«Κάνουμε ταινίες για να θέτουμε ερωτήματα»

Μια γελοιογραφία του διάσημου βρετανού σκιτσογράφου του προηγούμενου αιώνα H.M. Batemam ενέπνευσε τον Αλφρεντ Χίτσκοκ για να δημιουργήσει την ταινία «Ο άνθρωπος που γνώριζε πολλά». Το διηγήθηκε σε μια συνέντευξή του η οποία υπάρχει στο YouTube χωρίς εικόνα. Το φιλμ μάλιστα αρχίζει με ένα κειμενάκι που αναφέρει «η κρούση από τα πιατίνια ενός μουσικού πως μπορεί να αλλάξει τη ζωή μιας αμερικανικής οικογένειας». Οπως εξηγεί στην εν λόγω

συνέντευξη ο μετρ της αγωνίας, το αριστουργηματικό θρίλερ του αρχίζει με πλάνο από μια ορχήστρα ενώ η κάμερα προχωρά αργά προς τον μουσικό, ο οποίος περιμένει να κρούσει τα πιατίνια. Το εύρημα της εναρκτήριας σκηνής το οφείλει στη γελοιογραφία του H.M. Batemam την οποία περιγράφει με λεπτομέρειες.

»Μα τι ωραία ιδέα! Θέλω να δω αυτή τη γελοιογραφία» σκέφτηκε ο Γιώργος Σιούγας όταν άκουσε τον Χίτσκοκ και άρχισε να αναζητεί τη γελοιογραφία. Την εντόπισε την περίοδο του COVID το 2020 και έτσι μπήκε ο σπόρος της δημιουργίας μιας μικρού μήκους ταινίας. Αρχισε να γράφει το σενάριο του φιλμ χωρίς διαλόγους, κάνοντας – χωρίς να το γνωρίζει – τα πρώτα βήματα του ταξιδιού της μικρού μήκους «The one note man» που έχει φτάσει μέχρι τη βραχεία λίστα της κατηγορίας στα Οσκαρ. Ο δημιουργός της, ο οποίος ζει και εργάζεται τα τελευταία χρόνια στο Μάντσεστερ, από το 2015, σκηνοθετώντας σειρές για τα αγγλικά κανάλια, ξεκαθαρίζει ότι πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα, αλλά οι υποψηφιότητες για τα Οσκαρ ανακοινώνονται στις 23 Ιανουαρίου. Αυτή την εποχή ο Γιώργος Σιούγας σκηνοθετεί τη σειρά του BBC «Casualty», αλλά είχε την ευγένεια να βρει χρόνο για να ξετυλίξει το νήμα της περιπλάνησης επιστρέφοντας σε εκείνη την πρώτη καθοριστική στιγμή.

«Βρήκα ότι η γελοιογραφία, έτσι όπως την περιέγραψε ο Χίτσκοκ, είναι μια πάρα πολύ καθαρή ιδέα. Του μουσικού, δηλαδή, που παίζει μια νότα σε μια ορχήστρα, παίρνει το «ΟΚ» από τον μαέστρο και φεύγει για το σπίτι του συνεχίζοντας την καθημερινότητά του. Με έκανε και γέλασα». Την ίδια όμως στιγμή γεννήθηκαν στον σκηνοθέτη και κάποια ακόμη ερωτήματα: «Για ποιον λόγο παίζει αυτή τη μια νότα μόνο; Είναι χαρούμενος; Είναι λυπημένος; Είναι βολεμένος; Μήπως ξεπερνάει κάποια απώλεια; Προέκυψαν και κάποιες ενδιαφέρουσες μεταφορές που ήθελα να εξερευνήσω. Αναρωτήθηκα επίσης τι θα γινόταν αν έσπαγε αυτή η ρουτίνα του. Αν δηλαδή συνέβαινε κάτι που θα τον προκαλούσε να πάρει μια απόφαση. Θα άλλαζε τη ζωή του παίρνοντας τους κινδύνους και τα ρίσκα που χρειάζονταν;». Αυτά ήταν τα θεμελιώδη ζητήματα πάνω στα οποία ο Γιώργος Σιούγας ανέπτυξε την ιστορία του «The one note man». Μόνο ο έρωτας θα μπορούσε να προκαλέσει τέτοια ανατροπή και έτσι μπήκε στο πλάνο και έγινε η κινητήριος δύναμη του συμπαθούς μουσικού της ορχήστρας που έπαιζε την απαραίτητη νότα με το φαγκότο του και συνέχιζε κάθε μέρα τη μονότονη καθημερινότητά του.

Λάνθιμος – βραβεία

Τα γυρίσματα της ταινίας ολοκληρώθηκαν τον περασμένο Ιούλιο και μέχρι στιγμής έχει κερδίσει 23 βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ: 11 καλύτερης ταινίας, 3 καλύτερης σκηνοθεσίας, 4 καλύτερης μουσικής. Ξεχωριστή θεση όμως για τον Γιώργο Σιούγα έχουν τα «Grand Prize Winner for Best Live Action Short Film – Rhode Island International Film Festival» γιατί μας επέτρεψε να γίνουμε Oscar qualified. Το Best Film – Cannes Indie Shorts Awards &Audience Award στο ίδιο φεστιβάλ γιατί είναι η πρώτη ταινία στα 20 χρόνια του φεστιβάλ που κερδίζει και τις δυο κατηγορίες και το Best Short Film (Athens International Digital FF γιατί τιμήθηκα στη χώρα μου και ειδικά στη πόλη που γεννήθηκα και τόσο αγαπώ».

