Από τον Picasso με αγάπη

Μια μικρή πινακοθήκη με 46 έργα τέχνης και μεγάλες υπογραφές - από Πικάσο και Ματίς έως Μπονάρ, Μπρακ και Μπουρντέλ - φτάνει στην πληγωμένη από τον Εμφύλιο Ελλάδα ως φόρος τιμής στους Ελληνες που αντιστάθηκαν με γενναιότητα κατά των Γερμανών. Πίσω από την πρωτοβουλία βρίσκεται ο γάλλος λόγιος φιλέλληνας και αργότερα μέλος της Ακαδημίας Αθηνών Ροζέ Μιλιέξ και η πεζογράφος σύζυγός του Τατιάνα Γκρίτση-Μιλιέξ. Και η «σοδειά» τους κάνει το ντεμπούτο της στην Αθήνα του 1949, στον χώρο του Γαλλικού Ινστιτούτου (πριν παραδοθούν τα έργα στην Εθνική Πινακοθήκη) με την υποστήριξη του τότε διευθυντή του Οκτάβιου Μερλιέ. Ανάμεσά τους και το «Γυναικείο κεφάλι» του Πικάσο με αφιέρωση στον ελληνικό λαό από το χέρι του ίδιου του καλλιτέχνη, το οποίο έκανε φτερά από την Εθνική Πινακοθήκη τα ξημερώματα της Δευτέρας. Ολα αρχίζουν τον χειμώνα του 1942. Το ζεύγος Μιλιέξ έχει εγκαταλείψει την Ελλάδα μετά την εισβολή των ναζιστικών στρατευμάτων και ζει στον γαλλικό Νότο. Ταυτόχρονα ο Πάμπλο Πικάσο βρίσκεται υπό γερμανική παρακολούθηση. Αρνείται να λάβει μέρος σε οποιαδήποτε έκθεση κατά τη διάρκεια της Κατοχής και δουλεύει αδιάκοπα στο εργαστήριό του. Ο Ανρί Ματίς βλέπει την Γκεστάπο να συλλαμβάνει τη γυναίκα και την κόρη του. Ο Ζορζ Μπρακ, ο Πιερ Μπονάρ και ο Ζορζ Ρουό αφήνουν πίσω τους το πνιγηρό κατεχόμενο Παρίσι και επιλέγουν κι εκείνοι την ηρεμία του γαλλικού Νότου. Τότε είναι που γεννιέται η ιδέα μιας προσφοράς προς την Ελλάδα που αντιστεκόταν σθεναρά στον εχθρό. «Τότε ο νους μας πήγαινε μόνο σ' ένα γραφτό μνημείο, σ' ένα είδος Χρυσής Βίβλου όπου Γάλλοι κάθε σειράς και κάθε μόρφωσης θα' ρχονταν να καταθέσουν τη μαρτυρία του θαυμασμού, της λατρείας, της αδελφικής αλληλεγγύης, που δοκιμάσανε σιωπηλά από το 1940 ίσαμε 1944 μπροστά στο θάμα που στάθηκε τότες η εμπόλεμη Ελλάδα» γράφει στον πρόλογο του καταλόγου της πρώτης εκείνης έκθεσης «Φόρος τιμής στην Ελλάδα» (17-29/4/1949) ο γάλλος λόγιος ο οποίος όταν διετέλεσε υποδιευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αθήνας με διευθυντή τον Οκτάβιο Μερλιέ οργάνωσε με το πλοίο «Ματαρόα» την αποστολή 140 νέων ελλήνων επιστημόνων και καλλιτεχνών στη Γαλλία ώστε να σπουδάσουν με υποτροφία.«Τη στιγμή που αρχίζαμε να μαζεύουμε το υλικό του βιβλίου για την Ελλάδα από τους Γάλλους διανοούμενους, έτυχε να συναντήσουμε στο δρόμο μας και καλλιτέχνες. Πρώτος ο Αντρέ Φουζερόν μάς πρότεινε να διαλέξουμε ή μερικές γραφτές φράσεις του, ή ένα από τα έργα του. Επειτα ο μεγάλος Ματίς, από το Βανς, με την ταπεινοφροσύνη που χαρακτηρίζει τους αληθινά μεγάλους, μας ρωτούσε: "Νομίζετε πως ένα σχέδιό μου θα γινόταν δεκτό από την Πινακοθήκη της Αθήνας;" και μας υποβάλλει την ιδέα ν' αποταθούμε από μέρους του σε μερικούς αναγνωρισμένους καλλιτέχνες για να μαζέψουμε κι απ' αυτούς κάτι ανάλογο, φόρο τιμής προς τους Ελληνες διανοούμενους». Αρχικά η δωρεά περιλαμβάνει 29 έργα -λάδια, χαρακτικά, σχέδια, βιβλία τέχνης - από 26 γάλλους καλλιτέχνες ή «Γάλλους υιοθετημένους, όπως ο Γαλάνης και ο Μάριος Πράσινος ή όπως η κυρία Μπουρντέλ που χαρίζοντάς μας ένα ωρα