Μνημοσύνη

Τη δεκαετία του 1920 ο ιστορικός τέχνης Αμπι Βάρμπουργκ κάνει λόγο για «θησαυρούς από βάσανα» αναπτύσσοντας το εγχείρημα που ονομάζει «Ατλας – Μνημοσύνη» με σκοπό να συγκεντρώσει και να κατανείμει μορφές, ιδέες και σχήματα που διατρέχουν τις χιλιετίες του ανθρώπινου πολιτισμού. Το έργο του έμεινε ανολοκλήρωτο, ωστόσο οι εικόνες του άτλαντα της δυτικής τέχνης και της καθημερινής κουλτούρας δημιούργησαν ένα υλικό υπόστρωμα της συλλογικής μνήμης.

Η οπτική γλώσσα του Βάρμπουργκ έγινε μέθοδος ανάλυσης για την κατανόηση σύνθετων ιδεών και ιστορικών αφηγήσεων. Ο γάλλος φιλόσοφος και

ιστορικός τέχνης Ζορζ Ντιντί – Ουμπερμάν ο οποίος ήρθε στην Αθήνα για την παρουσίαση του βιβλίου του «Σκόρπια» (μεταφρασμένο στα ελληνικά από την ιστορικό Ρίκα Μπενβενίστε στις εκδόσεις Νήσος), είναι από τους ξεχωριστούς χειριστές της βαρμπουργκιανής μεθόδου. Και στη διάρκεια της εκδήλωσης στο «Ετερον» έδειξε πως η εξερεύνηση γρίφων της ιστορίας συμπληρώνει με εικόνες τα κενά που δημιουργούνται όταν οι λέξεις απουσιάζουν.

Σήμερα στο μεταίχμιο παγκόσμιων μετασχηματισμών, με πολέμους, κλιματική κρίση, βαθιά αβεβαιότητα

και αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης σε πλήρη εξέλιξη ο άτλαντας των εικόνων καταγράφει το ανείπωτο. Τα μίντια σπεύδουν να πλειοδοτήσουν σε πόρους, χρόνο και τεχνολογία για την «πιο αποκλειστική αποκλειστικότητα». Για την εικόνα εκείνη που η φρίκη της θα στοιχειώσει τη συλλογική μνήμη.

Μία έρημος από μπάζα και χαλίκια, κρατήρες από ρουκέτες, πυκνούς καπνούς, υγρά ορθάνοιχτα μάτια, σώματα άψυχα σωριασμένα. Μήπως αυτές οι εικόνες καταλήξουν στη δεξαμενή των δεδομένων από όπου και το ΑΙ μαθαίνει να αντλεί και να δημιουργεί οπτικά παράγωγα του ανθρώπινου πολιτισμού, σε μία αναζήτηση που θα δείχνει μέλλον; Θα υπάρχει εικόνα που η μνήμη να ξεχωρίσει την αλήθεια από το ψέμα; Να εντοπίσει επικαλύψεις, τεμαχισμό λεπτομερειών στην επιδέξια επεξεργασία εικόνων; «Το να γράφεις σημαίνει να θυμάσαι για να πραγματοποιήσεις ένα μέλλον, μία επιθυμία», μας προτείνει ο Ντιντί – Ουμπερμάν.