Η αναγνώριση του φιλμ από την Ακαδημία Κινηματογράφου της Αμερικής είναι σαφώς για τον διακεκριμένο δημιουργό μια τεράστια τιμή. «Ουδέποτε φανταζόμουν ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο. Με χαροποιεί ιδιαίτερα που το «The one note man» επικοινωνεί σε κοινά στις τέσσερις γωνιές του κόσμου. Αυτή είναι η μεγαλύτερη χαρά για μένα. Αλλωστε αυτός είναι ο λόγος που κάνουμε ταινίες: να θέτουμε κάποια ερωτήματα και να προκύπτει ένας διάλογος με τους θεατές, να έχει έναν συναισθηματικό αντίκτυπο».

Οταν στη συζήτηση αναφέρεται ότι είναι ο δεύτερος Ελληνας που μπαίνει στην κούρσα της διεκδίκησης για το χρυσό αγαλματίδιο, ο Γιώργος Σιούγας τονίζει οτι υπάρχει και τρίτος. «Είμαστε τρεις αφού υποψήφιος είναι και ο Γιώργος Μαυροψαρίδης στο μοντάζ του «Poor things». Τον Γιώργο Λάνθιμο δεν τον γνωρίζω προσωπικά αλλά τον σέβομαι πολύ ως καλλιτέχνη. Εχει αποδείξει την αξία του ως διεθνής κινηματογραφική φωνή, πράγμα που είναι πολύ δύσκολο να πετύχει κανείς. Του εύχομαι κάθε επιτυχία και του βγάζω και το καπέλο».

Ιαν ΜακΚέλεν

Υπάρχει όμως και άλλη μια ενδιαφέρουσα και απολύτως αισιόδοξη ιστορία πίσω από την ταινία, η οποία διεκδικεί την ύψιστη διεθνή κινηματογραφική διάκριση. «Ο Ιαν ΜακΚέλεν έχει έναν φιλανθρωπικό οργανισμό μέσα από τον οποίο χρηματοδοτεί όλες τις τέχνες. Του στείλαμε το σενάριο, του άρεσε πάρα πολύ και συμφώνησε να χρηματοδοτήσει την ταινία αλλά με έναν όρο: να βρούμε έναν τρόπο, αφού ολοκληρωθούν τα γυρίσματα, να έχει και κάποιον εκπαιδευτικό χαρακτήρα».

Ετσι η ταινία στις 10 Δεκεμβρίου προβλήθηκε σ’ έναν υπέροχο χώρο στην Ουαλία, με ζωντανή ορχήστρα να παίζει το soundtrack με κοινό 150 παιδιά ηλικίας 5-12 ετών. Εμαθαν για τα όργανα της ορχήστρας, της διεύθυνσής της, ανέβηκαν στη σκηνή και έπαιξαν και αυτά μια νότα. «Ηταν από τις πιο ωραίες στιγμές της ζωής μου. Είδα τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει μια ταινία στα παιδιά. Ηταν πραγματικά μαγικό».

Η συμβολή του Ιαν ΜακΚέλεν δεν σταματά στη χρηματοδότηση, αφού δέχθηκε να δανείσει τη φωνή του για την αφήγηση στην αρχή και το τέλος. «Η συνάντηση με τον σπουδαίο αυτόν ηθοποιό είναι από τις πιο σημαντικές της πορείας μου. Είναι απίστευτα γλυκός και γενναιόδωρος αυτός ο ζωντανός θρύλος». Ενα ακόμη παράσημο της ταινίας εκτός από τον σπουδαίο βρετανό ηθοποιό είναι το σάουντρακ, το οποίο υπογράφει ο βραβευμένος με Οσκαρ Στίβεν Γιουόρμπεκ που «αντικατέστηκε τον διάλογο με νότες. Ηταν συνοδοιπόρος μου πέντε μηνες πριν ξεκινήσουμε τα γυρίσματα».

Λογισμικό αφαίρεσης

Η σχέση του Γιώργου Σιούγα με τις ταινίες μικρού μήκους είναι μακροχρόνια . «Φτάνουν στις οκτώ αν συμπεριλάβω και εκείνες που έχω δημιουργήσει στη σχολή κινηματογράφου στο Λονδίνο. Πρόκειται για μια δύσκολη φόρμα διότι δεν υπάρχει τόσος χρόνος να εμπλέξεις το κοινό συναισθηματικά. Απαιτείται οικονομία στην αφήγηση έτσι και αλλιώς. Η φιλοσοφία, τόσο στο σενάριο όσο και στη σκηνοθεσία, στηρίζεται στην αφαίρεση. Μπήκα λοιπόν στο λογισμικό της αφαίρεσης και της οικονομίας στην αφήγηση. Στο «The one note man» δεν υπάρχουν διάλογοι, οπότε, κατά την άποψή μου, «άνοιξε» την ταινία ακόμη περισσότερο. Η απουσία του λόγου, των λέξεων, αφήνει περιθώρια στον θεατή να δώσει τη δική του ερμηνεία στις εικόνες που βλέπει, βάσει των δικών του εμπειριών της ζωής. Η συγκεκριμένη ταινία ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία, ένα καινούργιο ταξίδι».