Θανάσης Αλεξίου, Για τελευταία φορά Aριστερά;

Αρθρογράφος: Θανάσης Αλεξίου

Μπορεί ο καθένας/καθεμία να ερμηνεύει το ΟΧΙ του δημοψηφίσματος όπως θέλει. Εξάλλου στις αποδομιστικές προσεγγίσεις με τις οποίες είναι πολύ καλά εξοικειωμένη η «πληθυντική Αριστερά» οι πραγματικότητες είναι τόσες όσες και τα άτομα (και οι αναγνωστικές στρατηγικές τους). H πραγματικότητα όμως είναι, και αυτό αφορά πρωτίστως την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, ότι χωρίς το δημοψήφισμα

ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα μπορούσε ποτέ να περάσει ένα τόσο ταξικό μνημόνιο. Ίσως τα πράγματα έπρεπε να έρθουν έτσι, παρόλο που πολλοί προειδοποιούσαν από τον Ιούνιο του 2012 πως οι αυταπάτες θα φέρουν τα χειρότερα, για να καταδειχτεί ότι το πολιτικό-πολιτισμικό μόρφωμα της Αριστεράς, όπου «όλοι οι καλοί χωράνε», φαίνεται να έχει εκπνεύσει ιστορικά.
Νομίζω όμως, ότι κιόλας από τη δεκαετία του ΄50 και μετά, η Αριστερά συνιστούσε περισσότερο ένα χώρο ιδεολογικών αναζητήσεων, υπαρξιακών ανησυχιών και αισθητικών αντιλήψεων μεσαίων στρωμάτων που στη δεκαετία του ’60, του ’70 αλλά και του ΄80 έβγαλε στην πολιτισμική Αριστερά (ΚΚΕ εσωτερικού, ανανεωτική Αριστερά, Συνασπισμός κ.ά.). Υπήρχε βεβαίως η ΕΔΑ ως συνέχεια της κοινωνικής συμμαχίας του ΕΑΜ που βάζοντας τον Εμφύλιο Πόλεμο σε παρένθεση, φιλοδοξούσε να εκφράσει την εαμογενή Αριστερά. Η «ποίηση της ήττας», οι υπαρξιστικός ανθρωπισμός και ο σκεπτικισμός, όπως αποτυπώνονταν στην Επιθεώρηση Τέχνης κ.ά. τροφοδοτούσαν μια εσωστρέφεια και μια «αριστερή μελαγχολία» (W. Benjamin) που λειτουργούσε όμως και ως χώρος ιδιώτευσης/διάκρισης για τα μεσαία στρώματα και τους διανοούμενους που ήθελαν να επεξεργαστούν την βιογραφική τους εμπλοκή, πολλές φορές συμπτωματική (σαν αποκοτιά της νιότης τους), στο ΕΑΜ, στο Δεκέμβρη του ‘44 και τον Eμφύλιο Πόλεμο. Βεβαίως στο κοινωνικό-πολιτικό και πολιτισμικό σύστημα εκείνων των δεκαετιών ακόμη και νεωτεριστικοί τρόποι ζωής και κατανάλωσης, ερμηνεύονταν ως ανατρεπτικές ενέργειες, παρόλο που «πεφωτισμένοι» αστοί δεν είχαν δυσκολίες να «συνομιλήσουν» πολιτικά και αισθητικά μαζί τους. Σε μεγάλο βαθμό αυτή η πολιτική-πολιτισμική Αριστερά υπερτιμήθηκε από τις αστικές δυνάμεις για να λειτουργήσει ως ανάχωμα στον ταξικό-λαϊκό παράγοντα που ιστορικο-βιωματικά και πολιτικά αναφερόταν στο ΚΚΕ. Εκ των πραγμάτων η «τραχύτητα» και η ταξικότητα του κόσμου της εργασίας δεν μπορούσε να συνυπάρξει με τις αισθητικές ανησυχίες και τις υπαρξιακές αναζητήσεις των μεσαίων στρωμάτων. Ούτε αυτά τα στρώματα που φετιχοποιούσαν την αυτονομία και τον αυτοπροσδιορισμό (προέκταση του τρόπου εργασίας και ζωής τους) μπορούσαν να εκφραστούν στη συλλογικότητα του Κόμματος. Αυτός ίσως να είναι και ο κύριος λόγος της αποχώρησής τους από το ΚΚΕ (1968). Ο εκδημοκρατισμός τρόπων ζωής που είναι προϋπόθεση για τη διεύρυνση της κατανάλωσης (στυλ εμφάνισης, ντύσιμο, μουσικές προτιμήσεις, σεξουαλικές πρακτικές κ.λπ.) ως συνέπεια του εκδημοκρατισμού του πολιτικού συστήματος στη Μεταπολίτευση, απέκοψε αυτή την Αριστερά από οποιαδήποτε κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο, πράγμα που συμπυκνώνεται στη ρήση «η πολιτική είναι πρώτα ζήτημα αισθητικής». Σε αυτό συνέβαλε και η νομιμοποίηση του ΚΚΕ (1974) που έως πρόσφατα ηγεμόνευε πολιτικά στο χώρο της Αριστεράς.
