Το καλό και το κακό συναπάντημα

Tweet Αρθρογράφος: Παύλος Φουρνογεράκης

Το καλό και το κακό συναπάντημα

Ο προβληματισμός για την ύπαρξη του καλού , αλλά κυρίως του κακού εξακολουθεί να απασχολεί τους φιλοσόφους και τους σκεπτόμενους ανθρώπους όλων των εποχών. Η πραότητα, η αυταπάρνηση και ο ανθρωπισμός κρύβονται τις περισσότερες φορές πίσω από τη δημοσιότητα της φιλαυτίας, της βίας, των κάθε λογής πολέμων (οικονομικών και στρατιωτικών) καθώς και της δυστυχίας που επιφέρουν. Η καλοκαιρία εναλλάσσεται με τις φυσικές καταστροφές και τις θεομηνίες, και είναι φυσικό να μην

αντέχουμε τον πόνο που προκαλούν, λησμονώντας τα αποτελέσματα περιόδων ευημερίας.

Η κλασική ερμηνεία ότι το κακό δεν είναι παρά το ελάχιστο σε σχέση με το καλό που δημιουργείται αλλού, ή ότι το μεγαλείο του κόσμου δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς τα σημάδια του κακού έχει τους αρνητές της. Ο Σπινόζα υποστηρίζει ότι το κακό δεν είναι αναγκαίο για να αναδειχθεί το καλό. Αντιλαμβάνεται το κακό με βάση το πρότυπο της δηλητηρίασης: προκύπτει όταν συναντηθούν δύο πράγματα ή καταστάσεις που δεν θα έπρεπε να συναντηθούν.

Μια ύπαρξη, ένα φυσικό γεγονός, μια ανθρώπινη οντότητα για ορισμένους μπορεί να αποτελεί την παρουσία του καλού και για άλλους την προσωποποίηση του κακού. Ένα δηλητηριώδες φίδι μπορεί να έχει ευεργετική χρησιμότητα όταν χρησιμοποιείται το δηλητήριό του για θεραπευτικούς σκοπούς ή να αποβεί θανατηφόρο όταν δαγκώσει ένα πλάσμα που δεν έχει ανοσία. Ο βροχερός καιρός, στα αλώνια την περίοδο που ψήνεται η σταφίδα είναι καταστροφικός, ενώ για τον παρακείμενο ελαιώνα ζωογόνος δύναμη. Παρομοίως, ένας Γάλλος Χίτλερ θα ήταν μάλλον ένας ακίνδυνος φαρσέρ, το ίδιο κι ένας σκληρός χρυσαυγίτης σε μια ακμάζουσα ελληνική κοινωνία. Το κακό λοιπόν, κατά τον ίδιο στοχαστή, δεν βρίσκεται μέσα στα πράγματα, βρίσκεται μόνο στη σχέση ανάμεσά τους. Κανένα πράγμα δεν είναι από μόνο του κακό, γίνεται μόνο όταν είναι σε θέση να προκαλέσει βλάβες ή να καταστρέψει άλλα πράγματα. Το κακό δεν είναι παρά ένα συναπάντημα ανάμεσα σε δύο αταίριαστα πράγματα.

Πώς όμως θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε πιθανά αντίξοα φυσικά φαινόμενα, να προσαρμοστούμε σε δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, εκεί δηλαδή που φαίνεται ότι μπορεί να κυριαρχήσει το κακό;

