Μήπως να ξεκολλάγαμε από το «Μνημόνιο-αντιμνημόνιο»;

23 Απριλίου 2013. Τρία χρόνια κλείνουν σήμερα από την αποφράδα ημέρα, που ο Γιώργος Παπανδρέου μας ανακοίνωνε από το Καστελλόριζο ότι υπαγόμαστε στο καθεστώς της τριμερούς χρηματοδότησης. Στην τρόικα και το Μνημόνιο.

Έκτοτε, η Ελλάδα έγινε μια

Μια ματιά μόνο στα νούμερα και τις στατιστικές δείχνει ανάγλυφα την απόλυτη δικαίωση όλων όσοι είχαν υποστηρίξει ότι το Μνημόνιο δεν είναι λύση, αλλά καταστροφή. Και διαψεύδει όλους όσοι υποστήριξαν, εκόντες άκοντες, την ακραία λιτότητα, στη λογική «ή αυτό ή χρεοκοπούμε», «ή το τάδε ή γυρίζουμε στη δραχμή».

Ξεθώριασμα

Τρία χρόνια πέρασαν και η κοινωνία βιώνει ανυπολόγιστες επιπτώσεις, σαν να βρίσκεται η χώρα σε εμπόλεμη κατάσταση. Το ευρώ και το όνειρο της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχει, δυστυχώς, ξεθωριάσει, για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού –όχι μόνο επειδή οι Γερμανοί αντιλαμβάνονται το ευρώ σαν το… μάρκο τους, αλλά και διότι οι εκάστοτε κυβερνώντες χρησιμοποίησαν το ευρώ και την Ευρώπη ως μοχλό ακραίων εκβιασμών κατά της κοινωνίας.
Συν τοις άλλοις, για χιλιάδες εξαθλιωμένους συμπολίτες μας, η παραμονή της χώρας στο ευρώ δεν έχει καμία διαφορά από το εφιαλτικό σενάριο της επιστροφής στη δραχμή: δεν έχουν δουλειά, δεν έχουν να ζήσουν, δεν έχουν να φάνε. Και δεν μπορούν, προφανώς, να εκτιμήσουν το ότι, ευτυχώς, παραμένουμε μέλος της Ευρωζώνης.

Ανατροπές

Αν και ως λαός, έχουμε σπάσει κάθε ρεκόρ καρτερίας και υπομονής, τις ανατροπές μας τις κάναμε. Το ένα εκατομμύριο Αγανακτισμένων έδειξε στην κυβέρνηση Παπανδρέου ότι «δεν πάει άλλο» και κάπως έτσι φτάσαμε στην κυβέρνηση Παπαδήμου. Και στις διπλές εκλογές του περασμένου Μαΐου-Ιουνίου, όλοι μας ανατρέψαμε το πολιτικό σκηνικό της Μεταπολίτευσης. Την ίδια τη Μεταπολίτευση.

Η ανατροπή αυτή, όμως, δεν μας απάλλαξε από το Μνημόνιο. Ούτε από τη λιτότητα. Ήρθε και τρίτο Μνημόνιο, ήρθε βαθύτερη λιτότητα. Και μετά ήρθε το κυπριακό «ναυάγιο», για να μας δείξει ότι οι Γερμανοί δεν αστειεύονται και τα «όχι» θέλουν προσοχή, σχέδιο και προετοιμασία.

Κι όμως, η κυβέρνηση Σαμαρά έχει κλείσει μόλις 10 μήνες, αλλά η κατάσταση πλέον είναι πολύ διαφορετική. Το βάρος της ευρωπαϊκής κρίσης έχει μετατοπιστεί αλλού: στην Ισπανία που βουλιάζει στην ύφεση, στην Πορτογαλία με τους πολιτικούς τριγμούς, στην αβεβαιότητα της ιταλικής ακυβερνησίας και, φυσικά, στην Κύπρο, η οποία αποτέλεσε το πειραματόζωο για το νέο πείραμα: την εφαρμογή του δόγματος του «bail in» ή αλλιώς «καταθέτες ίσον πιστωτές-επενδυτές».

Νέα πραγματικότητα

Στην Ελλάδα είναι αλήθεια ότι έχουν γίνει πάνω από τα 2/3 του δρόμου. Η χώρα, βεβαίως, φαίνεται παγιδευμένη στο φαύλο κύκλο της ύφεσης, της ανεργίας, της «ξερής» αγοράς.

Όμως, τα 2/3 του δρόμου έχουν γίνει. Και έχει δημιουργηθεί μία νέα πραγματικότητα. Κάτι που σημαίνει ότι, εξ αντικειμένου, ο πολιτικός άξονας «Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο» ξεπερνιέται από τις εξελίξεις. Ο κόσμος κοιτά να επιβιώσει και προσδοκά ότι μπορεί να έρθουν καλύτερες μέρες. Οι περισσότεροι έχουν «συμβιβαστεί» με το γεγονός ότι θα φτωχύνουν και προσπαθούν να αμυνθούν, ώστε να φτωχύνουν τόσο, όσο είναι ανεκτό. Όσο τους επιτρέπει να επιβιώσουν, να ζήσουν κάπως. Όχι τόσο καλά όπως στο παρελθόν, αλλά τουλάχιστον να υπάρχουν τα στοιχειώδη.