Εδώ ήμασταν μέχρι το 2012 όταν η κρίση εκπροσώπησης (συνακόλουθο της οικονομικής κρίσης) αποσάθρωσε το ΠΑΣΟΚ, μετατρέποντας τον ΣΥΡΙΖΑ σε προνομιακό εκφραστή εκείνων των στρωμάτων, που μέχρι τότε εξέφραζε (πολιτικά, πολιτισμικά, αισθητικά) το ΠΑΣΟΚ (του Σημίτη αλλά κυρίως του Γ. Παπανδρέου) (δικαιώματα του πολίτη, ταυτότητα, διαχείριση της ετερότητας κ.λπ.). Εξάλλου ο ΣΥΡΙΖΑ τους υποσχόταν, ανακόπτοντας μάλιστα ένα δυναμικό εργατικό κίνημα, με αντάλλαγμα και μόνο την ψήφο τους την κοινωνική και εισοδηματική τους αποκατάσταση. Να όμως που ακόμη και αυτό προϋποθέτει, όπως γνωρίζουμε από την ιστορία του κράτους πρόνοιας ("φορντικό-κεϋνσιανό" κράτος), την κοινωνική συμμαχία («συναίνεση») με την εργατική τάξη. Εδώ ο ΣΥΡΙΖΑ ως το κατ’ εξοχήν κόμμα των μεσαίων στρωμάτων που στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 βρέθηκε σε μια εκλογική συμμαχία με ευρύτερα λαϊκά στρώματα, επέλεξε, όπως επιβεβαιώθηκε πρόσφατα και στη Βουλή, ταξικό σύμμαχο.
Ουσιαστικά το «για πρώτη φορά Aριστερά» κατέδειξε τις δυνατότητες μιας κινηματικής Aριστεράς, όπως και μιας Aριστεράς της ρήξης και της ανατροπής που υποστήριζε «κριτικά» τον ΣΥΡΙΖΑ (και στο δημοψήφισμα) ως να επρόκειτο για πρόβλημα ποσόστωσης. Καθώς αυτή ανάγει τα πάντα, και εξαιτίας του μορφωτικού κεφαλαίου των στρωμάτων που εκφράζει, σε ζήτημα ερμηνείας (ως η πραγματικότητα να συνέχεται από ερμηνείες και νοήματα) πίστευε ότι θα μπορούσε να ξεδιαλύνει τη θολούρα του δημοψηφίσματος. Σε μεγάλο βαθμό οι παραπάνω επιθετικοί προσδιορισμοί υποδεικνύουν και τους «ενικούς» τρόπους δράσης των μεσαίων στρωμάτων, καθώς αυτά διαθέτουν, -σε αντίθεση με τα εργατικά στρώματα που εξαρτώνται από το συλλογικό κεφάλαιο της τάξης τους (όπως συμποσείται στον πολιτικό οργανισμό, στο εργατικό κόμμα)-, εξαιτίας της ταξικής τους θέσης κοινωνικό και πολιτισμικό κεφάλαιο αλλά και ένα απόθεμα σε γνωστικούς, επικοινωνιακούς και οργανωσιακούς πόρους.
Πρωτίστως όμως το «για πρώτη φορά Αριστερά» κατέδειξε την αναγκαιότητα της αυτοτελούς πολιτικής οργάνωσης της εργατικής τάξης και με αυτή την έννοια οι ευθύνες του ΚΚΕ να οργανώσει την κοινωνική συμμαχία της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων με τα μεσαία στρώματα που σε μεγάλο βαθμό εκφράζουν ταξικές καταστάσεις της μισθωτής εργασίας, είναι ιστορικές. Σε τελική ανάλυση η κοινωνική δράση, πολύ δε περισσότερο η ταξική συνείδηση και η πολιτική δράση είναι συνάρτηση του κοινωνικού γίγνεσθαι (συνθήκες εργασίας και ζωής). Επομένως η αμφίδρομη και ισορροπημένη σχέση της στρατηγικής με τον καθημερινό αγώνα (τακτική) δύναται να αποτρέψει τον ρεφορμισμό (ενσωμάτωση) αλλά και τον «αναχωρητισμό».

Ο Θανάσης Αλεξίου είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Ετικέτες: Θανάσης Αλεξίου Tweet

View the discussion thread.