Επιτροπή Ανταγωνισμού: Πρόστιμο 41,7 εκατ. στις τράπεζες για τις προμήθειες – Συμβιβασμός των δύο πλευρών

Στα 41.756.180,10 ευρώ «κλείδωσε» το συνολικό ύψος των προστίμων που επιβάλλει στις τράπεζες η Επιτροπή Ανταγωνισμού για τις προμήθειες που χρεώνουν τους καταναλωτές τα ιδρύματα, καθώς η Επιτροπή αποδέχτηκε τις Προτάσεις Διευθέτησης Διαφοράς των τραπεζών και της ΕΕΤ.

Τα πρόστιμα αφορούν υποθέσεις:

αυτεπάγγελτης έρευνας της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού στην αγορά της παροχής τραπεζικών υπηρεσιών, και ειδικότερα στις επιμέρους αγορές της λιανικής και  επιχειρηματικής τραπεζικής, της έκδοσης και αποδοχής καρτών, καθώς και στις αγορές διατραπεζικών συστημάτων, υπηρεσιών πληρωμών και ηλεκτρονικών συναλλαγώναυτεπάγγελτης έρευνας της ΓΔΑ, κατόπιν καταγγελίας, στις αγορές της παροχής υπηρεσιών πληρωμών, έκδοσης και αποδοχής καρτών, παροχής υπηρεσιών εμπορικού δικτύου συναλλαγών μέσω ηλεκτρονικών και άλλων τερματικών μηχανημάτων, παροχής υπηρεσιών επεξεργασίας των δεδομένων που σχετίζονται με την αποδοχή των καρτών και διατραπεζικών συστημάτων, προκειμένου να διερευνηθεί τυχόν παράβαση των άρθρων 1 και 2 του Ν. 3959/2011 περί «Προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού», ως ισχύει, καθώς και των άρθρων 101 και 102 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής «ΣΛΕΕ»).

Όπως αναφέρει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, οι τράπεζες για τις οποίες συλλέχθηκαν αποδεικτικά στοιχεία ικανά να στοιχειοθετήσουν παράβαση των άρθρων 1 του ν. 3959/2011 και 101 ΣΛΕΕ στο πλαίσιο οριζόντιας σύμπραξης, εκδήλωσαν εγγράφως το ενδιαφέρον τους για διερεύνηση της δυνατότητας υπαγωγής τους στη Διαδικασία Διευθέτησης Διαφορών και κατέθεσαν σχετικό αίτημα.

Παράλληλα η Επιτροπή επέβαλε στις εμπλεκόμενες τράπεζες τη μείωση της προμήθειας που εφαρμόζεται στις συναλλαγές ανάληψης μετρητών από ATM με τη χρήση καρτών που έχουν εκδοθεί από άλλα ιδρύματα, λαμβάνοντας υπόψη κοστολογικές μελέτες ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων.

Επίσης, η Ολομέλεια της ΕΑ αποδέχθηκε την πρόταση της ΕΕΤ  για εφαρμογή, εντός εξαμήνου από τη δημοσίευση της Απόφασης Διευθέτησης, εσωτερικού προγράμματος συμμόρφωσης. Στο εν λόγω πρόγραμμα θα αφορά:

επικαιροποίηση της υπάρχουσας Πολιτικής Ελεύθερου Ανταγωνισμού,διαρκή εκπαίδευση και ενημέρωση ως προς θέματα του ελεύθερου ανταγωνισμού των στελεχών της ΕΕΤ και των μελών των Επιτροπών αυτής,εσωτερική ανά εξάμηνο αξιολόγηση των πεπραγμένων υπό την προοπτική του ελεύθερου ανταγωνισμού,έγκαιρη λήψη γνωμοδοτικών τοποθετήσεων ειδικών του χώρου, για ζητήματα που άπτονται του δικαίου του ανταγωνισμού,θεσμοθετημένη ανταλλαγή σχετικών απόψεων με αντίστοιχες αλλοδαπές ενώσειςένταξη ειδικής ενότητας στον ετήσιο απολογισμό, η οποία θα είναι στη διάθεση της ΕΑΤα πρόστιμα ανά τράπεζα