Η άγνοια του κακού το καθιστά μεγαλύτερο και πιο επικίνδυνο. Η γνώση προφυλάσσει από τα φυσικά φαινόμενα: Η σωστή θωράκιση και μόνωση, για παράδειγμα, ενός κτίσματος προφυλάσσει από τους σεισμούς και τις ακραίες θερμοκρασιακές μεταβολές, ενώ παράλληλα οι έντονες βροχοπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποταμίευση πολύτιμου νερού. Η γνώση στα οικονομικά θέματα μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή των ρίσκων και των σχετικών παγίδων που εγκυμονούν οι διάφορες επενδύσεις και ο πλαστικός δανεισμός στο φαύλο καπιταλισμό. Η ευελιξία επίσης που διαθέτει κάποιος, λόγω των σφαιρικών και όχι μόνο των εξειδικευμένων γνώσεών του, είναι σημαντικό προσόν στις δύσκολες οικονομικές συγκυρίες. Τα πράγματα όμως είναι πιο σύνθετα όταν πρόκειται για εγκλήματα και πολέμους. Η γνώση των κοινωνικών εντάσεων γενικότερα μπορεί να επιτρέψει την αποφυγή τους ή αν υπάρχει αγωνιστική διάθεση τη βελτίωσή τους.

Ο άνθρωπος που γνωρίζει, είναι λογικός-ελεύθερος άνθρωπος και έχει συνείδηση του εαυτού του και του περιβάλλοντός του, παρακάμπτει τα πράγματα και τους ανθρώπους που δεν του ταιριάζουν, δεν συναντά το κακό. Είμαστε χαρούμενοι και καλοί, όταν δρούμε και είμαστε περισσότερο ο εαυτός μας, παρά όταν αναγκαζόμαστε να δράσουμε πιεζόμενοι από τις κακές εξωτερικές συνθήκες που μας θλίβουν κι εξασθενούν τη βούλησή μας για τη ζωή.

Στο Χριστιανισμό, το καλό και το κακό απαντώνται στο Θεό και στο διάβολο αντίστοιχα, που με τη σειρά τους οδηγούν στον παράδεισο και την κόλαση. Σύγχρονοι θεολόγοι ισχυρίζονται ότι ο τρόπος που βλέπει κάθε χριστιανός το Φως που εκπέμπει ο Θεός καθορίζει και την πορεία του στην επίγεια και αιώνια ζωή. Αν κάποιος είναι δεκτικός, πιστεύει δηλαδή και ασκείται στο λιτό και χρηστό βίο, το Φως αυτό έχει ευεργετική επίδραση και μπορεί να βιώνει με χαρά το καλό και τον αιώνιο παράδεισο. Αν όμως ενοχλείται από την παρουσία του, όπως ένας ασθενής στην όραση, τότε με λύπη βιώνει το κακό (αυτό που αποκαλείται διάβολος) και την κόλαση. Για τους χριστιανούς θεολόγους λοιπόν ο τρόπος που θα συναντήσει κανείς το Καλό προδιαγράφει και τη σχέση του με το καλό και το κακό.

Η σημερινή κρίση είναι προϊόν του καπιταλισμού, είναι ακόμα και το αποτέλεσμα του κακού συναπαντήματος της ηθικής-ιδεολογικής κρίσης, της επιδερμικής παιδείας και του άκρατου ατομικού ευδαιμονισμού της κατανάλωσης της προηγούμενης περιόδου. Δίχως ερείσματα, με οκνηρούς και αποπροσανατολισμένους πνευματικούς ανθρώπους και με εκκοσμικευμένο χριστιανισμό φαίνεται ότι παραδόθηκε στην κακία και τη δυστυχία. Σ΄ όποιον αρέσει ας στρώσει εκεί να απολαύσει την κατάθλιψή του, οι άλλοι θα χαρούν τη ζωή στο συναπάντημα καλοσυνάτων ανθρώπων που θα ενώσουν τις δυνάμεις τους, θα αγωνιστούν και θα αλληλο-βοηθηθούν. Τότε θα νιώσουν μια άλλη λαμπερή πλευρά της ζωής θαμμένη πίσω από τους σιδερένιους φράχτες του εγωισμού. Τα κοινωνικά φροντιστήρια που ανοίγουν στο νησί μας από ευαισθητοποιημένους εκπαιδευτικούς θα συμπληρώσουν τη γνώση που χάνεται στα σημερινά σχολεία και θα θωρακίσουν το καλό.

Παύλος Φουρνογεράκης

Ζάκυνθος 4-10-2013

Ετικέτες: Παύλος Φουρνογεράκης Tweet Share on

View the discussion thread.