Η φύση δεν εκδικείται, εμείς είμαστε ανεπαρκείς και αυτοκαταστροφικοί

Η κλιματική αλλαγή έχει γίνει πλέον καραμέλα και την ακόμα παντού και από όλους. Φαίνεται πως βρήκαμε τον αποδιοπομπαίο τράγο για να φορτώσουμε τα λάθη μας. Έτσι συχνά λέγεται πως η φύση μας εκδικείται. Η φύση όμως δεν έχει εκδικητικές τάσεις, αυτό το χαρακτηριστικό είναι ίδιον των ανθρώπων και μόνο. Εμείς παραβιάσαμε τους νόμους της φύσης, την καταστρέψαμε, δεν σεβαστήκαμε τίποτα, ούτε τα δάση, ούτε τα ζώα και τα φυτά, ούτε τις θάλασσες, τις λίμνες και τα ποτάμια. Γεμίσαμε τα πάντα με σκουπίδια και απόβλητα, μπαζώσαμε ποτάμια και ρέματα,
αποξηράναμε λίμνες, διαλύσαμε το οικοσύστημα. Μετατρέψαμε

Το καλοκαίρι η χώρα βίωσε μερικές από τις πιο καταστροφικές πυρκαγιές, με το νησί της Ρόδου να καίγεται για μέρες και να καταστρέφεται ο δασικός πλούτος κόσμημα του νησιού. Ο Έβρος επίσης παραδόθηκε στις φλόγες με τη φωτιά να καίει για μέρες συνεχόμενα, καταστρέφοντας το δάσος στολίδι της Δαδιάς. Η καταστροφή δεν σταμάτησε μόνο εκεί αφού σχεδόν από άκρη σε άκρη της χώρας η πύρινη λαίλαπα έκαιγε τα πάντα με αμέτρητα στρέμματα να παραδίδονται στις φλόγες, ζώα να καίγονται και άνθρωποι να χάνουν τη ζωή τους.

Πριν προλάβουμε να πάρουμε ανάσα από το δύσκολο καλοκαίρι, ήρθε ο Σεπτέμβριος και η πρώτη μεγάλη βροχή – καταιγίδα έπληξε τον Θεσσαλικό Κάμπο θάβοντας κάτω από τόνους λάσπης σπίτια, χωράφια, περιουσίες, ζώα και στέρησε τη ζωή συνανθρώπων μας. Πολλοί έμειναν για μέρες αποκλεισμένοι, χωρίς ρεύμα και νερό και όσο η στάθμη του νερού πέφτει τόσο ανεβαίνει το μέγεθος της άνευ προηγουμένου καταστροφής.

Θεσσαλία 

Τον Σεπτέμβριο, η Θεσσαλία βίωσε καταστροφικές πλημμύρες που είχαν ως αποτέλεσμα άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους. Η άνευ προηγουμένου κακοκαιρία προκάλεσε σημαντικές ζημιές στις υποδομές και επηρέασε τη ζωή των κατοίκων της περιοχής οι οποίοι είδαν σπίτια, περιουσίες, χωράφια και ζώα να καταστρέφονται και να χάνονται κάτω από τα λασπόνερα. Αρκετές πια μέρες μετά το πέρασμα της κακοκαιρίας τα νεκρά ζώα παραμένουν στις πλημμυρισμένες περιοχές αποτελώντας υγειονομική βόμβα και απειλούν τη δημόσια υγεία με κίνδυνο να υπάρξει εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών.

Ο ρόλος των ποταμών στις καταστροφικές πλημμύρες που οδήγησαν σε τραγωδία

Οι ποταμοί αποτελούν συχνά σημαντικό παράγοντα που συμβάλλει στα πλημμυρικά φαινόμενα. Στην περίπτωση της Θεσσαλίας, η περιοχή διασχίζεται από αρκετούς ποταμούς, συμπεριλαμβανομένου του ποταμού Πηνειού, ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος και σημαντικότερος. Η λεκάνη απορροής του Πηνειού ποταμού καλύπτει μια τεράστια έκταση, αποστραγγίζοντας νερό από τα γύρω βουνά και τις γεωργικές πεδιάδες. Κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων, η
χωρητικότητα του ποταμού μπορεί να υπερκεραστεί, οδηγώντας σε υπερχείλιση και επακόλουθες πλημμύρες.

Ο ποταμός Πηνειός και οι παραπόταμοί του γνώρισαν σημαντική αύξηση της στάθμης των υδάτων κατά τις πλημμύρες του Σεπτεμβρίου. Ο συνδυασμός των έντονων βροχοπτώσεων και της αδυναμίας του ποταμού να διαχειριστεί την περίσσεια νερού είχε ως αποτέλεσμα εκτεταμένες πλημμύρες σε όλη τη Θεσσαλία.

