Η αποκάλυψη της αθωνικής πολιτείας

Οι λεπτομέρειες που θα ανακαλύψει ο αναγνώστης για το εσωτερικό των μονών προκαλούν την ίδια έκπληξη με εκείνη που προκαλεί η θέα από το Αγιο Ορος προς τη θάλασσα. Στον τόμο για τη Μονή Βατοπαιδίου, για παράδειγμα, αυτόν με τον οποίο εγκαινιάζεται η νέα σειρά των «ΝΕΩΝ», «Μια Επίγεια Αγγελική Πολιτεία», την ερχόμενη Παρασκευή (23/12), διαβάζουμε: «Στα τόξα στήριξης, παραστάσεις των προ Χριστού σοφών, που προαναγγέλλουν την έλευσή του:

Αντίστοιχες λεπτομέρειες και εικόνες από το Βατοπαίδι - τοιχογραφίες, κρήνες, παρεκκλήσια, μαρμάρινα θωράκια, μορφές αγιογραφιών - «ζωντανεύουν» μέσα στον πλούσια εικονογραφημένο τόμο με τα ιερά κειμήλια και τους κρυμμένους θησαυρούς της Μονής. Πρόκειται για τον πρώτο σταθμό της σειράς «Αγιο Ορος. Μια Επίγεια Αγγελική Πολιτεία», που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με τις εκδόσεις Μίλητος, σε επιμέλεια του παλαιογράφου Αγαμέμνονα Τσιλίκα, αποκλειστικά για τους αναγνώστες των «ΝΕΩΝ». Αξίζει να σημειωθεί ότι η σειρά συνοδεύεται από μια πρωτοτυπία: η φωτογράφιση στις μονές του Αγίου Ορους, με τον φακό του Γιάννη Γιαννέλου, έγινε αποκλειστικά για την εφημερίδα, οπότε οι αναγνώστες θα έχουν τη δυνατότητα να παρατηρήσουν τους θησαυρούς του Αγίου Ορους μέσα από πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό, το οποίο αποτυπώνει τη μοναστική πολιτεία σε πραγματικό χρόνο.

Μέσα από τις σελίδες της προσφοράς και τις σπάνιες φωτογραφίες θα ανακαλύψουν, εκτός άλλων, βυζαντινά αυτοκρατορικά έγγραφα, πολύτιμες εικόνες και χειρόγραφα που δεν έχουν ξαναδεί το φως της δημοσιότητας. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, σειρά έχουν οι μονές Σταυρονικήτα, Παντοκράτορα, Κουτλουμουσίου και Εσφιγμένου, που χαρακτηρίζονται επίσης από πλούτο κειμηλίων και σπάνιων ευρημάτων λόγω της μακράς ιστορίας τους.

Με τον τρόπο αυτόν οι αναγνώστες μπορούν να κρατήσουν στη βιβλιοθήκη τους έναν τόμο με τεκμήρια, τα οποία απηχούν την παράδοση στη Χερσόνησο του Αθω, αλλά και τις συνθήκες μέσα στις οποίες οι μονές κατάφεραν να επιβιώσουν. Οπως τονίζεται στον πρώτο τόμο: «Η Μονή Βατοπαιδίου φέρει ανάγλυφη τη χιλιόχρονη αθωνική ιστορία και παράδοση ενώ αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά µνηµεία του ελληνικού χώρου. Στη µακραίωνη πορεία της, κατέστη ένα από τα µεγαλύτερα κέντρα της Ορθοδοξίας αναδεικνύοντας πλήθος αγίων και επιτελώντας πλούσιο πνευµατικό, ιεραποστολικό και φιλανθρωπικό έργο εντός και εκτός της Ελλάδας».

Η ιστορία του Βατοπαιδίου

Κάθε τόμος περιλαμβάνει, εκτός από το πλούσιο φωτογραφικό υλικό, και τη «βιογραφία» κάθε μονής, με όλα τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία και τις αντίστοιχες παραδόσεις. Η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της χερσονήσου του Αθω, στο μέσον της βόρειας ακτής του Αγίου Ορους. Ανατολικά συνορεύει με την περιοχή της Μονής Παντοκράτορος, νοτιοδυτικά με εκείνη της Μονής Ζωγράφου και βορειοδυτικά με την περιοχή της Μονής Εσφιγμένου.

Από τον 11ο αιώνα, κατέχει, μετά την Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, τη δεύτερη θέση στην ιεραρχία ανάμεσα στις 20 Ιερές Μονές του Αγίου Ορους. Το 1990, η Μονή έγινε κοινοβιακή με σιγίλιο του τότε Οικουμενικού Πατριάρχη Δημητρίου Α'. Η ίδρυσή της ανάγεται στο δεύτερο μισό του 10ου αιώνα (972 - 985) από τους μοναχούς Αθανάσιο, Νικόλαο και Αντώνιο, οι οποίοι κατάγονταν από αρχοντικές οικογένειες της Αδριανούπολης και ήταν μαθητές του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου, ο οποίος υπήρξε ο ιδρυτής του μοναστηριακού μοναχισμού στο Αγιον Ορος.

Ομως, σύμφωνα με παράδοση του 16ου αιώνα, η Μονή ιδρύθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο, καταστράφηκε από τον Ιουλιανό (361 - 363) και αναστηλώθηκε από τον αυτοκράτορα Μέγα Θεοδόσιο (379 - 395) σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τη Θεοτόκο, η οποία διέσωσε από ναυάγιο τον γιο του Αρκάδιο και τον μετέφερε σε τόπο με βάτα. Στην παράδοση αυτή στηρίζεται η ετυμολογία και η ορθογραφία της ονομασίας «Βατο-παίδιον». Αρχαιολογικά ευρήματα, που έφεραν στο φως τα θεμέλια μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής, συνέδεσαν την παράδοση αυτή με την ίδρυση της Μονής.