Αφιέρωμα | Μικρασιατική εκστρατεία: 90 χρόνια μετά

Το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σηματοδότησε την κατάρρευση τεσσάρων  παλαιών αυτοκρατοριών. Η Τσαρική, η Οθωμανική, η Αυστροουγγρική και η Γερμανική αποτελούσαν, πια παρελθόν, και ο κατακερματισμός τους αποτέλεσε ένα μείζον ζήτημα στις ειρηνευτικές διασκέψεις του Παρισιού.

Ο διαμελισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πυροδότησε μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του νεοσύστατου τουρκικού εθνικού κράτους, τον βίαιο τερματισμό της Μεγάλης Ιδέας και την ‘’εθνοκάθαρση’’ των δυο γειτονικών χωρών.

To Ανατολικό ζήτημα, που είχε απασχολήσει την Ευρωπαϊκή διπλωματία

για περισσότερο από έναν αιώνα, φαινόταν την επαύριον του Μεγάλου Πολέμου να λύνεται, με μεγάλους ωφελημένους τη Μ. Βρετανία και την Ελλάδα. Τα αλυτρωτικά αιτήματα φάνταζαν πλέον ότι θα ικανοποιούνταν, οριστικά, με μια άκρως ευνοϊκή διευθέτηση.

Ο πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, έχοντας αναπτύξει μία άριστη σχέση με το Βρετανό ομόλογό του, Λόυντ Τζωρτζ, κατέφτασε στις διαπραγματεύσεις με το ισχυρό χαρτί της συνδρομής της Ελλάδας στο πλευρό της Αντάντ, και τη διόλου αμελητέα παρουσία της στο Βαλκανικό μέτωπο.

Με τη σύμφωνη γνώμη των Συμμάχων αποφασίζεται να σταλούν ελληνικές δυνάμεις στη Σμύρνη, το Μάιο του 1919. Στις 29 Απριλίου ο Έλληνας πρωθυπουργός έστειλε το εξής, επείγον, τηλεγράφημα στο Υπουργείο Εξωτερικών: «Αυτήν την στιγμήν το Ανώτατον Συμβούλιον της Συνδιασκέψεως… εν τη σημερινή συνεδριάσει του απέφασισεν όπως το εκστρατευτικόν σώμα αναχωρήση αμέσως διά Σμύρνην. Η απόφασις ελήφθη παμψηφεί. Ζήτω το Έθνος».

Η απόβαση θα γινόταν με στόχο τον εξαναγκασμό της Τουρκίας να τηρήσει τις υποχρεώσεις της από τη Συνθήκη Ανακωχής του Μούδρου (17/30 Οκτωβρίου 1918) και για να προστατευτούν οι μειονοτικοί πληθυσμοί της περιοχής, έως ότου υπογραφεί η τελική συνθήκη ειρήνης.

Σκηνή από την παρέλαση της ελληνικής πρώτης μεραρχίας στην προκυμαία της Σμύρνης

Παρά την ενθουσιώδη υποδοχή που επιφυλάχθηκε από τους Έλληνες, η έλευση συνοδεύτηκε από αιματηρά επεισόδια κατά του τουρκικού πληθυσμού.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα η ελληνική ηγεσία απέσπασε το δικαίωμα να επεκτείνει τη γραμμή κατοχής, και στις 9/06/1920 άρχισε η προέλαση του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία, με το Α΄ Σώμα Στρατού στην ανατολική πλευρά (Φιλαδέλφεια) και με το Σώμα του Στρατού Σμύρνης προς τα βόρεια (Αξάριο – Σόμα – Πάνορμος).

Οι επιχειρήσεις συνοδεύτηκαν από αρκετές επιτυχίες κι έως τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, η ζώνη ελέγχου εκτείνονταν ως τη γραμμή Προύσας- Ουσάκ. Με την κατάληψη της γραμμής, αυτής, λήγει η πρώτη περίοδος της εκστρατείας.

Η ζώνη ελέγχου του ελληνικού στρατού ως το τέλος του 1920

Ωστόσο, τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Αφενός, οι Γάλλοι, παραδοσιακοί ανταγωνιστές των Βρετανών (ιδίως στην περιοχή της Κιλικίας) κι αφετέρου οι Ιταλοί, οι οποίοι είχαν διεκδικήσεις στο Μικρασιατικό χώρο (στην Αττάλεια), ήδη από το 1911 και τον Ιταλοτουρκικό Πόλεμο, επρόκειτο να επιφέρουν προσκόμματα σε μια εύθραυστη συμμαχία.

Σ