Κατόπιν της συμφωνίας μεταξύ Επιτροπής Ανταγωνισμού και τραπεζών, το ύψος των προστίμων, που διαμορφώνεται με βάση τον κύκλο εργασιών κάθε ιδρύματος, έχει ως εξής:

Τράπεζα Πειραιώς: 12.993.482,86 €Εθνική Τράπεζα: 9.978.799,18 €Alpha Bank: 9.110.682,91 €Eurobank: 7.976.790,63 €Attica Bank: 143.181,65 €ΕΕΤ: 1.553.242,87 €Μείωση της προμήθειας για ανάληψη με κάρτα άλλης τράπεζας

Παράλληλα η Επιτροπή Ανταγωνισμού υποχρεώνει τις τράπεζες να μειώσουν από την 1η Ιανουαρίου 2024 το ύψος της προμήθειας ανά συναλλαγή ανάληψης μετρητών από ΑΤΜ με τη χρήση καρτών που έχουν εκδοθεί από άλλα ιδρύματα, ώστε αυτό να διαμορφωθεί κατ’ ανώτατο όριο ως ακολούθως:

Τράπεζα Πειραιώς: έως το ύψος των 2,00 €, από το ισχύον ποσό των 3,00 €,Εθνική Τράπεζα: έως το ύψος των 1,90 €, από το ισχύον ποσό των 2,60 €,Alpha Bank: έως το ύψος των 1,80 €, από το ισχύον ποσό των 2,50 €,Eurobank: έως το ύψος των 1,80 €, από το ισχύον ποσό των 2,50 €,Attica Bank: έως το ύψος των 1,50 €, από το ισχύον ποσό των 2,00 €.

Η προμήθεια πρέπει να παραμείνει σε αυτά τα επίπεδα για διάστημα τριών ετών, με δυνατότητα επέκτασης για έως δύο επιπλέον έτη και με δυνατότητα επιβολής προστίμου από την ΕΑ σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των τραπεζών.

Τέλος, η ΕΑ αποδέχεται την πρόταση της ΕΕΤ  για εφαρμογή, εντός εξαμήνου από τη δημοσίευση της Απόφασης Διευθέτησης, εσωτερικού προγράμματος συμμόρφωσης, «προς τον σκοπό της παράλειψης στο μέλλον των διαπιστωθεισών παραβάσεων των άρθρων 1 του ν. 3959/2011 και 101 ΣΛΕΕ».

Τι σχολιάζουν πηγές της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών

Σχολιάζοντας το πρόστιμο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, πηγές της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών παρουσιάζουν τις παρακάτω ερωτήσεις και απαντήσεις:

Πού κατέληξε η έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού (ΕΑ) σχετικά με τις τραπεζικές προμήθειες;

Ο έλεγχος της ΕΑ οδηγήθηκε σε συμβιβασμό. Οι τράπεζες και η Ελληνική Ένωση Τραπεζών (ΕΕΤ) ως νομικό πρόσωπο συμφώνησαν στην ένταξη τους στη διαδικασία διευθέτησης διαφορών, αποδεχόμενες παράβαση του Άρθρου 1 Ν. 3959/2011 περί ανταλλαγής πληροφοριών. Οι τράπεζες επέμειναν εμφατικά ότι σε καμμία περίπτωση δεν παρέβησαν τους κανόνες ανταγωνισμού με τη μορφή της κατάρτισης συμφωνίας για καθορισμό τιμών – κάτι άλλωστε που διαπίστωσε και η ΕΑ- και προέκριναν την διαδικασία διευθέτησης για το σκέλος της ανταλλαγή πληροφοριών

Σε τι αφορά η πρόσφατη αυτή απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού;
Η απόφαση της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (ΕΠΑΝΤ) επικεντρώνεται στην περίοδο 2018-2019 και αφορά (i) στην ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη μετάπτωση στο λεγόμενο μοντέλο απευθείας χρέωσης (DAF) στα ΑΤΜ, δηλαδή της εισαγωγής απευθείας χρέωσης κατά την ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ άλλης τράπεζας από εκείνης που έχει εκδώσει την κάρτα με την οποία γίνεται η ανάληψη, (ii) στην ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την πιθανότητα να υπάρξουν χρεώσεις σε τραπεζικά προϊόντα και υπηρεσίες.

