Πριν από 130 χρόνια γεννήθηκε ο Νίκος Καζαντζάκης

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης στις 18 Φεβρουαρίου 1883, όταν η Κρήτη ήταν ακόμα τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πατέρα του ήταν ο Μιχάλης Καζαντζάκης, έμπορος γεωργικών προϊόντων και κρασιού, μητέρα του η Μαρία και είχε δύο αδελφές.

Τελείωσε το γυμνάσιο στο Ηράκλειο το 1902 και πήγε στην Αθήνα,

Τον επόμενο χρόνο ξεκίνησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι, όπου παρακολουθούσε τις διαλέξεις του Ανρί Μπεργκσόν.

Το 1910 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και το 1911 παντρεύτηκε τη Γαλάτεια Αλεξίου. Στον Α΄Βαλκανικό Πόλεμο, το 1912, κατατάχτηκε εθελοντής και αποσπάστηκε στο γραφείο του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου.

Στη συνέχεια, πρωτοστάτησε στην κίνηση για την ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου, μέσω του οποίου συνδέθηκε φιλικά, το 1914, με τον ποιητή Άγγελο Σικελιανό. Μαζί ταξίδεψαν στο Άγιο Όρος, όπου διέμειναν περίπου σαράντα ημέρες, ενώ περιηγήθηκαν και σε πολλά ακόμα μέρη της Ελλάδας. Την περίοδο αυτή ήρθε σε επαφή και με το έργο του Δάντη, τον οποίο ο ίδιος χαρακτηρίζει στα ημερολόγιά του ως έναν από τους δασκάλους του, μαζί με τον Όμηρο και τον Μπεργκσόν.

Το 1919 ο Ελευθέριος Βενιζέλος διόρισε τον Καζαντζάκη Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Περιθάλψεως με αποστολή τον επαναπατρισμό Ελλήνων από την περιοχή του Καυκάσου. Οι εμπειρίες που αποκόμισε αξιοποιήθηκαν αργότερα στο μυθιστόρημα του «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται».

Η δική του Οδύσσεια

Ήταν λάτρης των ταξιδιών και έγραψε τις ταξιδιωτικές εμπειρίες είτε ως συγγραφέας, είτε ως ανταποκριτής των εφημερίδων «Ελεύθερος Τύπος» και «Η Καθημερινή».

Τον Οκτώβριο του 1926 πήγε στη Ρώμη και πήρε συνέντευξη από τον Μπενίτο Μουσολίνι. Στο μεταξύ, είχε γνωριστεί με την Ελένη Σαμίου το 1924 (χώρισε με τη Γαλάτεια το 1926) με την οποία έζησε 21 χρόνια χωρίς γάμο και παντρεύτηκαν το 1945 γιατί με Άγγελο Σικελιανό και τη δεύτερη γυναίκα του, θα πήγαιναν στις ΗΠΑ.

Τον Αύγουστο του 1924, ο Καζαντζάκης φυλακίστηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, επειδή είχε αναλάβει την πνευματική ηγεσία μιας κομμουνιστικής οργάνωσης δυσαρεστημένων προσφύγων.

Τον Μάιο του 1927 απομονώθηκε στην Αίγινα με σκοπό την ολοκλήρωση της Οδύσσειας. Τον ίδιο χρόνο ξεκίνησε την ανθολογία των ταξιδιωτικών του άρθρων για την έκδοση του πρώτου τόμου του Ταξιδεύοντας, ενώ το περιοδικό Αναγέννηση, του Δημήτρη Γλυνού, δημοσίευσε την Aσκητική, το φιλοσοφικό του έργο.

Τον Οκτώβριο του 1927, ο Καζαντζάκης πήγε στη Μόσχα προσκαλεσμένος από την κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης, για να πάρει μέρος στις γιορτές για τα δέκα χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Το 1930 δικάστηκε για αθεϊσμό, για την «Ασκητική». Η δίκη ορίσθηκε για τις 10 Ιουνίου, αλλά κι αυτή δεν έγινε ποτέ.

Αργότερα, ταξίδεψε στην Ισπανία ξεκινώντας παράλληλα τη μετάφραση έργων Ισπανών ποιητών. Το 1938 ολοκλήρωσε την Οδύσσεια, ένα ποίημα στα πρότυπα της Οδύσσειας του Ομήρου, με 33.333 στίχους και 24 ραψωδίες. Η «Οδύσσεια» είχε φτάσει τους 42.000 στίχους. Αφαίρεσε, όμως, μερικές χιλιάδες ο Καζαντζάκης, γιατί θεωρούσε γούρικο αριθμό το 3.

Κατά την περίοδο της κατοχής, συνεργάστηκε με τον Ιωάννη Κακριδή για την μετάφραση της Ιλιάδας. Το 1943 ολοκλήρωσε το γράψιμο του μυθιστορήματός του «Ο βίος και η πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά».

Τρεις φορές προτάθηκε για Νόμπελ

Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, δραστηριοποιήθηκε έντονα στην ελληνική πολιτική ζωή, αναλαμβάνοντας την προεδρία της Σοσιαλιστικής Εργατικής Κίνησης, ενώ διετέλεσε και υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου της κυβέρνησης του Σοφούλη από τις 26 Νοεμβρίου του 1945 έως τις 11 Ιανουαρίου του 1946.

Παραιτήθηκε από το αξίωμά του μετά από την ένωση των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Το Μάρτιο του 1945 προσπαθεί να πάρει μια θέση στην Ακαδημία της Αθήνας, αλλά αποτυγχάνει για δύο ψήφους.

Τρεις φορές προτάθηκε ο Καζαντζάκης για το Βραβείο Νόμπελ. Την πρώτη απ’ την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, έχοντας συνυποψήφιό του τον Άγγελο Σικελιανό και δύο φορές, το 1952 και 1953, απ’ τη Νορβηγική Εταιρεία Λογοτεχνών. Ποτέ όμως δεν προτάθηκε απ’ την Ακαδημία Αθηνών.

Το 1948 εγκαταστάθηκε στην Αντίμπ της Γαλλίας για να αφοσιωθεί στο λογοτεχνικό του έργο. Τα επόμενα χρόνια ήταν ιδιαίτερα παραγωγικά και ολοκλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του πεζογραφικού του έργου.

«Να ‘στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι, όσο είμαι εγώ»

Το 1953 προσβλήθηκε από μία μόλυνση στο μάτι και έχασε την όρασή του από το δεξί μάτι. Όταν ο Καζαντζάκης είχε επιστρέψει από την Αντίμπ στην Ελλάδα, η Ορθόδοξη Εκκλησία άρχιζε τη δίωξή του.

Κατηγορήθηκε ως ιερόσυλος για κάποια αποσπάσματα του Kαπετάν Mιχάλη και το σύνολο του περιεχομένου του Τελευταίου Πειρασμού (1953), έργο που δεν είχε ακόμη κυκλοφορήσει στην Ελλάδα.

Το 1954 η Ιερά Σύνοδος με έγγραφό της ζητούσε από την κυβέρνηση την απαγόρευση των βιβλίων του Νίκου Καζαντζάκη. Ο ίδιος ο Καζαντζάκης, απαντώντας στις απειλές της εκκλησίας για τον αφορισμό του, έγραψε σε επιστολή του: «Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι Πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να ‘ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να ‘στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ».

Τελικά η Εκκλησία της Ελλάδος δεν τόλμησε να τον αφορίσει αφού ήταν αντίθετος ο οικουμενικός πατριάρχης Αθηναγόρας. Ο Τελευταίος Πειρασμός, πάντως, καταγράφτηκε στον Κατάλογο των Απαγορευμένων Βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Ο «Ζορμπάς» του Καζαντζάκη, εκδόθηκε στο Παρίσι το 1947 και με την επανέκδοση του, το 1954, βραβεύτηκε, ως το καλύτερο ξένο βιβλίο της χρονιάς.

Το 1955, ο συγγραφέας μαζί με τον Κακριδή χρηματοδότησαν την έκδοση της μετάφρασης της Ιλιάδας, ενώ την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε τελικά στην Ελλάδα ο Τελευταίος Πειρασμός.

Τον επόμενο χρόνο, τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης στη Βιέννη, ένα βραβείο το οποίο προερχόταν από το σύνολο των τότε Σοσιαλιστικών χωρών. Καθώς μια από αυτές ήταν η Κίνα επιχείρησε δεύτερο ταξίδι εκεί τον Ιούνιο του 1957, προσκεκλημένος της κινεζικής κυβέρνησης.

Η Εκκλησία απαγόρευσε να ταφεί σε νεκροταφείο

Επέστρεψε με κλονισμένη την υγεία του καθώς είχε προσβληθεί από λευχαιμία. Νοσηλεύτηκε στην Κοπεγχάγη της Δανίας και το Φράιμπουργκ της Γερμανίας, όπου τελικά κατέληξε στις 26 Οκτωβρίου του 1957 σε ηλικία 74 ετών. Κατά μία άλλη εκδοχή ο θάνατος του αποδίδεται σε βαριάς μορφής ασιατική γρίπη.

Η Ελένη Καζαντζάκη ζήτησε από την Εκκλησία της Ελλάδος να τεθεί η σορός του σε λαϊκό προσκύνημα αλλά ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος, αρνήθηκε.

Η σορός του μεταφέρθηκε στο Ηράκλειο. Η νεκρώσιμη ακολουθία έγινε στο Ναό του Αγίου Μηνά και η ταφή στην ντάπια Μαρτινέγκο, πάνω στα Βενετσάνικα τείχη, διότι Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος απαγόρευσε να ταφεί σε νεκροταφείο.

Στον τάφο του είχε ζητήσει να γραφτεί: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος».

Υ.Γ. Όλη του ζωή πολέμησε το σκοτάδι και τους σκοταδιστές, γιατί όπως έγραψε :

Το Φως είναι ένα, αδιαίρετο,

κι οπουδήποτε νικήσει ή νικηθεί,

νικάει και νικιέται και μέσα σου.

Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο.