Έλληνας γιατρός – «πειραματόζωο» στην Ανταρκτική…

Το όνομά του είναι Βαγγέλης Καϊμακάμης. Κατάφερε να προσληφθεί από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) και να φτάσει μέχρι την Ανταρκτική. Γιατρός στο επάγγελμα, λάτρης της ποίησης αλλά και της προσπάθειας κατάκτησης του Διαστήματος από τον άνθρωπο, μπόρεσε τον περασμένο Δεκέμβριο να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα… Θα ζήσει για έναν χρόνο στην ιταλο-γαλλική βάση Concordia της παγωμένης ηπείρου μαζί με 14 ακόμη ερευνητές άλλων εθνικοτήτων για να κάνει εννέα διαφορετικές μελέτες που αφορούν τον ανθρώπινο οργανισμό και τις αντοχές του. Ο ίδιος θα δοκιμάσει, όμως, και τις δικές του αντοχές,

αφού οι συνθήκες στην Ανταρκτική είναι εξαιρετικά δύσκολες, ειδικά την περίοδο του χειμώνα που ξεκινάει αυτές τις μέρες… Για τη συνέντευξη στο Mega και στην aixmi.gr, επικοινωνήσαμε μέσω Skype. Τη στιγμή εκείνη η εξωτερική θερμοκρασία άγγιζε τους -86 βαθμούς…

-Live από την Ανταρκτική… Από πότε βρίσκεστε στην παγωμένη ήπειρο;

Ήρθα στη βάση Concordia της Ανταρκτικής τον περασμένο Ιανουάριο. Ουσιαστικά, η βάση αυτή είναι μία από τις τρεις που βρίσκονται στο εσωτερικό της Ανταρκτικής Ηπείρου, απέχει για την ακρίβεια 1.100 χλμ από τα παράλια. Είμαι εδώ για να καλύψω μία θέση γιατρού ερευνητή, την οποία προκηρύσσει κάθε χρόνο η ESA, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία. Εγώ έκανα την αίτησή μου την περασμένη άνοιξη και ακολούθησε μία διαδικασία επιλογής από την οποία προκρίθηκα. Θα παραμείνω λοιπόν στην Ανταρκτική, σχεδόν για ένα χρόνο, μέχρι και τον Δεκέμβριο του ’13.

«Πειραματόζωο» είμαι κι εγώ…

-Είστε προετοιμασμένος να αντιμετωπίσετε δύσκολες συνθήκες;

Θέλω να πιστεύω πως ναι. Φυσικά είναι μία εμπειρία που κανείς μας δεν την έχει ξαναζήσει, οπότε κανείς δε μπορεί να γνωρίζει απόλυτα πώς θα αντιδράσει και αυτό ακριβώς είναι ένα από αυτά που θα διερευνήσω κι εγώ. Θεωρητικά, τουλάχιστον, έχουμε την κατάρτιση να αντιμετωπίσουμε τέτοιες καταστάσεις και φυσικά υπάρχει πολύ καλή οργάνωση. Οπωσδήποτε, όμως, είναι συνθήκες που δοκιμάζουν τον ανθρώπινο οργανισμό και την ψυχολογία στα άκρα. Ένας από αυτούς που συμμετέχουν στα προγράμματα, εντός εισαγωγικών “πειραματόζωο”, είμαι κι εγώ.

-Ποιες είναι οι συνθήκες που επικρατούν εκεί;

Βρισκόμαστε στο νοτιανατολικό τμήμα της ηπείρου, βαθιά στην ενδοχώρα, σε ένα απέραντο οροπέδιο που βρίσκεται σε ύψος 3.233 μέτρων. Επειδή ο αέρας εδώ στους πόλους είναι πιο αραιός -από ότι για παράδειγμα στον Ισημερινό- αυτό αντιστοιχεί με ένα υψόμετρο 4.000 μέτρων στην Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε συνθήκες υποξίας, δηλαδή χαμηλού οξυγόνου στην ατμόσφαιρα. Το εντυπωσιακό είναι ότι για 4 μήνες τον χρόνο -κατά τη χειμερινή περίοδο- δεν ανατέλλει ο ήλιος, έχουμε απόλυτο σκοτάδι, ενώ αντίθετα το καλοκαίρι της Ανταρκτικής που μόλις πέρασε είχαμε 4 μήνες φως, δηλαδή δεν είχαμε δύση του ηλίου. Επίσης για 9 ολόκληρους μήνες -από τον Φεβρουάριο μέχρι το Νοέμβριο- είμαστε εντελώς απομονωμένοι από τον υπόλοιπο πλανήτη. Δηλαδή ακόμη και σε περίπτωση επείγοντος περιστατικού δε μπορεί να φτάσει ως εδώ κανένα μηχανοκίνητο μέσο για να μας βοηθήσει λόγω των ακραίων θερμοκρασιών που επικρατούν. Δεν υπάρχει δηλαδή καμία δυνατότητα διαφυγής.

-Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, βλέπετε ακόμη τον ήλιο;

Αυτή τη στιγμή έχουμε φως διάρκειας 6 ωρών μέσα στο 24ωρο. Από τις 5 Μαΐου, τη μέρα του ελληνικού Πάσχα δηλαδή, θα έχουμε την τελευταία ανατολή του ηλίου και ουσιαστικά θα ξαναδούμε τον ήλιο στα τέλη του Αυγούστου!

Έχει έξω -69 βαθμούς Κελσίου…

-Ποιες είναι οι θερμοκρασίες αυτή τη στιγμή στην Ανταρκτική;

Τώρα που μιλάμε, η εξωτερική θερμοκρασία είναι -69, 2 βαθμούς Κελσίου. Επειδή, όμως, υπάρχει ένας άνεμος 5,5 κόμβων, ουσιαστικά η αίσθηση που έχει το σώμα όταν βγαίνουμε έξω είναι -86 βαθμοί. Η βαρομετρική πίεση είναι 635, ενώ σε ένα μέρος όπως η Ελλάδα, ας πούμε, είναι γύρω στα 1015. Αυτό σημαίνει ότι αντίστοιχα πιο χαμηλό είναι και το οξυγόνο στην ατμόσφαιρα, επομένως έχουμε μία μορφή αναπνευστικής ανεπάρκειας, για αυτό και κάθε προσπάθειά μας είναι επίπονη, λαχανιάζουμε πάρα πολύ εύκολα, οι αντοχές μας δεν έχουν καμία σχέση με αυτές που είχαμε ο καθένας στη χώρα του.

-Πρωτόγνωρες συνθήκες για τον ανθρώπινο οργανισμό αυτές που περιγράφετε…

Είναι, και για όλους αυτούς τους λόγους, η βάση αυτή είναι το καλύτερο ανάλογο πάνω στη γη μίας βάσης, σε κάποιο άλλο πλανήτη, π.χ. στη Σελήνη ή στον Άρη. Επομένως, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, αλλά και η Αμερικανική, ενδιαφέρονται να δουν πώς επιδρούν αυτές οι συνθήκες στον ανθρώπινο οργανισμό και στην ανθρώπινη ψυχολογία. Και αυτά τα πράγματα είναι ακριβώς που θα μελετήσω εγώ μέσα σε αυτό το χρόνο, όπως αντίστοιχα κάνει κάθε χρόνο ένας συνάδελφός μου στην ίδια θέση.

-Ποιες είναι, λοιπόν, οι μελέτες που θα κάνετε κατά τον χρόνο παραμονής σας στην παγωμένη ήπειρο;

