Σε ποια πλευρά της Ιστορίας επιλέγουμε να είμαστε;

Τη φρίκη της σφαγής που προκάλεσε η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου διαδέχεται τώρα η εκατόμβη στη Λωρίδα της Γάζας από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς και την εισβολή με στόχο την τιμωρία και ολοκληρωτική εξαφάνιση της παλαιστινιακής οργάνωσης. Για αυτοάμυνα και δίκαιη τιμωρία μιλούν οι Ισραηλινοί, για γενοκτονία οι Παλαιστίνιοι και μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου. Ενώ ο ΟΗΕ και διεθνείς

οργανώσεις ζητούν εκεχειρία και σεβασμό στοιχειωδών κανόνων του πολέμου για τους άμαχους, κανόνες που όμως αγνοούνται για πολλοστή φορά. Και ο κύκλος της ανείπωτης βίας συνεχίζεται.

Οταν η Χαμάς αποφάσισε να οργανώσει μια τέτοια επίθεση με τόσα θύματα και τις φρικαλεότητες που τη συνόδεψαν, θα έπρεπε να γνωρίζει από προηγούμενες εμπειρίες ότι η ισραηλινή απάντηση θα ήταν ασύμμετρα βίαιη. Ανοιγε έτσι τις πύλες της κολάσεως και μάλλον το έκανε συνειδητά. Κατάφερνε βεβαίως να βάλει (προσωρινό;) τέλος στην προσέγγιση μεταξύ Ισραήλ και αραβικών χωρών – της Σαουδικής Αραβίας πιο συγκεκριμένα – μια προσέγγιση που προχωρούσε μέχρι τότε χωρίς προοπτική ουσιαστικής λύσης στο παλαιστινιακό πρόβλημα. Αυτές τις μέρες, οι αραβικοί πληθυσμοί παρακολουθούν τους βομβαρδισμούς από το κανάλι της Αλ Τζαζίρα – και βράζουν. Τη λαϊκή οργή δεν μπορούν να την αγνοήσουν οι πολιτικές τους ηγεσίες όσο και αν το ήθελαν ενδεχομένως, όσο αυταρχικές και να είναι, που είναι. Και πολύ περισσότεροι εκτός αραβικού κόσμου θυμήθηκαν ξανά το Παλαιστινιακό.

Από αυτήν την άποψη, είναι πιθανό ότι η Χαμάς θα πετύχει τον βασικό της στόχο. Και η κυβέρνηση Νετανιάχου στο Ισραήλ τη βοηθάει με τον δικό της τρόπο. Υπόσχεται ότι θα εξαφανίσει τη Χαμάς από προσώπου γης και για να το πετύχει είναι έτοιμη να ισοπεδώσει τη Γάζα θυσιάζοντας πολλές χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Για τη Χαμάς, οι δικοί της που σκοτώνονται στη μάχη εναντίον του εχθρού γίνονται μάρτυρες, ενώ οι ζωές των Εβραίων προφανώς δεν μετράνε. Μετράνε άραγε περισσότερο οι ζωές των Παλαιστινίων στο μυαλό στελεχών της κυβέρνησης Νετανιάχου; Αν κρίνουμε από τις πολιτική που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις του Ισραήλ για χρόνια στη Δυτική Οχθη και τη Λωρίδα της Γάζας μάλλον όχι. Και εδώ έγκειται το μεγάλο σφάλμα των ακροδεξιών και εθνικιστών στο Ισραήλ που πίστεψαν και προφανώς συνεχίζουν να πιστεύουν ότι το δίκαιο του ισχυρότερου θα επικρατήσει εις βάρος των στοιχειωδών δικαιωμάτων εκατομμυρίων Παλαιστινίων που ζουν εδώ και δεκαετίες υπό κατοχή ή στην ανοικτή φυλακή της Γάζας.

Πιστεύω ότι διαπράττουν ένα τεράστιο σφάλμα, αν όχι έγκλημα διαρκείας. Πολύ δύσκολα θα εξαφανίσουν τη Χαμάς. Αλλωστε, οι Ισραηλινοί έχουν δοκιμάσει κάτι ανάλογο στη Γάζα και στον Λίβανο στο παρελθόν χωρίς επιτυχία. Η καταπίεση του στρατού κατοχής και των εποίκων μαζί με την απόγνωση του θύματος που τη συνοδεύει οδηγεί στη βία. Και ας μη σπεύσουν οι καλοθελητές να μας πουν ότι δικαιολογούμε τα εγκλήματα της Χαμάς. Προφανώς όχι. Πώς άλλωστε θα μπορούσε να το κάνει όποιος έχει στοιχειώδη συνείδηση; Αλλά η καταδίκη της Χαμάς δεν αρκεί. Δεν πρόκειται άλλωστε για μεμονωμένους τρελαμένους τρομοκράτες. Πρέπει να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε γιατί η παλαιστινιακή κοινωνία βγάζει από τα σπλάγχνα της τρομοκράτες και πολλούς άλλους που οι κυβερνήσεις του Ισραήλ αποκαλούν συλλήβδην «τρομοκράτες». Χωρίς να υποτιμάμε διόλου τις πολλές ευθύνες που βαρύνουν την Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Οχθη, περιμέναμε ειλικρινά να ανθήσει η δημοκρατία και να ξεπροβάλει υπεύθυνη πολιτική ηγεσία κάτω από τις συνθήκες που ζουν οι Παλαιστίνιοι εδώ και δεκαετίες; Αλλωστε οι κυβερνήσεις του Ισραήλ δεν αναζητούν υπεύθυνο συνομιλητή από την απέναντι πλευρά. Το ακριβώς αντίθετο κάνουν εδώ και χρόνια.