Στη Θεσσαλία 5 ποτάμια συναντιούνται και μπορεί εύκολα να καταλάβει κάποιος τι σημαίνει αυτό σε κακοκαιρίες όπως ο “Daniel” που άφησε συντρίμμια στο πέρασμά του. 

Ο Ενιπέας, ο οποίος είναι ο 10ος σε μέγεθος ποταμός της χώρας, έρχεται από τα ανατολικά του Παλαμά, μαζεύει νερά από το όρος Όρθρυς στη Φθιώτιδα, βγαίνει στον Θεσσαλικό κάμπο και εκεί  συναντά τον ποταμό Σοφαδίτη που έρχεται από τους Σοφάδες. Οι δύο αυτοί ποταμοί διέρχονται ανατολικά του Παλαμά και κατευθύνονται προς τον Πηνειό. Δυτικά του χωριού Παλαμάς βρίσκονται οι ποταμοί Καλέντζης και Καράμπαλης οι οποίοι επίσης κατευθύνονται στον Πηνειό. Οι 4 ποταμοί συναντιούνται μεταξύ τους και πριν τη Μεταμόρφωση μπαίνουν στον Πηνειό, μαζί με τα νερά των χειμάρρων πάνω από τα Φάρσαλα. 

Τα νερά δεν είχαν διέξοδο και όπως είναι λογικό το νερό αναζήτησε τον φυσικό του χώρο τον οποίο καταπατήσαμε, με μπαζώματα, εκτροπές και αποξηράνσεις.

Κάρλα: Η αποξηραμένη λίμνη που κάνει come back 

Η Κάρλα απορροφούσε τους όγκους νερού που έρρεαν από τις πλαγιές της Όσσας και του Ολύμπου καθώς και παραποτάμων του Πηνειού.  Η λίμνη αποξηράνθηκε το 1962, επειδή την εποχή εκείνη προκαλούσε πλημμύρες στις γεωργικές καλλιέργειες, ενώ ορισμένες βαλτώδεις εκτάσεις γύρω της προκαλούσαν την έντονη παρουσία εντόμων. Βρισκόταν νοτιοανατολικά της Λάρισας, κοντά στις βόρειες πλαγιές του Πηλίου, στα όρια των Νομών Λαρίσης και Μαγνησίας. Η αποξήρανση άρχισε στο τέλος Αυγούστου του 1962 και 80.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης δόθηκαν στους αγρότες της Θεσσαλίας, σε μία εποχή που η ελληνική γεωργία πραγματοποιούσε τα πρώτα βήματά της προς την εκβιομηχάνιση. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι οι επιπτώσεις στο οικοσύστημα της περιοχής ήταν μεγαλύτερες από το όφελος που προσέφερε η αποξήρανσή της. 

Μετά το καταστροφικό πέρασμα της κακοκαιρίας “Daniel” η λίμνη επέστρεψε στο αρχικό της μέγεθος, όπως ήταν πριν από την αποξήρανση το 1962, μέσα σε 2,5 μόνο ημέρες, με τη στάθμη να συνεχίζει να ανεβαίνει, εξαιτίας των ορμητικών νερών που φεύγουν από τον Πηνειό και διοχετεύονται εκεί.

Βόλος 

Ο Κραυσίδωνας είναι ο μεγαλύτερος χείμαρρος που διατρέχει το εσωτερικό του Βόλου. Έχει μήκος 12 χλμ. και πηγάζει από το βουνό του Πηλίου, ρέοντας νοτιοδυτικά προς τον Παγασητικό κόλπο. Διαρρέει την Πορταριά, τη Νέα Ιωνία και τον Βόλο.

Την Τρίτη 5 Σεπτεμβρίου ο Κραυσίδωνας έσπασε και τα νερά πλημμύρισαν τους δρόμους, σπίτια, μαγαζιά και αποθήκες. Οι εκβολές του ήταν κάποτε 240 μέτρα πλάτος, ενώ τώρα μόλις 40 μέτρα. Στις εκβολές του χτίστηκε το λιμάνι του Βόλου και έγινε εκτροπή του χειμάρρου από τα ανατολικά προς τα δυτικά.

Ένα άλλο ρέμα που είδε τις εκβολές του από τα 640 μέτρα πλάτος να πέφτουν στα 49 μέτρα είναι ο Ξηριάς. Ο πάλαι ποτέ υγρότοπος έχει μετατραπεί σε λιμάνι και χώρο στάθμευσης.

Αθήνα: Μπαζωμένα ρέματα και ποτάμια που αποτελούν μόνιμη απειλή 

Οι εικόνες που είδαμε στην Θεσσαλία έφεραν στο προσκήνιο, ξανά, τα ρέματα και τα ποτάμια πάνω στα οποία είναι χτισμένη η πρωτεύουσα της χώρας. Η Αθήνα ακόμα και με την πιο απλή νεροποντή βλέπει τους δρόμους της, ακόμα και κεντρικούς κόμβους, να μετατρέπονται σε ποτάμια. Η πόλη παραλύει και στην πρόσφατη καταιγίδα ,που μπορεί να μην την έπληξε όπως άλλες περιοχές, είδαμε ανθρώπους να παρασύρονται από ορμητικούς χειμάρρους έξω από το σταθμό μετρό του Ευαγγελισμού.