2. Ποιές προμήθειες εξέτασε η ΕΑ και τι απέδωσε η έρευνα;

Στο πλαίσιο της έρευνας της ΕΑ εξετάστηκαν περίπου 50 χρεώσεις προμηθειών. Αυτές εντοπίστηκαν σε αλληλογραφία της ΕΕΤ με τις τράπεζες, καθώς η ΕΕΤ συγκέντρωνε στοιχεία, ώστε να υπάρξει σχετικός εποπτικός διάλογος με την ΤτΕ. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕΤ είχε διοργανώσει και ειδική συνάντηση στην οποία συμμετείχαν ανώτατα στελέχη της ΤτΕ και οι διοικήσεις των 4 συστημικών τραπεζών.

3. Οι τράπεζες αναγνώρισαν, στο πλαίσιο του συμβιβασμού, την ανταλλαγή πληροφοριών. Πώς την δικαιολόγησαν;

Οι τράπεζες ανέφεραν ότι η ανταλλαγή πληροφοριών έγινε στο πλαίσιο ανάγκης θεσμικού διαλόγου με τη VISA και τη Mastercard με αφορμή την αλλαγή του τρόπου τιμολόγησης συγκεκριμένων συναλλαγών, κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και στο πλαίσιο εποπτικού διαλόγου για χρεώσεις με την Τράπεζα της Ελλάδας. Ο νομικός διάλογος μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων και της ΕΕΤ ήταν αναγκαίος ενόψει και του αυστηρού πλαισίου που ίσχυε στην Ελλάδα και απαγόρευε ορισμένες προμήθειες. Σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε συντονισμός για καθορισμό τιμολογίου, κάτι που επιβεβαιώνεται και από τη διαδικασία διευθέτησης της ΕΑ.

4. Εξέτασε και άλλα θέματα η ΕΠΑΝΤ; Τι απέδωσε η έρευνα;

Ως προς την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την πιθανότητα να υπάρξουν χρεώσεις τραπεζικών προϊόντων/υπηρεσιών, διευκρινίζεται πως η άσκηση αυτή δεν οδήγησε σε επιβολή νέων χρεώσεων καθώς τα περισσότερα από αυτά τα προϊόντα και υπηρεσίες που συζητήθηκαν κατά την εξεταζόμενη περίοδο, εξακολουθούν να παρέχονται χωρίς χρέωση.
Η έρευνα και τα ευρήματα της απόφασης ουδεμία σχέση είχε με επιτόκια καταθέσεων ή δανεισμού ή άλλα κύρια τραπεζικά προϊόντα σε επίπεδο λιανικής ή επιχειρηματικής τραπεζικής.
Πέρα από τις χρεώσεις, η ΕΠΑΝΤ εξέτασε την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τραπεζών για την επιβολή κοινών όρων πρόσβασης στο ΔΙΑΣ ενός ιδρύματος πληρωμών. Αυτή η παράβαση είναι εντελώς δευτερεύουσα, καθώς αφορούσε εξαιρετικά μικρό χρονικό διάστημα.

5. Ποιο άλλο ζήτημα αφορούσε ο έλεγχος της ΕΑ;

