Ανάπτυξη και νησιωτικότητα

Κάθε είδους αναπτυξιακός σχεδιασμός περιλαμβάνει μια σειρά διαδικασιών που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις κοινωνικο-οικονομικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, όπως και το σύνολο των συσχετιζόμενων στοιχείων, τα οποία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και με το περιβάλλον τους.

Οποιαδήποτε επιλογή στην κατεύθυνση του αναπτυξιακού σχεδιασμού πρέπει να είναι προσανατολισμένη στο μέλλον, να έχει ως κύριο αναλυτικό αντικείμενο την ορθολογική διαμόρφωση επιλογών ή στόχων και συναρτόμενων κατευθύνσεων πολιτικής, με στόχο την πρόληψη των γεγονότων και των αρνητικών επιπτώσεών τους.

Νησιωτικότητα

και ανάπτυξη είναι έννοιες, οι οποίες πρέπει να συνδέονται και να αλληλεπιδρούν, προς όφελος της οικονομίας και της τοπικής κοινωνίας, μετατρέποντας σε πλεονεκτήματα τα μειονεκτήματα των περιοχών αυτών.

Η Ελλάδα θεωρείται μια κατ’ εξοχήν νησιωτική χώρα, με σημαντική γεωπολιτική θέση και ιδιαίτερη γεωμορφολογίας. Βρίσκεται μεταξύ τριών ηπείρων και στη διασταύρωση των θαλάσσιων διαδρόμων μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ενώ, παράλληλα, διαθέτει πλήθος νησιών, με μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ τους ως προς την έκταση, τα φυσικά χαρακτηριστικά, το πληθυσμιακό μέγεθος και την οικονομικοκοινωνική τους διάρθρωση. Με συνολική έκταση 132.000 τετρ. χλμ. και μήκος ακτών περίπου 15.000 χλμ. έχει την πιο εκτεταμένη ακτογραμμή απ’ όλες τις μεσογειακές χώρες. Η παράκτια ζώνη μοιράζεται σχεδόν εξίσου μεταξύ της ηπειρωτικής και της νησιωτικής χώρας με τα 7.700 χλμ. της ακτογραμμής να αντιστοιχούν σε 3.053 νησιά.

Σύμφωνα με τα παραπάνω δεδομένα, ο νησιωτικός χώρος απαιτεί μια διαφορετική αναπτυξιακή στρατηγική από τον ηπειρωτικό χώρο. Βασικές παράμετροι που επιβάλλουν αυτή τη διαφοροποίηση είναι η ασυνέχεια του νησιωτικού χώρου, και συνεπώς, ο κατακερματισμός των αγορών, το αυξημένος κόστος και ο χρόνος μεταφοράς.

Παρά το γεγονός ότι έχει αναγνωριστεί η ιδιαιτερότητα των νησιών και με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, δεν έχει εφαρμοστεί, ουσιαστικά, μια διαφορετική πολιτική. Η αναπτυξιακή πολιτική των νησιών περιλαμβάνεται στην ευρύτερη περιφερειακή πολιτική για τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές. Σήμερα, η ανάγκη για μία ολοκληρωμένη πολιτική πρόταση για την ανάπτυξη και τη νησιωτικότητα είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ.

Πρόσφατα, νομοθετήσαμε την κατοχύρωση του όρου «νησιωτικότητα» ως απαραίτητο συστατικό μίας ολοκληρωμένης προσέγγισης στα ζητήματα της καθημερινότητας, της οικονομίας και της αναπτυξιακής προοπτικής των νησιών μας. Νησιωτικότητα σημαίνει, καταρχήν, δυνατότητα απρόσκοπτης και ποιοτικής επικοινωνίας των νησιών μεταξύ τους, αλλά και με την ηπειρωτική χώρα.

Η συντεταγμένη Πολιτεία, έχει υποχρέωση να εξασφαλίζει στους πολίτες και να προστατεύει το δικαίωμα της συγκοινωνίας, ενώ πρέπει να έχουμε υπόψη μας το άρθρο 101 του Συντάγματος, που υποχρεώνει το νομοθέτη να λαμβάνει πάντοτε υπόψη «τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους».

Οι πολιτικές επιλογές που αφορούν το νησιωτικό χώρο πρέπει να έχουν ως στόχο την ανάπτυξη και την εξάλειψη του μειονεκτήματος της γεωγραφικής ασυνέχειας, γιατί η απομόνωση, που προκύπτει, εξαιτίας της μεγάλης απόστασης από την ηπειρωτική χώρα, επιδρά στη διαμόρφωση των τοπικών παραγωγικών συστημάτων.

Όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο, παρατηρείται ότι τα μεγαλύτερα προβλήματα ανάπτυξης σε νησιωτικές περιοχές, τα αντιμετωπίζουν, σε μεγαλύτερο βαθμό, τα μικρά και ιδιαίτερα απομακρυσμένα νησιά. Αυτό που κρίνεται απαραίτητο είναι η διαχείριση των πόρων που διαθέτουν, καθώς και η αξιοποίηση των πόρων αυτών, μέσω:

• Της διαμόρφωσης ενός ιδιαίτερου συστήματος διοίκησης – διαχείρισης.

• Της εξωστρέφειας, δηλαδή του ανοίγματος σ’ ένα δυναμικό δίκτυο ανταλλαγών με τις εξωτερικές αγορές.

Στην Ελλάδα πρέπει μεθοδικά και συντονισμένα, κεντρικοί και τοπικοί φορείς να διαμορφώσουμε τη Στρατηγική Νησιωτικής Ανάπτυξης που πρέπει να συνδυάζει αρμονικά:

Την εξωστρεφή ανάπτυξη, δηλαδή την ενίσχυση των επιχειρηματικών δομών και των κοινωνικών υποδομών, την ποιοτική πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, την εκπαίδευση, την προστασία του περιβάλλοντος και την ευρύτερη εξασφάλιση κλίματος ασφάλειας.Την τοπική ανάπτυξη, μέσω ενός διαρθρωτικού σχεδιασμού σε επίπεδο κάθε νησιού ή συμπλέγματος και με βάση τις τοπικές ιδιαιτερότητες.

Είναι κοινώς αποδεκτό το γεγονός ότι το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό στα νησιά είναι η δυναμική αλληλεξάρτηση οικονομίας, κοινωνίας και περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα η οποιαδήποτε μεταβολή σε έναν από αυτούς τους παράγοντες να επιφέρει καθοριστικές μεταβολές στην υφιστάμενη ισορροπία του συστήματος.

Αν λάβουμε υπόψη μας τους περιορισμένους φυσικούς πόρους, την απομόνωση και τα συνακόλουθα προβλήματα που δημιουργούνται στις επικοινωνίες, τις μεταφορές και γενικότερα στην υποδομή και εξυπηρέτηση και το επίπεδο ποιότητας ζωής, γίνεται εύκολα αντιληπτή η σημασία της βιώσιμης ανάπτυξης των νησιών. Και στο σημείο αυτό η βούληση της Πολιτείας πρέπει να αποτυπωθεί σε συγκεκριμένες και στοχευμένες παρεμβάσεις σε αυτήν την κατεύθυνση.

Άρθρο βουλευτή Χίου ΠΑΣΟΚ Κ. Τριανταφύλλου‏