Εγώ είμαι υπεύθυνος για 9 ερευνητικά πρωτόκολλα για λογαριασμό της ESA (Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας). Κάποια από αυτά αποτελούν συνέχεια ερευνών που άρχισαν τα προηγούμενα χρόνια, κάποια άλλα πραγματοποιούνται για πρώτη φορά. Μεταξύ άλλων, κάνουμε μελέτη ύπνου στους συμμετέχοντες, καθώς ο ύπνος εδώ είναι εξαιρετικά διαταραγμένος, -αφενός λόγω της υποξίας, αφετέρου λόγω των συνθηκών του φωτός: Όταν θα έχουμε απόλυτο σκοτάδι οπωσδήποτε το βιολογικό ρολόι θα επηρεαστεί. Το ίδιο συνέβη, φυσικά, και όταν είχαμε 24 ώρες μόνο φως. Επίσης βλέπουμε πώς επιδρά η απομόνωση και η ψυχολογία στο μεταβολισμό, αλλά και πώς αλλάζουν οι μεταβολικές μας ανάγκες, κάτι που μετράμε με ειδικές συσκευές. Καταγράφουμε, δηλαδή, τη λήψη του φαγητού μας και τις θερμίδες που παίρνουμε κάθε μέρα, παρακολουθούμε παράλληλα το βάρος μας και πώς επηρεάζεται ο μεταβολισμός μας στο πέρασμα των μηνών. Άλλες μελέτες έχουν να κάνουν με την δοκιμή αντι-μικροβιακών υλικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικές διαστημικές αποστολές και κάποιες άλλες με το καρδιαγγειακό σύστημα και την ικανότητα ισορροπίας και πώς αυτή επηρεάζεται από τον ύπνο μας.

-Πόσο σημαντικό είναι να διατηρηθεί το ομαδικό πνεύμα όλο αυτό το διάστημα που θα παραμείνετε στην Concordia;

Είναι πολύ σημαντικό να διατηρηθεί όλους αυτούς τους μήνες, καθώς η συμμετοχή και των δεκαπέντε που είμαστε εδώ είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή μας. Σε τακτά χρονικά διαστήματα πρέπει να συμπληρώσουμε διάφορα ερωτηματολόγια, τα οποία είναι είτε σε χαρτί είτε ως εφαρμογές στον υπολογιστή με τη μορφή παιχνιδιού, προκειμένου ειδικοί ερευνητές να καταγράψουν την κατάσταση της ψυχολογίας μας και να μας αξιολογήσουν.

-Καταλαβαίνω ότι οι κανόνες ασφαλείας στη βάση είναι αυστηροί για να επιβιώσετε…

Τώρα που έχει αρχίσει να πέφτει το σκοτάδι, οι κανόνες ασφαλείας επιβάλλουν να βγαίνουμε τουλάχιστον δύο άτομα μαζί έξω, ποτέ κάποιος μόνος του. Επίσης, είμαστε υποχρεωμένοι να φοράμε -και πώς να μην το κάνουμε άλλωστε- ειδικά πολικά ρούχα, δηλαδή ειδικούς σκούφους, διπλά γάντια, ειδικές μάσκες. Με όλο αυτό τον εξοπλισμό η αλήθεια είναι ότι δεν καταλαβαίνεις ιδιαίτερα το κρύο όταν βγαίνεις έξω. Στο σώμα σχεδόν καθόλου, εκτός εάν μείνεις έξω για πολύ ώρα. Είχα βγει τις προάλλες ακόμη και με -70 και με -75 βαθμούς και πραγματικά δεν κρύωνα. Τα σημεία του σώματος που είναι πιο εκτεθειμένα και νιώθεις λίγο το κρύο είναι τα χέρια, παρά τα διπλά γάντια. Αν βγάλεις το εξωτερικό γάντι για να τραβηξεις κάποια φωτογραφία για παράδειγμα, κινδυνεύεις από κρυοπαγήματα. Επίσης, ακόμη κι ένα μέρος από το μέτωπο να είναι λίγο εκτεθειμένο, νιώθεις να πονάει από το κρύο.

- Όρεξη για φαγητό υπάρχει; Τι τρώτε;

Φυσικά, έχουμε προμήθειες για πάρα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και, ουσιαστικά, τρώμε από όλα. Βέβαια αυτό το διάστημα, μας τελειώνουν πλέον τα φρέσκα φρούτα, και τα λαχανικά, οπότε από εδώ και στο εξής θα έχουμε μόνο κατεψυγμένες τροφές.