Οι πραγματικοί φίλοι του Ισραήλ θα έπρεπε να υπενθυμίζουν αυτή τη σκληρή αλήθεια συνεχώς αντί να προσποιούνται ότι δεν βλέπουν ή να περιορίζονται σε ανώδυνες καταδίκες της πολιτικής που εφαρμόζει ειδικότερα ο σημερινός πρωθυπουργός, κύριο συστατικό της οποίας υπήρξε η συνεχής επέκταση των εποικισμών στα κατεχόμενα εδάφη και η αυξανόμενη βία που ασκείται εις βάρος των παλαιστινίων κατοίκων. Γιατί οι πραγματικοί φίλοι είναι αυτοί που λένε δυσάρεστες αλήθειες όταν χρειάζεται για να σε βοηθήσουν. Δεν είναι αντισημίτες όπως επίσης συλλήβδην κατηγορούνται όσοι διαφωνούν με την ακροδεξιά εθνικιστική στροφή της ισραηλινής πολιτικής που τροφοδοτεί τον φαύλο κύκλο της βίας.

Αυτή η παρατήρηση θα έπρεπε να απευθύνεται κυρίως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες που αποτελούν τον ύστατο προστάτη του Ισραήλ, με όλα τα μέσα που διαθέτουν, στρατιωτικά, οικονομικά και διπλωματικά. Δεν τα χρησιμοποίησαν πάντα με σοφία. Η κυβέρνηση Μπάιντεν στηρίζει και αυτή το Ισραήλ, αλλά προσπαθεί ταυτόχρονα να συγκρατήσει την κυβέρνησή του από μια εκδίκηση χωρίς όρια που μπορεί να τινάξει στον αέρα την ευρύτερη περιοχή. Δεν είμαι διόλου σίγουρος ότι θα το πετύχει. Ο πόλεμος Ισραήλ και Χαμάς είναι πιθανόν πιο επικίνδυνος για την παγκόσμια ειρήνη (και την οικονομία) από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Οσο οι βομβαρδισμοί της Γάζας συνεχίζονται και η εκατόμβη μεγαλώνει, η Δύση θα κατηγορείται ολοένα και περισσότερο για υποκρισία όχι μόνον από τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο αλλά και τον λεγόμενο «παγκόσμιο Νότο» γενικότερα. Τα σημάδια είναι ήδη φανερά. Αποτυπώνονται και στα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Δεν μπορείς να έχεις δύο μέτρα και δύο σταθμά όταν καταδικάζεις τους ρωσικούς βομβαρδισμούς και τις μαζικές δολοφονίες αμάχων στην Ουκρανία, ενώ διατηρείς αιδήμονα σιωπή ή περιορίζεσαι σε μισόλογα όταν πρόκειται για ισραηλινούς βομβαρδισμούς στη Γάζα. Η Δύση αντιμέτωπη με τον υπόλοιπο κόσμο σίγουρα δεν αποτελεί ευοίωνη προοπτική, αν και διόλου απίθανη πλέον.

H κακόμοιρη Ευρώπη είναι διχασμένη και ανήμπορη. Προσπαθεί να βρει τις λέξεις στα κοινά ανακοινωθέντα που θα συγκαλύψουν τις εσωτερικές διαφωνίες, ενώ περιορίζεται για πολλά χρόνια στην ανθρωπιστική βοήθεια προς τους Παλαιστινίους και σε έργα υποδομών που και αυτά, όχι σπάνια, τα ρίχνει ο ισραηλινός στρατός με τις μπουλντόζες. Η Ευρώπη δεν τολμάει καν να πάρει σοβαρές πρωτοβουλίες.

Θα μου πείτε ίσως ότι όλα τα παραπάνω δεν συμβιβάζονται με τις στρατηγικές συμμαχίες της χώρας μας ή με την αδυσώπητη λογική της Ρεαλπολιτίκ αν λάβουμε υπόψη την ασύμμετρη ισχύ του Ισραήλ και της υπερδύναμης που το στηρίζει. Αλλά πιστεύω ότι δεν είναι πάντα σώφρων τακτική να καταπίνουμε αμάσητα όσα μας λένε ή μας υπόσχονται. Μήπως θα έπρεπε να λειτουργούμε ενίοτε και ως καλοί φίλοι που βοηθούν να ακουστούν και τα δυσάρεστα; Επιτρέψτε μου επίσης να διατηρώ αμφιβολίες όσον αφορά τη Ρεαλπολιτίκ και τη λογική της ασύμμετρης ισχύος σε μια εποχή που οι γεωπολιτικές τεκτονικές πλάκες μετακινούνται βίαια. Και να μην ξεχνάμε ότι μερικά από τα μεγαλύτερα εγκλήματα διαπράχτηκαν στο όνομα της Ρεαλπολιτίκ. Αλήθεια, σε ποια πλευρά της Ιστορίας επιλέγουμε να είμαστε;

Ο Λουκάς Τσούκαλης είναι πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου στο Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) , καθηγητής στη Sciences Po στο Παρίσι και ομότιμος καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών