ΘΕΜΑ nocomments: «Η Αθωότητα των Μουσουλμάνων» τριάντα χρόνια πριν

Της Αγγελικής Καστελιώτη

Πριν από μερικά χρόνια θα φαινόταν πρωτοφανές ότι ένα μικρό βίντεο στο Yοutube θα προκαλούσε διαδηλώσεις και θανάτους σε όλον τον κόσμο. Και όμως τα ελάχιστα λεπτά της «Αθωότητας των Μουσουλμάνων» ήταν αρκετά για να δημιουργηθεί αναβρασμός παγκοσμίως και να χάσουν την ζωή τους περισσότεροι από 50 άνθρωποι. Μπορεί το μέσο (Yοutube) να είναι καινούργιο και εύκολα προσβάσιμο σε όλο τον κόσμο, αλλά η διαμάχη μεταξύ ελευθερίας του λόγου και θρησκευτικής ελευθερίας, καλλιτεχνικής

δημιουργίας και προπαγάνδας παραμένει η ίδια. Και για μία ακόμη φορά η αναμέτρηση Δύσης – Ανατολής περνά από την σφαίρα του διαπολιτιστικού στην σφαίρα του πολιτικού.

Η περίπτωση της «Αθωότητας των Μουσουλμάνων» δεν είναι η μοναδική τα τελευταία τριάντα χρόνια που έχει προκαλέσει παρόμοιες αντιδράσεις. Το όριο μεταξύ της ελευθερίας του λόγου και της θρησκευτικής ελευθερίας είναι ευδιάκριτο για όσους συμμετέχουν σε μία τέτοια διαμάχη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι είναι κοινό και για τις δύο πλευρές. Όπως και στην περίπτωση του βίντεο, αντίστοιχα περιστατικά στο παρελθόν έχουν οδηγήσει σε αιματοχυσίες και διαδηλώσεις σε όλον τον κόσμο. Ανάμεσά τους, η περίπτωση του Salman Rushdie, η δολοφονία του Theo Van Gogh και τα σκίτσα του Μωάμεθ της δανέζικης εφημερίδας Jyllands-Posten.

Ο Salman Rushdie και οι «Σατανικοί στίχοι»

H υπόθεση του Salman Rushdie ήταν ίσως η πρώτη διαμάχη μεταξύ ελευθερίας του λόγου και Ισλάμ, η οποία πήρε διαστάσεις παγκοσμίως. Το 1988 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Rushdie The Satanic Verses (Οι Σατανικοί Στίχοι). Το βιβλίο έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλλερ και προτάθηκε για πολλά βραβεία. Η υποδοχή του από τον Ισλαμικό κόσμο ωστόσο δεν ήταν το ίδιο θερμή. Το βιβλίο, το οποίο ήταν σε κάποιο ποσοστό εμπνευσμένο από την ζωή του Μωάμεθ προκάλεσε αναβρασμό στις μουσουλμανικές χώρες. Οι Σατανικοί Στίχοι απαγορεύτηκαν στο σύνολο των χωρών αυτών, με εξαίρεση την Τουρκία. Η απαγόρευση μάλιστα της κυκλοφορίας του ισχύει ακόμη.

Λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου ξεκίνησαν διαδηλώσεις εναντίον του συγγραφέα στις μουσουλμανικές χώρες, ακόμη και στο Λονδίνο όπου ο Rushdie ζει μόνιμα. Εναντίον του εκδόθηκε fatwā, (συμβόλαιο θανάτου κατά τις ισλαμικές παραδόσεις) από τον ηγέτη του Ιράν και ανώτατο θρησκευτικό άρχοντα των Σηιτών Μουσουλμάνων, Ayatollah Khomeini. Η εντολή του Khomeini απευθυνόταν σε όλους τους μουσουλμάνους: Όποιος έβλεπε τον Roushdie έπρεπε να τον σκοτώσει και αν δεν μπορούσε να το κάνει, έπρεπε να υποδείξει σε κάποιον που μπορούσε που ακριβώς βρισκόταν. Για τα επόμενα χρόνια ο Rushdie βρισκόταν υπό αστυνομική προστασία. Και ακόμη και αν ο ίδιος δεν έπαθε ποτέ τίποτα, αρκετοί άνθρωποι οι οποίοι σχετίζονταν άμεσα ή έμμεσα με το βιβλίο έχασαν την ζωή τους. Μεταξύ αυτών τρεις από τους μεταφραστές του βιβλίου. Ο Ιάπωνας μεταφραστής δολοφονήθηκε το 1991, ο Ιταλός μεταφραστής τραυματίστηκε σοβαρά σε επίθεση εναντίον του, ενώ ο Τούρκος μεταφραστής στάθηκε ιδιαίτερα τυχερός: σε επίθεση που έγινε εναντίον το