Τα θυρανοίξια της Αγιάς Σοφιάς

Αρχιτέκτονες της Αγίας Σοφίας ήταν ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο. Η κατασκευή της ολοκληρώθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα και τα εγκαίνιά του έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537.

Τότε, σύμφωνα με το θρύλο, ο Ιουστινιανός είπε γεμάτος ενθουσιασμό «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών!» θέλοντας έτσι να εκφράσει το θαυμασμό του για το μνημείο το οποίο ήταν πιο θαυμαστό από τον Ναό του Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα.

Για την ανέγερση του ναού, εκτιμάται ότι δαπανήθηκαν τριακόσια και πλέον εκατομμύρια χρυσές δραχμές. Τα «θυρανοίξια»

της Αγιάς Σοφιάς ακολούθησαν θυσίες χιλιάδων ελαφιών, βοδιών , προβάτων και ορνίθων ενώ μοιράστηκαν χιλιάδες τόνοι σιταριού στους φτωχούς σε ένα πανηγύρι που κράτησε για πολλές ημέρες.

Την εποχή του Ιουστινιανού, η Αγία Σοφία είχε χίλιους κληρικούς.

Η αρχιτεκτονική του ναού

Ο ναός είναι κτισμένος σε αρχιτεκτονικό ρυθμό βασιλικής με τρούλο. Ο ναός είναι ένα ορθογώνιο οικοδόμημα μήκους 78,16 μ. και πλάτους 71,82 μ. Ο κυρίως χώρος του κτίσματος έχει σχήμα περίπου κύβου. Τέσσερις τεράστιοι πεσσοί, (κτιστοί τετράγωνοι στύλοι), που απέχουν μεταξύ τους ο ένας από τον άλλο 30 μ., στηρίζουν τα τέσσερα μεγάλα τόξα πάνω στα οποία στηρίζεται ο τρούλος, με διάμετρο 31 μέτρων. Ο τρούλος δίνει την εντύπωση ότι αιωρείται εξαιτίας των παραθύρων που βρίσκονται γύρω στη βάση του.

Το εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό δημιούργημα με πολλές καινοτομίες για την εποχή του άσκησε μεγάλη επιρροή σε αρκετούς μεταγενέστερους ορθόδοξους ναούς αλλά και σε οθωμανικά τζαμιά, όπως στο τέμενος του Σουλεϊμάν και στο Σουλταναχμέτ τζαμί.

Εκτός από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της, η Αγία Σοφία ξεχωρίζει επίσης για τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμό της, που υπέστη σοβαρές καταστροφές κυρίως από τις βαρβαρότητες των Τούρκων κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας.

Στο προαύλιο του ναού λέγεται πως υπήρχε κρήνη, στην οποία ανεγράφετο η καρκινική φράση “ΝΙΨΟΝΑΝΟΜΗΜΑΤΑΜΗΜΟΝΑΝΟΨΙΝ”, (νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν = ξέπλυνε δηλαδή τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου).

Η φράση αυτή, αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες λέξεις και επομένως και το αυτό νόημα.

Ο ναός της Αγίας Σοφίας ήταν από το 360 μέχρι το 1453 ορθόδοξος καθεδρικός ναός της Κωνσταντινούπολης, με εξαίρεση την περίοδο 1204 – 1261 κατά την οποία ήταν ρωμαιοκαθολικός ναός, ενώ μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης μετατράπηκε σε τέμενος, μέχρι το 1934 και αποτελεί σήμερα μουσειακό χώρο (Ayasofya Müzesi στα τουρκικά ).