Τουλάχιστον, θα έχουμε πάντα την αλληλεγγύη!

Είναι το «πνεύμα των Χριστουγέννων»; Είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που αποκτά μόνιμα χαρακτηριστικά; Μπορεί ναι, μπορεί όχι. Σε κάθε περίπτωση, μόνο ελπιδοφόρο μπορεί να είναι το γεγονός ότι αυτές τις ημέρες, σε όλη τη χώρα, οι πράξεις και τα κινήματα αλληλεγγύης έχουν ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Πέραν των μεγάλων και πολυδιαφημισμένων «μαραθωνίων» για τους συμπολίτες μας που έχουν ανάγκη (και στους οποίους, πάντως, ανταποκρίθηκαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι) σε κάθε δήμο, σε κάθε περιοχή, σε κάθε γειτονιά, αυξάνονται και πληθύνονται οι δράσεις αλληλεγγύης. Και πολλές από αυτές δεν ξεκινούν από

το πνεύμα των Χριστουγέννων, ούτε από την εσωτερική συνειδησιακή ανάγκη πολλών για μια «καλή πράξη», αυτές τις γιορτινές μέρες. Κοινωνικά παντοπωλεία, κοινωνικά φαρμακεία, κοινωνικά φροντιστήρια, ακόμη και… κοινωνικά θέατρα, στήνονται εδώ και μήνες ανά την Επικράτεια και απλώς τώρα, λόγω Χριστουγέννων, βγαίνουν όλα στο φως.
Βγαίνουν όλα στο φως και αποκαλύπτουν πως ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας δεν κλείνεται στο καβούκι του, ούτε περιμένει, τελώντας σε ανασφάλεια, να περάσει η μπόρα. Ενδιαφέρεται και για τα ανθρώπινα συντρίμμια που θα αφήσει πίσω της η κρίση. Το σύνθημα «κανένας μόνος του στην κρίση» έχει βρει τους τελευταίους μήνες την πραγμάτωσή του. Εθελοντικά, με ανιδιοτέλεια, χιλιάδες άνθρωποι ανά τη χώρα «τρέχουν» ανάλογα κοινωνικά προγράμματα, προσπαθώντας να ανακουφίσουν όσους έχουν σπρωχτεί βίαια στο περιθώριο της κοινωνίας. Και της αξιοπρέπειας.

«Πολιτική» αλληλεγγύη

Ένας λαός «μουδιασμένος», που για δύο χρόνια φαινόταν να πιστεύει την κατάπτυστη ατάκα Πάγκαλου, πως «μαζί τα φάγαμε», πετάει τις τύψεις από πάνω του. Αρχίζει να αφήνει κατά μέρος την ατομικότητα και να σκέφτεται με όρους –εμβρυακής, έστω- συλλογικότητας. Ακόμη κι όταν τη συλλογή τροφίμων, ρούχων και αγαθών αναλαμβάνουν φορείς ή μεγάλα ΜΜΕ, που έχουν στηρίξει αυτή ακριβώς την πολιτική, η οποία γέννησε τις ανάγκες των «κοινωνικών παντοπωλείων» και των συσσιτίων, τώρα η συζήτηση δεν είναι αυτή.

Η «φωτεινή» πλευρά της κοινωνίας

Η συζήτηση αφορά στην έκρηξη της αλληλεγγύης. Και στο πώς αυτή αποδεικνύει τη φωτεινή πλευρά της κοινωνίας απέναντι στην κρίση: όχι, δεν υπάρχουν μόνο οι απελπισμένοι που, παρασυρμένοι από τη δίνη της φτώχειας, ακούν με συμπάθεια τον ακραίο λαϊκισμό των νεοναζί της Χρυσής Αυγής. Ούτε μόνο εκείνοι που, λόγω εντεινόμενης ανασφάλειας, είναι έτοιμοι να πατήσουν επί πτωμάτων για να επιβιώσουν, στις συνθήκες ζούγκλας που έχουν δημιουργηθεί στη χώρα.
Η κοινωνία –ή τουλάχιστον, ένα μεγάλο μέρος της- αντιδρά συλλογικά. Και λέει «κανένας μόνος του στην κρίση».
Οι γιορτές θα περάσουν και όλα δείχνουν ότι, εκτός των μεγάλων εκδηλώσεων αλληλεγγύης που θα σβήσουν μαζί με τα χριστουγεννιάτικα λαμπάκια, όλες οι υπόλοιπες συλλογικές δράσεις στις γειτονιές, τις ενορίες, τους χώρους δουλειάς, θα συνεχιστούν. Γιατί δεν υπάρχει άλλη λύση.