Στο πλαίσιο του ελέγχου εξετάστηκε η προμήθεια άμεσης χρέωσης (Direct Access Fee – DAF), η οποία καθιερώθηκε σταδιακά από το τραπεζικό σύστημα από το 2018 και μετά, για αναλήψεις μετρητών από ATMs. Η καθιέρωσή της έγινε αφότου το επέτρεψαν οι κανονισμοί των σχημάτων VISA και Mastercard. Αξίζει να σημειωθεί ότι και και πριν από το DAF η ανάληψη μετρητών δεν ήταν ανέξοδη. Στη θέση του DAF ίσχυε η υποχρέωση καταβολής ενός ποσού από την εκδότρια τράπεζα (issuer fee), η οποία με τη σειρά της κατέβαλλε τμήμα του ποσού αυτού στην τράπεζα που παρείχε το ΑΤΜ.
Με βάση το DAF
*       για τους Έλληνες καταναλωτές υπάρχει χρέωση για ανάληψη μετρητών, μόνο σε περίπτωση χρήσης ATM άλλης  τράπεζας από αυτή που διατηρούν το λογαριασμού τους. Για συναλλαγές από ATM της τράπεζας τους η ανάληψη είναι δωρεάν
*       για αλλοδαπούς καταναλωτές υπάρχει χρέωση σε κάθε ανάληψη τους, εφόσον χρησιμοποιούν κάρτες που έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό.
Απόδειξη ότι δεν υπήρξε συμφωνία για το ύψος της προμήθειας DAF μεταξύ των πιστωτικών ιδρυμάτων αποτελεί το μεγάλο εύρος της τιμολόγησης ανά συναλλαγή, που κυμάνθηκε μεταξύ 2 και 3 ευρώ για τις συστημικές τράπεζες. Ούτως ή άλλως, το ύψος της προμήθειας DAF για τις εγχώριες συναλλαγές θα γινόταν δημοσίως γνωστό, αφού αφορά απλώς μια επέκταση της προμήθειας DAF που είχε ήδη επιβληθεί στις διασυνοριακές συναλλαγές.
Στο πλαίσιο της διευθέτησης, οι τράπεζες συμφώνησαν να μειώσουν για ορισμένο χρονικό διάστημα την προμήθειας DAF που χρεώνουν κατά περίπου 30%, ανεξάρτητα από την προμήθεια που χρεώνει σήμερα η κάθε τράπεζα. Σημειώνεται, ότι στα ATMs δραστηριοποιείται και ένας μη τραπεζικός πάροχος, ο οποίος χρεώνει προμήθεια ανάληψης μετρητών σε όλους τους καταναλωτές σχεδόν 4€, δηλαδή 25-35% υψηλότερα από τις τράπεζες, και με τον οποίο η ΕΑ ούτε ασχολήθηκε για συλλογή στοιχείων το 2019, ούτε επέβαλε κάποια μείωση.
Σημειώνεται ότι παρόλο που η ΕΑ εξέτασε ενδελεχώς περί τις 50 διαφορετικές τραπεζικές προμήθειες, πέρα από το DAF, δεν προέκυψαν στοιχεία για καμία άλλη ώστε να δικαιολογείται η μείωσή της.

6. Ποιοι καταναλωτές επωφελούνται από το παραπάνω μέτρο της ΕΑ σχετικά με το DAF?

Σύμφωνα με στοιχεία που προσκόμισαν οι τράπεζες στην ΕΑ, από τις αναλήψεις μετρητών που γίνονται σε ATMs και για τις οποίες υπάρχει χρέωση (δηλαδή γίνονται με κάρτες που έχουν εκδοθεί από τράπεζες διαφορετικές από την τράπεζα που λειτουργεί το ATM), τα 2/3 αφορούν αλλοδαπούς καταναλωτές, κυρίως τουρίστες. Και αυτό είναι αναμενόμενο, καθώς οι Έλληνες καταθέτες επιλέγουν ΑΤΜ της τράπεζας τους για να αποφύγουν οποιαδήποτε χρέωση.
Επομένως, από το μέτρο που επέβαλε η ΕΑ, τη μείωση της προμήθειας ανάληψης μετρητών (DAF), επωφελείται ένας σχετικά μικρός αριθμός Ελλήνων καταναλωτών, συγχρόνως όμως μειώνεται το τουριστικό συνάλλαγμα – με τη μορφή προμήθειας ανάληψης μετρητών – που έρχεται στη χώρα. Η απώλεια συναλλαγματικών εισροών υπολογίζεται σε περίπου 20 εκ ευρώ το χρόνο.

