Αμελείς καίνε από πρόθεση τα δάση μας

19:47 12/8/2013 - Πηγή: Παρασκηνιο

Του Θοδωρή Δαφέρμου

Την σημαντικότερη θέση στην ειδησεογραφική επικαιρότητα, καταλαμβάνει κάθε καλοκαίρι το θέμα των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας. Οι δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα, δεν είναι ένα σημερινό πρόβλημα, αλλά παλιό και θα λέγαμε ότι είναι και αρκετά περίπλοκο.

Πριν αναδείξουμε, όμως, συγκεκριμένα και στοιχειοθετημένα το παραπάνω ζήτημα, ας προσπαθήσουμε να το δούμε πρώτα από μια πιο γενική σκοπιά. Οι δασικές πυρκαγιές

αποτελούν ένα φυσικό φαινόμενο με σημαντικό ρόλο για την ισορροπία και την αναγέννηση των μεσογειακών οικοσυστημάτων. Τα οικοσυστήματα αυτά, είναι σε μεγάλο βαθμό προσαρμοσμένα στη φωτιά, με αποτέλεσμα να έχουν συνήθως τη δυνατότητα να αναγεννηθούν άμεσα και αποτελεσματικά μετά από αυτή.

Η γλώσσα των αριθμών

Κατά μέσο όρο σε ένα μεσογειακού τύπου δάσος, εμφανίζεται μια πυρκαγιά από φυσικά αίτια κάθε 100 – 150 χρόνια. Όμως τα φυσικά αίτια, ευθύνονται μόνο για το 5% των πυρκαγιών που ξεσπούν στην Ελλάδα. Το υπόλοιπο 95% οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα και έχει σαν συνέπεια, τη διατάραξη του φυσικού ρόλου των πυρκαγιών ή την εξάντληση της φυσικής ικανότητας των οικοσυστημάτων να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις της μεταπυρικής αναγέννησης. Το αποτέλεσμα είναι, πως οι πυρκαγιές αποτελούν πλέον την πιο σοβαρή απειλή των ελληνικών μεσογειακών δασών.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που τα ελληνικά δάση είναι ευάλωτα στις πυρκαγιές, τα παρατεταμένα θερμά και ξηρά καλοκαιριά, οι ήπιοι χειμώνες (χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος), οι δυνατοί άνεμοι, το έντονο ανάγλυφο των δασικών εδαφών και η εύφλεκτη ξηροφυσική βλάστηση. Όταν σε αυτά προστίθεται και ο ανθρώπινος παράγοντας, η έλλειψη διαχείρισης των εύφλεκτων αυτών δασών και η επικράτηση της αντίληψης ότι η προστασία από τις δασικές πυρκαγιές ταυτίζεται με τη δασοπυρόσβεση, αυξάνεται ο αριθμός των πυρκαγιών όπως και οι αυξάνονται και οι δασικές εκτάσεις που καταστρέφουν στο πέρασμά τους.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι κατά τη δεκαετία του ’90, ο μέσος όρος των καμένων εκτάσεων προσέγγισε τα 500.000 στρέμματα, ενώ μόνο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2007 το σύνολο των καμένων εκτάσεων ξεπέρασε τα 2,5 εκ. στρέμματα.

Οι κυριότερες αιτίες

• Οι διάφορες γεωργικές δραστηριότητες και κυρίως η καύση ξερών χόρτων.

• Η απόρριψη αναμμένων τσιγάρων, ή το άναμμα φωτιάς στο δάσος.

• Η απόρριψη σκουπιδιών στο δάσος.

• Κακόβουλη ενέργεια (εμπρησμός).

• Διάφορες δραστηριότητες σε εξοχικές κατοικίες.

• Ατυχήματα (τροχαία, βλάβες γεωργικών μηχανημάτων).

Οι ανθρώπινες αυτές δραστηριότητες έχουν σαν αποτέλεσμα να εκδηλώνονται πυρκαγιές, τόσο συχνά που οι αντοχές των οικοσυστημάτων εξαντλούνται. Επιπλέον, η αναγέννηση και η διατήρηση των οικολογικών αξιών των οικοσυστημάτων, γίνεται ακόμη πιο δύσκολη από τη διάσπαση που προκαλούν οι υποδομές –κυρίως δρόμων και οικισμών.