Παράλληλα, μπροστά στις νέες εστίες αβεβαιότητας που εντείνουν την ευρω-κρίση (πολιτική αστάθεια στην Ιταλία, υπόθεση της Κύπρου), η Ελλάδα φαίνεται προς το παρόν προστατευμένη. Ισχύει ακόμη η περίφημη απόφαση του Eurogroup του περασμένου Νοεμβρίου, η πορεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού δείχνει πλεόνασμα (έστω και με μία σχετική δημιουργική λογιστική) και η τρόικα έδειξε, στην τελευταία της επίσκεψη, μια διάθεση να στηρίξει –ή τουλάχιστον, να μην… ρίξει- την κυβέρνηση.

Οι διαθέσεις των δανειστών

Η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών βρίσκεται στην τελική της ευθεία. Και υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι, έπειτα από το «θρίλερ» του ναυαγίου της συγχώνευσης Εθνικής-Eurobank, η ανακεφαλαιοποίηση θα ολοκληρωθεί ομαλά και θα δημιουργηθεί σταδιακά ένα νέο τραπεζικό τοπίο στη χώρα.

Παράλληλα, τον Ιούνιο, η τρόικα θα ξαναέρθει. Θα κοιτάξει την πορεία εφαρμογής των δεσμεύσεων και τότε θα φανούν ακριβώς οι διαθέσεις των δανειστών έναντι της Ελλάδας. Αν οι «τροϊκανοί» συνεχίσουν να θέλουν να στηρίξουν την κυβέρνηση, τότε δε θα ζητήσουν την Άρτα με τα Γιάννενα, θα συντάξουν μια θετική έκθεση και η κυβέρνηση, περνώντας κάποια μέτρα με -υπολογίσιμο αλλά ανεκτό- πολιτικό κόστος, θα μπορεί να ποντάρει στη χαλάρωση από τα «μπάνια του λαού» και στις ευρωπαϊκές διεργασίες, που θα ενταθούν μετά τις γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου.

Αλλαγή συζήτησης

Με άλλα λόγια, αν δεν γίνουν ευρωπαϊκές ανατροπές και αν δεν υπάρξουν εκπλήξεις στο εσωτερικό πολιτικό-κοινωνικό σκηνικό, ίσως για πρώτη φορά να διαφαίνεται ότι μπορεί να τα καταφέρουμε. Η ανεργία, φυσικά, δε θα πέσει για χρόνια. Ο βασικός μας μισθός δε θα γυρίσει για δεκαετίες στα επίπεδα του 2009 και τα βαθιά «μνημονιακά» τραύματα στην κοινωνία και την οικονομία θα πάρουν πολύ χρόνο να επουλωθούν.
Ωστόσο, το δίλημμα «Μνημόνιο-αντιμνημόνιο» εξεμέτρησε το ζην. Και αυτό δε φαίνεται μόνο από τα οικονομικά δεδομένα, αλλά ακόμη και από τα δημοσκοπικά: ο ΣΥΡΙΖΑ όπου ήταν να φτάσει με την αντιμνημονιακή του γραμμή, έφτασε.

Γι’ αυτό και στις δημοσκοπήσεις επικρατεί ντέρμπι μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Κανείς δεν πέφτει, κανείς δεν ανεβαίνει. Γιατί κανείς δεν έχει μία συνολική αφήγηση για το αύριο. Η κυβέρνηση συνεχίζει να εφαρμόζει αποσπασματικά μέτρα, υλοποιεί μία δεξιά και ταξική πολιτική, δεν διαμορφώνει ένα δικαιότερο φορολογικό σύστημα, έχει πετάξει λευκή πετσέτα στο καναβάτσο της φοροδιαφυγής.

Ο ΣΥΡΙΖΑ αναλίσκεται στο αν το Μνημόνιο πετιέται στο καλάθι των αχρήστων, στον κάδο της ανακύκλωσης, αν καταργείται, αν «αναστέλλεται», αν ακυρώνεται.

Καλά όλα αυτά, αλλά ανήκουν στο παρελθόν. Η συζήτηση που πρέπει να ξεκινήσει τώρα είναι τι ανασυγκρότηση θέλουμε. Τι Ελλάδα θέλουμε, εν τέλει.
Πώς μπορούμε να την πετύχουμε και για ποιους θα είναι αυτή η ανασυγκρότηση. Όπως επίσης και ποιοι θα σηκώσουν το βάρος της υπέρβασης της κρίσης, της ανασύνθεσης και της ανασυγκρότησης.

Γιατί, τόσο καιρό, που ουδείς είχε σχέδιο για τη χώρα, το πράγμα «πήγαινε», έστω κατ’ εντολήν και καθ’ υπόδειξη της τρόικας.

Αν, όμως, όντως η οικονομία αρχίζει να παρουσιάζει κάποια δειλά σημάδια σταθεροποίησης, τότε η ανασυγκρότηση της χώρας και το νέο παραγωγικό-οικονομικό μοντέλο θα πρέπει να το κάνουμε μόνοι μας. Είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να το αφήσουμε σε άλλους.