Δικαιώνεται ή συνεχίζεται;

Μετά το 1981, κάθε χρόνο, στην επέτειο του Πολυτεχνείου γινόταν μια ενδοαριστερή μάχη – αφού το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου επιδίωκε να καταγράφεται στην Αριστερά. Οι πασόκοι στις πορείες φώναζαν ότι ο αγώνας δικαιώνεται, όλα τα σχήματα της κομμουνιστογενούς Αριστεράς επέμεναν ότι συνεχίζεται.

Το Πολυτεχνείο ήταν μια ανυπεράσπιστη επέτειος. Ανήκε περισσότερο σε αριστεριστές, αλλά προσπαθούσε να την οικειοποιηθεί το ΚΚΕ,

που επισήμως απείχε την κρίσιμη βραδιά – όμως η εκφωνήτρια του σταθμού του, η Μαρία Δαμανάκη, έγινε στέλεχός του. Τα μέλη του Ρήγα Φεραίου ήταν στην κατάληψη, αλλά τους χτυπούσαν οι υπόλοιποι επειδή το κόμμα είχε υιοθετήσει την πολιτική της ΕΑΔΕ, πίστευε στη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος Παπαδόπουλου και στη δυναμική που μπορούσαν να έδιναν στα πράγματα οι εκλογές. Οσο για το ΠΑΣΟΚ, από τη στιγμή που έγινε κυβέρνηση, επιδίωξε να δώσει το δικό του νόημα στη γιορτή: στα χρόνια του μετατράπηκε σε κάτι σαν σχολική εθνική επέτειος, με ηρωικούς τόνους.

Στο πεδίο της λεγόμενης μαζικής πάλης, η τελετουργία είναι πολύ διαφορετική από εκείνη των σχολικών γιορτών. Η συγκέντρωση που διοργανώνεται εθιμοτυπικά, κάθε χρόνο, με πορεία στην αμερικανική πρεσβεία, επαναλαμβάνει τον αντιαμερικανισμό/αντιδυτικισμό, ένα αγαπημένο αριστερό (αλλά όχι μόνο) στερεότυπο. Τα συνθήματα εμφανίζουν αδικαίωτο «το κίνημα», τις διάφορες μεταλλάξεις του αριστερισμού και της Αριστεράς που ακόμα ερίζουν για τις λεπτομέρειες του νοήματος.

Αλλά σε τι συνίσταται αυτός ο αδικαίωτος αγώνας, τι διεκδικούν όσοι παίρνουν μέρος την πορεία, πριν καταλήξουν στις ταβέρνες και στα εστιατόρια (εξαιρούνται οι μπαχαλάκηδες, που πάνε να τα σπάσουν στα Εξάρχεια); Αν δεν δικαιώθηκε με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, πότε θα μπορούσε να δικαιωθεί εκείνος ο αγώνας που πενήντα χρόνια δημοκρατίας συνεχίζεται; Ξέρω ότι δεν βγάζει νόημα, αλλά για όλους αυτούς τους αγωνιστές ένας τέτοιος αγώνας δικαιώνεται όταν καταλήξει στα χέρια τους όχι μόνο η κυβέρνηση αλλά και η εξουσία. Αν δηλαδή γίνει κατορθωτή η αντικατάσταση της στρατιωτικής χούντας (από την οποία η χώρα απαλλάχτηκε όχι λόγω της – θαυμαστής, μην έχουμε παρεξηγήσεις – εξέγερσης του Πολυτεχνείου αλλά λόγω της εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο και της κατοχής του 32% του νησιού) από ένα αυταρχικό καθεστώς ανατολικού τύπου, για τα οποία πλέον διαβάζουμε στα βιβλία, ή τη Βόρεια Κορέα.

Είναι λοιπόν επίκαιρο το σύνθημα των πασόκων της δεκαετίας του 1980. Δικαιώθηκε το Πολυτεχνείο;

Το βασικό αίτημά του, «Κάτω η χούντα», προφανώς επετεύχθη. Η δημοκρατία ήρθε. Απέκτησαν ελευθερία που κεφαλαιοποιήθηκε και από πρόσωπα που ήταν στην κατάληψη – πολλές και πολλοί, αργότερα, έκαναν πολιτική καριέρα στο πλαίσιο των δημοκρατικών θεσμών.

Η δημοκρατία, μετά το 1974, έγινε ώριμη δημοκρατία. Και πολύ γρήγορα κερδήθηκε αξιοζήλευτη ελευθερία: έκτοτε λειτουργούν ελεύθερα πολιτικά κόμματα και γρήγορα εμπεδώθηκε απόλυτη ελευθερία έκφρασης, στη χώρα δεν αντέχει καμία απόπειρα λογοκρισίας. Η ελληνική δημοκρατία συνδέθηκε με τις δημοκρατίες του δυτικού κόσμου και η Ελλάδα με τη Δύση. Κι απέτυχε κάθε απόπειρα αμφισβήτησης της εκκοσμίκευσης του κράτους, του δυτικού προσανατολισμού του, της επιδίωξης δημοκρατικής ομαλότητας, της ισότητας απέναντι στον νόμο, της χειραφέτησης και της προστασίας των μειονοτήτων. Για όλα αυτά, πενήντα χρόνια μετά, να είναι περήφανη η λεγόμενη γενιά του Πολυτεχνείου.