Ο Αύγουστος θεωρείται από τους πιο «καυτούς» μήνες του χρόνου, καθώς σ’ αυτόν αντιστοιχούν το 24% των περιστατικών πυρκαγιάς

Ο Αύγουστος για πολλούς ο πιο ξέγνοιαστος μήνας, καθώς ξεκινούν οι περισσότερες άδειες και οι εξορμήσεις των διακοπών. Ο Αύγουστος, όμως, δεν είναι μόνο ο μήνας των διακοπών, είναι και ο μήνας των πυρκαγιών. Ο Αύγουστος θεωρείται από τους πιο «καυτούς» μήνες του χρόνου, καθώς σ’ αυτόν αντιστοιχούν το 24% των περιστατικών και το 36% των καμένων εκτάσεων της χώρας μας.

Στη μνήμη όλων μας είναι χαραγμένες οι εικόνες από τις περσινές πυρκαγιές στο Αγιον Ορος και στο μαστιχόδασος της Χίου, στον Έβρο το 2011, στην Κρήτη, στη Μεγαλούπολη και την Αμφιλοχία το 2010. Είναι ακόμη νωπές οι εικόνες, από τη μεγάλη καταστροφή στην ανατολική Αττική το 2009 και τη φονική πυρκαγιά στην Ηλεία το 2007, που άφησε στο πέρασμά της 44 νεκρούς. Και τέλος, θα πάμε στο 2000 με τις επαναλαμβανόμενες φωτιές σε Πάρνηθα, Πεντέλη, Σάμο και Αρκαδία.

Αλλά και φέτος ο Αύγουστος αποδεικνύεται «καυτός» με αρκετές εστίες πυρκαγιάς να ξεπροβάλλουν καθημερινά. Τις πρώτες βδομάδες του Αυγούστου κατά μέσο όρο έχουμε 50 πυρκαγιές την ημέρα. Οι φωτιές σε Βαρυμπόμπη, Πόρτο Ράφτη στη Περιοχή του Μαρκόπουλου Αττικής, Φθιώτιδα, Ηλεία, Πάτρα, Φωκίδα και Αργολίδα ήρθαν να επιβεβαιώσουν τον «κανόνα»

Μέτρα προστασίας

Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα ο υπουργός Δημοσίας Τάξεως και Προστασίας του Πολίτη, Νίκος Δένδιας, μετά από σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Επιχειρήσεων της Π.Υ., ανακοίνωσε μια σειρά έκτακτων μέτρων πρόληψης των πυρκαγιών. Ανέφερε μάλιστα πως σύμφωνα με στοιχεία της Πυροσβεστικής, οι μισές πυρκαγιές, από όσες έχουν εξιχνιαστεί «οφείλονται σε εμπρησμό από πρόθεση».

Για τους παραπάνω λόγους, ανακοινώθηκε από τον υπουργό Δημοσία Τάξεως ότι θα υπάρξει πλήρης ενεργοποίηση της ΕΛ.ΑΣ με συνεχής περιπολίες.

Επιπλέον, ανακοίνωσε την απαγόρευση της κυκλοφορίας στα περιστασιακά δάση, από τη δύση έως την ανατολή του ηλίου «και σε πολλές περιπτώσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας».

Ο στόλος μέσων δασοπυρόσβεσης που διαθέτουμε

Οι δασικές πυρκαγιές στη χώρα μας εκτός από την περιβαλλοντική και οικολογική «αιμορραγία» που προκαλούν, έχουν και τεράστιο οικονομικό κόστος καθώς τόσο η αγορά των μέσω δασοπυρόσβεσης όσο και η συντήρησή τους είναι αρκετά δαπανηρή.

