«Tο μόνο όπλο είναι η εκπαίδευση»

Στη ΦΩΤΕΙΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ, Φωτογραφίες ΚΩΣΤΑΣ ΓΟΝΙΔΗΣ

Όταν ο άνθρωπος βγαίνει εκτός ορίων ξεσπάει, όταν τα ζώα νιώθουν ότι πιέζονται επιτίθενται, όταν η φύση νιώθει πως απειλείται εκδικείται με την εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων. Κάπως έτσι λοιπόν, όταν ο πλανήτης μας φτάνει στα όριά του μας εξοντώνει για να δημιουργήσει από την αρχή έναν κόσμο καλύτερο… Το βιβλίο του Άγγλου περιβαλλοντολόγου Lester Brown είναι πλέον προσιτό και στο ελληνικό κοινό. Ο μεταφραστής του, Χρυσόστομος Φουντούλης, ανέλυσε το «καυτό» θέμα της καταστροφής του περιβάλλοντος, σημειώνοντας πως θα πρέπει να υιοθετήσουμε

ένα σχέδιο Β που θα καταπολεμήσει τη φτώχεια, τον αναλφαβητισμό και θα προστατεύσει το έδαφός μας. Ο κ. Φουντούλης επισημαίνει ότι μόνο η εκπαίδευση θα μας σώσει…
«Ο πλανήτης μας στα όριά του» λέγεται το βιβλίο που μεταφράσατε και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Χρονικό. Σε κάποιο σημείο του βιβλίου αναφέρεται πως ο πλανήτης έχει τους οικονομικούς πόρους για να σταθεροποιήσει το κλίμα και τον πληθυσμό. Δηλαδή;
Αρκεί να υπάρχει θέληση και, δυστυχώς, δεν υπάρχει. Αυτήν τη στιγμή τον πλανήτη τον εκμεταλλεύονται ένα δισ. άνθρωποι. Δημιουργούμε δάνεια, χρέη και παίρνουμε τις πηγές από τους άλλους, οπότε δημιουργούμε μια κατάσταση αφόρητη γι’ αυτούς. Επομένως, οι άνθρωποι από πιο φτωχές χώρες αναγκάζονται να φύγουν και να έρθουν εδώ, γιατί εκείνοι δεν έχουν τίποτα να χάσουν.

Στην ομιλία σας αναφερθήκατε στο πρόβλημα του υπερπληθυσμού και, μάλιστα, είπατε πως ένας τρόπος αντιμετώπισης της καταστροφής του πλανήτη είναι η μείωση του πληθυσμού. Στην Ελλάδα, όμως, έχουμε δημογραφικό πρόβλημα…
Ναι, αλλά εμείς έχουμε μεν σταθεροποιημένο πληθυσμό, έχουμε και πρόσφυγες όμως, οπότε μας επηρεάζει.

Επομένως, τι προτείνετε;
Στόχος είναι να σταθεροποιηθεί ο πληθυσμός, να μείνουμε 7 δισεκατομμύρια και θα είμαστε μια χαρά. Όμως, δεν μπορεί ο ένας να καταναλώνει 5.000 θερμίδες και ένας άλλος 50. Πρέπει το φαγητό όλων μας να αντιστοιχεί στις 1.000 θερμίδες.

Υπερπληθυσμός υπάρχει έντονα σε χώρες, όπως η Αφρική ή η Κίνα…
Η Κίνα το έχει ελέγξει, αλλά δεν παύουν να είναι πολλοί.

Μιλάτε για ένα σχέδιο διάσωσης Β. Ποιο είναι αυτό το σχέδιο και πώς θα περάσουμε από το Α στο Β;
Το σχέδιο Β είναι οι κυβερνήσεις, που πάνε και ξοδεύουν ένα τρισ. δολάρια για άμυνα, να δώσουν 150 δισ. δολάρια, με στόχο να μείνουν οι άνθρωποι στις χώρες τους, να τους εκπαιδεύσουν, να μην κάνουν παιδιά, να μην παντρεύονται μικρά κοριτσάκια και να μάθουν οι άνθρωποι στις τριτοκοσμικές χώρες να καλλιεργούν τις τροφές τους, χωρίς όμως να τους τις παίρνουμε εμείς.

Πρακτικά, πώς θα αποφευχθεί η περιβαλλοντική καταστροφική;
Εγώ πιστεύω ότι πρέπει να μπουν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Δηλαδή, για παράδειγμα, η Πεντέλη έχει ανεμογεννήτριες επάνω. Προτιμώ να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες στα βουνά μας και να κάνουν φασαρία, παρά να αναπνέω το καυσαέριο της Πατησίων.

Τα φωτοβολταϊκά συστήματα, που είναι και η μόδα της εποχής, πιστεύετε ότι μπορούν να βοηθήσουν;
Μπορούν, αλλά (και εδώ είναι το λάθος) αν πας να βάλεις φωτοβολταϊκά εκεί που καλλιεργούσες ελιές, είναι έγκλημα. Αν πας να βάλεις σε ένα ξερονήσι στην πίσω πλευρά της Πάρνηθας, μια χαρά είναι.