-Η Ανταρκτική είναι η περιοχή του πλανήτη, που μας δίνει εικόνα για την αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών πάνω στη γη. Υπάρχει μία τελευταία έρευνα επιστημόνων που δείχνει ότι οι πάγοι στην Ανταρκτική λιώνουν με γρηγορότερους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια…

Εγώ βρίσκομαι στη λεγόμενη ανατολική Ανταρκτική. Εδώ οι πάγοι δε λιώνουν, λιώνουν στα παράλια και επομένως εκεί γίνονται οι μελέτες. Τα ευρήματα, ωστόσο, επιβεβαιώνουν ότι πραγματικά υπάρχει αυτή η κλιματική αλλαγή στον πλανήτη και ουσιαστικά οι μελέτες που αρχικά μας υποψίασαν και κατά δεύτερο λόγο μας επιβεβαίωσαν την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής είναι αυτές που έγιναν στους πόλους. Και αυτό διότι ακριβώς εδώ πέρα το κλίμα δεν επηρεάζεται από άλλους παράγοντες, όπως π.χ αν υπήρχε ένα εργοστάσιο παρακείμενα από εμάς. Εδώ ο πολιτισμός απέχει τουλάχιστον 3.500 χλμ. οπότε η παρατήρηση του κλίματος αποτελεί καθαρά καθρέφτη του κλίματος ολόκληρου του πλανήτη. Γι’ αυτό είναι και σημαντικό να πραγματοποιούνται αυτές οι μελέτες στην Ανταρκτική ήπειρο, καθώς εδώ υπάρχει στεριά και μπορούν να εγκατασταθούν μόνιμες βάσεις σε αντίθεση με τον Βόρειο Πόλο όπου δεν υπάρχει από κάτω ξηρά.

Στην Ανταρκτική δε βρέχει ούτε χιονίζει ποτέ

-Μόνο λευκό των πάγων και γαλάζιο του ουρανού… Αυτό είναι το τοπίο που αντικρίζετε καθημερινά;

Το εντυπωσιακό στην Ανταρκτική είναι ότι είναι το πιο ξηρό μέρος του πλανήτη, ουσιαστικά είμαστε στη μεγαλύτερη έρημο της γης. Η σχετική υγρασία, η ετήσια, είναι χαμηλότερη και από της ερήμου Σαχάρα, αφού δεν βρέχει, δε χιονίζει ποτέ, δεν υπάρχουν ούτε σύννεφα. Ο ουρανός είναι ένας γαλανός ουρανός, σαν τον γαλανό ουρανό της Ελλάδας ας πούμε το καλοκαίρι. Πάρα πολύ σπάνια κάποια υψηλά νέφη μπορεί να εμφανιστούν, ενώ το βράδυ έχουμε πάντα ξαστεριά και ποτέ ισχυρούς ανέμους. Με άλλα λόγια, στην Ανταρκτική καιρικά φαινόμενα δεν υπάρχουν, υπάρχει μόνο η χαμηλή θερμοκρασία και η ξηρασία. Επομένως το μέρος αυτό είναι ένα από τα ιδανικότερα του πλανήτη για αστροπαρατήρηση. Οι συνθήκες που προσφέρονται είναι πραγματικά κορυφαίες για έναν μετεωρολόγο να παρατηρήσει για παράδειγμα αστερισμούς.

-Αυτό που ζείτε στην Ανταρκτική είναι όνειρο ζωής;

Είναι για πολλούς λόγους. Καταρχάς με ενδιαφέρει πάρα πολύ ό,τι έχει σχέση με το Διάστημα -με τη διαστημική εξερεύνηση- και την ανθρώπινη προσπάθεια κατάκτησης του Διαστήματος. Έκανα με μεγάλη χαρά την αίτησή μου στην ESA όταν έμαθα για τη θέση αυτή εδώ στην Ανταρκτική, επειδή ως γιατρός με ενδιαφέρει να ασχοληθώ με την εξειδίκευση της αεροδιαστημικής ιατρικής και η έρευνα που γίνεται εδώ, ουσιαστικά, είναι κομμάτι αυτής της έρευνας για την αεροδιαστημική ιατρική. Φυσικά, δε χρειάζεται να πω ότι η εμπειρία του να έρθει κανείς στην Ανταρκτική, είναι αν μη τι άλλο μοναδική. Αυτό που θεωρώ βέβαιο είναι πως όταν επιστρέψω στην Ελλάδα, η θερμοκρασία «μηδέν» το χειμώνα, θα με βρίσκει έτοιμο για… μπάνιο στη θάλασσα!

*Δείτε το βίντεο που προβλήθηκε από το Mega