Η Πυροσβεστική Υπηρεσία διαθέτει το μεγαλύτερο στόλων εναέριων μέσω της Ευρώπης. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα εναέρια μέσα, σύμφωνα με ανώτατες πηγές της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας που μίλησαν στο «Π», μπορούν να μεταφέρουν 220 τόνους νερό την ώρα. Η χώρα μας διαθέτει 21 «Κανανταίρ» (κάθε μέρα είναι σε ετοιμότητα γύρω στα 15), 2 «Σούπερ Πούμα» για τη μεταφορά προσωπικού και 3 ελικόπτερα τύπου «BK» βοηθούν στο συντονισμό των επιχειρήσεων. Ακόμη, φέτος προστέθηκαν και άλλα 5 ιδιόκτητα ελικόπτερα που εξασφαλίζουν άμεση πρόσβαση, με τη μεταφορά πεζοπόρων κλιμακίων. Τέλος, στη διάθεση του Σώματος βρίσκονται 10 μισθωμένα πυροσβεστικά αεροπλάνα, καθώς επίσης και 17 αεροσκάφη «PZL».

Ο στόλος των οχημάτων απαρτίζεται από 1636 υδροφόρα οχήματα. Ενώ ο συνολικός αριθμός των οχημάτων με τα βοηθητικά φτάνει τα 3000. Τέλος, φέτος στο Πυροσβεστικό Σώμα προστέθηκαν και 200 μοτοσικλέτες που θα βοηθήσουν στις περιπολίες και στην εύκολη πρόσβαση στους δασικούς δρόμους.

Τα στοιχεία που εκδόθηκαν από την Διεύθυνση Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού της Π.Υ. και αφορούν τα αίτια των αγροτοδασικών πυρκαγιών, μέχρι τον Ιούλιο του 2013 έχουν ως εξής:

Άγνωστη Αιτία πρόκλησης πυρκαγιάς(%)

2013: 13,64, 2012:14,2, 2011:14,4, 2010: 17,8, 2009:26,4

Αμέλεια (%)

2013: 27,27, 2012:34,8, 2011:32,5, 2010:37,7, 2009:38,7

Πρόθεση (%)

2013: 47,81, 2012:48,2, 2011:48,2, 2010:37,5, 2009: 26,2

Τυχαία (%)

2013: 3,37, 2012:1,6, 2011:2,6, 2010:4, 2009:4,1

Φυσική αιτία (%)

2013: 7,91, 2012:1,1, 2011:2,4, 2010:3, 2009:4,6

Δασικά οικοσυστήματα στην Ελλάδα

Να σημειώσουμε, τέλος, πως στην Ελλάδα υπολογίζουμε ότι έχουμε περίπου 48 εκ. στρέμματα (35,79%) υποβαθμισμένων δασικών οικοσυστημάτων. Τα εδάφη στα δασικά αυτά οικοσυστήματα, έχουν ολικά και μερικά χάσει την παραγωγική τους ικανότητα, εξαιτίας της διαρκούς αλλαγής στην χρήση τους για λόγους ιστορικούς, των πυρκαγιών, της υπερβόσκησης, της υπερεκμετάλλευσης, των παράνομων εκχερσώσεων και της επιφανειακής διάβρωσης, που ακολούθησε την καταστροφή της βλάστησης και φυσικά σε μερικές περιοχές της χώρας και της άναρχης και ασύδοτης δόμησης. Αυτά τα δασικά οικοσυστήματα κατά κανόνα, λόγω του είδους που διαθέτουν, είναι και τα πιο εύφλεκτα οικοσυστήματά μας. Παράλληλα, συμβάλλουν σημαντικά στη διατήρηση της βιοποικιλότητας της χώρας.

Διαθέσιμα στοιχεία από των δασικών πυρκαγιών της περιόδου 2000-2012

2000: 1.559.820,7 στρέμ.

2001: 428.070,5 στρεμ.

2002:180.789,5 στρμ.

2003:134.572,7 στρεμ.

2004: 235.989,8 στρεμ.

2005: 88.734,1 στρεμ.

2006: 153.785,6 στρεμ.

2007: 2.623.794,3 στρεμ

2008: 88.734,1 στρεμ.

2009:450.503,6 στρεμ.

2010: 152,069,8 στρεμ.