Στην παρουσίαση της ομιλίας σας προειδοποιήσατε ότι έρχεται μια καταιγίδα που θα φέρει πολιτισμικό χάος. Πώς επέρχεται αυτό το πολιτισμικό χάος;
Είναι πολύ εύκολο να συμβεί, αν σκεφτούμε ότι ολόκληροι πληθυσμοί φεύγουν από τις χώρες τους και έρχονται στην Ευρώπη. Όπως καταλαβαίνετε, δεν θα μπορέσουμε να χειριστούμε τόσο μεγάλα κύματα μετανάστευσης.

Ουσιαστικά, όμως, οι ξένοι φεύγουν από την Ελλάδα πλέον…
Ναι, διότι είναι σαν τα πουλιά… Αν δουν ότι εδώ είναι ζόρικα, θα πάνε αλλού, δεν τίθεται θέμα.

Ένα άλλο σημαντικό θέμα, που είναι ίσως η πιο ηχηρή απόδειξη της καταστροφής, είναι η εκδήλωση ακραίων φαινομένων, που έχουν πλήξει ιδιαίτερα τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και, φυσικά, την Ελλάδα. Πώς μπορούμε να ελέγξουμε αυτά τα ακραία καιρικά φαινόμενα;
Πρέπει να μειωθεί η παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα, δηλαδή η Ελλάδα παράγει το περισσότερο ρεύμα από γαιάνθρακα, που με τη σειρά του παράγει διοξείδιο του άνθρακα περισσότερο από τα άλλα καύσιμα. Μπορούμε να περάσουμε σε μορφές ενέργειας που δεν χρειάζονται άνθρακα. Θα μπορούσαμε μέσα στις θάλασσες να βάλουμε ανεμογεννήτριες, στα βουνά επίσης, τη γαιοθερμία.

Ανάμεσα στα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι και το λιώσιμο των πάγων και κατ’ επέκταση η άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Λένε χαρακτηριστικά ότι στο προσεχές μέλλον θα εξαφανιστούν ολόκληρα νησιά και ολόκληρες ήπειροι από τον χάρτη…
Μα, μισό μέτρο να ανέβει η στάθμη στα δέλτα των ποταμών, στον Νείλο, στον Γάγγη κ.λπ., θα πλημυρίσουμε.

Πέρα από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η περιβαλλοντική κρίση είναι πάνω από όλα ανθρώπινη. Χαρακτηριστική είναι η εικόνα που παρουσιάστηκε σε βιντεάκι, το οποίο έδειχνε ανθρώπους της Αφρικής που πεινούσαν και στο τέλος έμπαιναν όλοι μαζί στο νερό και πάλευαν ποιος θα πρωτοπιάσει το ψάρι. Ουσιαστικά και αυτό είναι ένα «μαύρο» σημείο που προμηνύει το μέλλον του πλανήτη μας
Μα, βέβαια, είναι, γιατί το παγκόσμιο προϊόν αλιείας έχει μειωθεί, διότι ο άνθρωπος ψαρεύει με πολύ μεγάλα μηχανήματα, τα οποία δεν αφήνουν τίποτα όρθιο.

Πιστεύετε ότι μπορούμε να αποφύγουμε εντελώς την καταστροφή ή μόνο ένα μικρό κομμάτι του πλανήτη μπορούμε να διασώσουμε;
Ό,τι μέτρα κι αν λάβουμε τώρα σε 100 χρόνια θα δούμε τα αποτελέσματα, δεν είναι κάτι που το κάνουμε φέτος και του χρόνου θα δούμε αποτελέσματα. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε ο καθένας ξεχωριστά είναι να αλλάξουμε τις λάμπες στο σπίτι μας και να βάλουμε led.

Ένα μήνυμα που θα στέλνατε στους πολίτες που βρίσκονται στα όριά τους;
Εκπαίδευση, μόνο εκπαίδευση. Δυστυχώς, η εκπαίδευση δεν βοηθάει, ενώ ήταν ένα μεγάλο εργαλείο. Τα σχολεία έχουν χάσει τον ρυθμό τους…

Ο συγγραφέας Lester Brown
Είναι πρόεδρος του Earth Policy Institute (Ινστιτούτο Γεωπολιτικής), μιας μη κυβερνητικής διεπιστημονικής ερευνητικής οργάνωσης με έδρα την Ουάσινγκτον, την οποία ίδρυσε τον Μάιο του 2001. Ο σκοπός του Ινστιτούτου είναι να προσφέρει ένα σχέδιο για τη βιωσιμότητα του πολιτισμού και έναν οδικό χάρτη για το πώς θα βγούμε από την κρίση. Πριν από 30 χρόνια, ο Lester Brown βοήθησε να δημιουργηθεί η έννοια της περιβαλλοντικά βιώσιμης ανάπτυξης, μια έννοια που εμπεριέχεται στο Σχέδιο Β. Έχει συγγράψει ή έχει συμπράξει στη συγγραφή πολλών βιβλίων. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες και είναι ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους συγγραφείς στον κόσμο.