύνσεις για τη λειτουργία και την ανάπτυξη δήμων, νομών ή περιφερειών έχουν υποκατασταθεί από «προγράμματα». Ευρωπαϊκά προγράμματα εννοούμε, κάθε είδους και μορφής, πάνω στα οποία στηρίζεται η όποια προοπτική ανάπτυξης και λειτουργίας της Αυτοδιοίκησης – από τον αγροτουρισμό ώς την ανάπλαση πλατειών, πεζοδρομίων και δρόμων, ως τον βιολογικό καθαρισμό και την αποχέτευση. Πέρα από το γεγονός ότι τα προγράμματα αυτά είναι αποσπασματικά, συχνά ασυνάρτητα και τις περισσότερες φορές εξυπηρετούν ανάγκες που δεν ταυτίζονται με τις αντίστοιχες της τοπικής κοινωνίας, το «κυνήγι» των προγραμμάτων διαμορφώνει ένα πολιτικό προσωπικό ιδιαίτερων προδιαγραφών. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του προσωπικού πρέπει να είναι –ας το πούμε σε πολύ απλά ελληνικά– η «καπατσοσύνη». Εκείνο που καθορίζει την πολιτική τους επιτυχία είναι η δυνατότητα να αλιεύουν και να υλοποιούν «προγράμματα». Μόνο με τον τρόπο αυτό μπορούν να εξυπηρετήσουν την πεμπτουσία της τρέχουσας πολιτικής: τις εργολαβίες, τις «διευκολύνσεις» σε εκλεκτούς και τα έργα εντυπώσεων, δηλαδή βιτρίνας… Η επιτυχής διεκδίκηση προγραμμάτων προφανώς εμπεριέχει τη διαφθορά. Το ευκαιριακό και συνήθως αποσπασματικό της διαδικασίας, οι ιδεοληψίες του σχεδιασμού και της αξιολόγησης των προτάσεων αποτελούν κράχτες της διαφθοράς. Πλην όμως αυτή η υποκατάσταση του πολιτικού σχεδιασμού από τα περίφημα «προγράμματα» δεν φαίνεται να ενοχλεί ούτε τη συγκυβέρνηση ούτε την αξιωματική αντιπολίτευση. Και οι δύο διακηρύσσουν τη βαθιά τους πίστη σε αυτό το μοντέλο. Και για τον λόγο αυτό η συζήτηση περί διαφθοράς είναι επιφανειακή, απολίτικη, ηθικολογική και, τελικά, θεατρική. ……………………………………………………………………………. *Καθηγητής σύγχρονης πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας στο ΑΠΘ efsyn Tweet Ετικέτες: Γιώργος ΜαργαρίτηςδιαφθοράΑΠΘαξιωματική αντιπολίτευση