Τα τρία μεγάλα ποτάμια έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, ενώ τα αμέτρητα ρέματα έχουν χτιστεί και έτσι συμβάλλουν στα πλημμυρικά φαινόμενα.

Τα ποτάμια της Αθήνας

Ο Ηριδανός ήταν ποταμός της Αρχαίας Αθήνας, παραπόταμος του Ιλισού. Πήγαζε από τον Λυκαβηττό και διέσχιζε την αρχαία πόλη των Αθηνών από ανατολικά προς στα δυτικά. Με το πέρασμα των χρόνων ο ποταμός εξαφανίστηκε από επιχωματώσεις και κατασκευές. 

Ο Ιλισός είναι ο ένας από τους δύο ποταμούς της Αθήνας που πηγάζει από τις βορειοδυτικές πλαγιές του Υμηττού και διερχόμενος νοτιοανατολικά μέσα από το λεκανοπέδιο της Αττικής καταλήγει στον φαληρικό όρμο. 

Η κοίτη του ποταμού ξεκίνησε να καλύπτεται στα τέλη της δεκαετίας του ’30, για να δημιουργηθεί η σημερινή λεωφόρος Μιχαλακοπούλου, που παραχωρεί τη θέση της πίσω από το Χίλτον στη Βασιλέως Κωνσταντίνου μέχρι περίπου το Παναθηναϊκό Στάδιο. Οι εργασίες επικάλυψης του Ιλισού ολοκληρώθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Ήταν παραπόταμος του Κηφισού με τον οποίο συνέβαλε βόρεια του Μοσχάτου. Κατά τη διάρκεια των έργων κάλυψης το ποτάμι εξετράπη και δημιουργήθηκε νέα κοίτη, κάτω από την Οδό Παναγή Τσαλδάρη στα όρια των Δήμων Μοσχάτου και Καλλιθέας, η οποία εκβάλλει στο μέσο του φαληρικού όρμου.

Ο Κηφισός είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Αττικής με μήκος 27 χιλιόμετρα. Πηγάζει από το φυσικό κόμβο της Πεντέλης δυτικά της Εκάλης και ανατολικά των Θρακομακεδόνων και της Πάρνηθας και διχοτομεί την πρωτεύουσα μέχρι την εκβολή του στο Φαληρικό όρμο, στον Σαρωνικό. Πριν την εκβολή του στο Φαληρικό όρμο συναντάται με τον Ιλισό.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, και στο πλαίσιο των μεγάλων τεχνικών έργων που προωθήθηκαν εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004, προχώρησε ο εγκιβωτισμός του Κηφισού σε μήκος 13 χιλιομέτρων, δηλαδή η κατασκευή μεγάλου αγωγού από μπετόν για την διοχέτευση των νερών από το ύψος της Νέας Φιλαδέλφειας μέχρι τις εκβολές του στον Φαληρικό όρμο. Το τεχνικό αυτό έργο εξυπηρετούσε και την κατασκευή αυτοκινητόδρομου, τμήματος της Εθνικής Οδού Αθηνών – Λαμίας, πάνω από τον ποταμό. 

Η άναρχη δόμηση της Αθήνας και η υπογειοποίηση εξαφάνισε τα 1500 ρέματα που υπήρχαν κάποτε στην Αττική, με τα περισσότερα από αυτά να εχουν υπογειοποιηθεί ή χτιστεί, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πλημμύρες.

Οι άνθρωποι νομίζουν πως μπορούμε να επιβληθούμε στη φύση αντί να ζήσουμε αρμονικά μαζί της, μέσα σε αυτή. Θέλουμε να την κυριεύσουμε και δεν καταλαβαίνουμε πως αυτό αργά ή γρήγορα θα έχει αρνητικό αντίκτυπο σε εμάς τους ίδιους. Η φύση, το νερό δεν φυλακίζονται, τα περιορίζουμε προσωρινά μόνο. Όταν όμως έρθει η ώρα να ακολουθήσουν τη ροή τους “φουσκώνουν” και παρασύρουν τα πάντα στο διάβα τους ανεξέλεγκτα πια. “H Φύση!… Ζούμε μέσα της, αλλά δεν την ξέρουμε. Μας μιλάει συνεχώς, αλλά δεν προδίνει τα μυστικά της. Την καταστρέφουμε συνέχεια, και όμως, είμαστε τελείως αδύναμοι μπροστά της.” Βόλφγκανγκ Γκαίτε, Γερμανός ποιητής και φιλόσοφος.