7. Γιατί οι τράπεζες εξέτασαν την πιθανή εισαγωγή νέων χρεώσεων σε τραπεζικά προϊόντα και υπηρεσίες;

Η συζήτηση μεταξύ τραπεζών για πιθανή εισαγωγή σειράς χρεώσεων σε τραπεζικά προϊόντα και υπηρεσίες έλαβε χώρα το 2018, δηλαδή σε μία περίοδο προσπάθειας ανάταξης των τραπεζών από την πολυετή οικονομική κρίση και στο πλαίσιο συζητήσεων και παρεμβάσεων των ευρωπαϊκών εποπτικών αρχών για την αύξηση της κερδοφορίας τους και της υποχρέωσης συμμόρφωσης σε ένα ιδιαίτερα περίπλοκο κανονιστικό πλαίσιο. Οι ελληνικές τράπεζες έκριναν χρήσιμο να προσπαθήσουν να χαρτογραφήσουν το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο και τις υπηρεσίες στις οποίες θα επιτρεπόταν, σε θεωρητικό επίπεδο, να υπάρξει χρέωση (προμήθεια). H άσκηση αυτή δεν επικεντρώθηκε σε κύριες τραπεζικές υπηρεσίες (επιτόκια), αλλά δευτερεύουσες (λ.χ. διαχείριση λογαριασμού, αποδοχή καρτών, διαχείριση θυρίδων κ.λπ.) ενώ, σε κάθε περίπτωση, η Επιτροπή δεν έκρινε το ύψος των χρεώσεων αλλά την ανταλλαγή πληροφοριών.

8. Γιατί μειώνεται το DAF;

Η ΕΠΑΝΤ επέβαλε ως συμπεριφορικό μέτρο σε όλες τις τράπεζες, ανεξάρτητα από την προμήθεια που χρεώνουν σήμερα και χωρίς να κριθεί ότι η ισχύουσα χρέωση είναι υπερβολική ή καταχρηστική, μείωση της προμήθειας DAF κατά περίπου 30%.

9. Επηρεάστηκαν δυσανάλογα οι πελάτες των τραπεζών;

Όχι. Η υιοθέτηση του μοντέλου DAF και στις συναλλαγές ανάληψης με κάρτες έκδοσης εγχώριων ιδρυμάτων μελών της ΔΙΑΣ έγινε στο πλαίσιο υποχρέωσης εναρμόνισης των τραπεζών με το ρυθμιστικό πλαίσιο και την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Χρεώσεις για ανάληψη μετρητών από ΑΤΜ άλλης τράπεζας υπήρχαν ανέκαθεν και γι’ αυτόν τον λόγο οι περισσότεροι πελάτες χρησιμοποιούν ΑΤΜ της Τράπεζας επιλογής τους. Αξίζει να σημειωθεί πως σημαντικό μέρος των εσόδων DAF αφορά κατόχους καρτών ξένων τραπεζών που πραγματοποιούν συναλλαγές σε ΑΤΜ στην Ελλάδα.

Ως προς τις συζητήσεις σχετικά με χρεώσεις σε τραπεζικά προϊόντα και υπηρεσίες, οι συζητήσεις αυτές δεν επηρέασαν τους πελάτες, αφού στην πλειονότητά τους δεν εφαρμόστηκαν.

10. Επιβλήθηκε πρόστιμο και σε τραπεζικά στελέχη;

Όχι. Η έρευνα δεν αφορούσε φυσικά πρόσωπα και δεν τέθηκε κανένα θέμα πρόθεσης για την παραβίαση κανόνων του ανταγωνισμού.

Τι είναι η διαδικασία διευθέτησης;

Η διευθέτηση είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού για να επιτύχει την ταχύτερη έκδοση αποφάσεων σε ήδη υπάρχουσες έρευνες, καθώς σε διαφορετική περίπτωση η προβλεπόμενη διαδικασία αντιπαράθεσης και δικαστικής προσβολής της όποιας απόφασης θα διαρκούσε πολλά χρόνια. Πρόκειται για μια διαδικασία που προβλέπεται ρητά στον Νόμο περί Ανταγωνισμού και εφαρμόζεται κατά κόρον σε παρόμοιες περιπτώσεις ερευνών, καθώς επιτυγχάνει για τον καταναλωτή ισοδύναμα αποτελέσματα – ειδικά σε περιπτώσεις στις οποίες δεν προκύπτουν ενδείξεις για σοβαρές παραβάσεις της Νομοθεσίας.