Το θέμα, βεβαίως, δεν είναι μόνο πώς η έκρηξη της αλληλεγγύης στην ελληνική κοινωνία μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο των –πολλών, ολοένα και αυξανόμενων- ασθενέστερων. Αυτό είναι σημαντικό, χωρίς αμφιβολία.
Αυτό, όμως, που μένει να φανεί είναι πως θα επηρεάσει την κοινωνική και πολιτική συμπεριφορά της κοινής γνώμης η εμπέδωση (έπειτα από χρόνια και χρόνια επίπλαστης ευμάρειας, κατά τα οποία οι έννοιες της αλληλεγγύης και της προσφοράς ήταν το λιγότερο «μπανάλ») της έννοιας της αλληλεγγύης. Και, ένα βήμα παραπέρα, η εμπέδωση της έννοιας της συλλογικότητας. Πώς, δηλαδή, θα αντιληφθεί η ελληνική κοινωνία την αξία του «όλοι μαζί μπορούμε». Θα περιοριστεί σε συσσίτια; Σε δωρεές τροφίμων, ρούχων, ηλεκτρικών συσκευών; Ή αργά, αλλά σταδιακά, το «όλοι μαζί» θα αφορά και στην πολιτική συμπεριφορά; Αν πριν δύο χρόνια, που η κοινή γνώμη ήταν ακόμη «ζαλισμένη» από το πρώτο κύμα της λιτότητας, οι «Αγανακτισμένοι» του Συντάγματος κατάφεραν να δρομολογήσουν ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις, ένας αντίστοιχος «συντονισμός» τώρα τι περισσότερο άραγε μπορεί να προκαλέσει; Κακά τα ψέματα, η έκρηξη αλληλεγγύης που παρατηρείται σε όλη τη χώρα με τη συμμετοχή όλων των κοινωνικών στρωμάτων δεν οφείλεται μόνο στο ελληνικό «φιλότιμο» ή στο… DNA μας ως λαού. Οι κοινωνικές και οικονομικές τάξεις κονιορτοποιούνται. Η μεσαία τάξη δεν υπάρχει πια, ενώ πλέον υπάλληλοι, ανασφάλιστοι, συνταξιούχοι, μικροεπιχειρηματίες, επιτηδευματίες, κ.α. αντιλαμβάνονται ότι από αυτή τη λαίλαπα, ουδείς μπορεί να γλιτώσει. Εξ ου και ανακαλύπτουν τη συλλογικότητα. Στον περίγυρο όλων μας, υπάρχει τουλάχιστον ένας άνθρωπος ή ένα σπίτι που έχει βιώσει δραματικές αλλαγές στη ζωή του και έχουν έρθει τα πάνω κάτω. Ένας λόγος, λοιπόν, που συμμετέχουμε στις δράσεις της αλληλεγγύης, ενδεχομένως να είναι ότι υποσυνείδητα, καταλαβαίνουμε ότι όλοι, ακόμη κι εμείς, μπορεί να βρεθούμε στη θέση εκείνου που χρειάζεται το κοινωνικό παντοπωλείο ή, ακόμη χειρότερα, το συσσίτιο.
Και έτσι, με την κονιορτοποίηση των τάξεων, σιγά σιγά συνειδητοποιούμε τι σημαίνει «κανένας μόνος του στην κρίση». Καταλαβαίνουμε την αξία της κοινής δράσης και της συλλογικότητας. Το επόμενο βήμα είναι να καταλάβουμε ότι η κοινωνία, μέσω όλων των παραπάνω, μπορεί να πάρει την τύχη της στα χέρια της πολύ πιο εύκολα απ’ όσο φαίνεται. Και να διεκδικήσει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της δικής της μοίρας.