Το πανεπιστήμιο άνευ όρων
Στις αρχές Ιουνίου του 1999 ο Ζακ Ντεριντά βρέθηκε στην Αθήνα. Στις 2 Ιουνίου έδωσε μια διάλεξη στο αμφιθέατρο του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, με τίτλο «Οι «Ανθρωπιστικές Σπουδές». Ομολογία πίστεως ενός καθηγητή». Την επομένη θα αναγορευτεί επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης
Και στις δύο διαλέξεις το πανεπιστήμιο παίζει έναν κεντρικό ρόλο στην προβληματική του γάλλου φιλοσόφου. Οπως ξεκαθαρίζει στην πρώτη διάλεξη, η έννοια του «άνευ όρων» σημαίνει ότι «το πανεπιστήμιο απαιτεί και θα έπρεπε να του αναγνωρίζεται καταρχήν, επιπλέον της ονομαζόμενης ακαδημαϊκής ελευθερίας, μια απροϋπόθετη ελευθερία όσον αφορά την ερωτηματοθεσία και τις προτάσεις, και δη, ακόμη περισσότερο, το δικαίωμα να λέγει δημοσίως καθετί που απαιτούν η έρευνα, η μάθηση και η σκέψη όσον αφορά την αλήθεια».
Για τον Ντεριντά, όπως αναφέρει στη δεύτερη διάλεξη, η νεωτερική και ευρωπαϊκή ιδέα του πανεπιστημίου προϋποθέτει ένα «απροϋπόθετο δικαίωμα στην αλήθεια». Αυτό σημαίνει ότι στο πανεπιστήμιο δεν υπάρχει κανένα κριτικό όριο στην κριτική και αποδόμηση κάθε πολιτικής φιλοσοφίας, κάθε ιδεολογίας, κάθε θρησκευτικής ή εθνικής δογματικής», όπως και του τρόπου που αρθρώνονται οι εξουσίες, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής, αλλά και αυτής των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.
Αλωση από την οικονομική εξουσίαΗ πρώτη διάλεξη του Ντεριντά επικεντρώνει και στον κίνδυνο να αλωθεί το πανεπιστήμιο, να συνθηκολογήσει άνευ όρων, να παραδοθεί στις διάφορες μορφές της οικονομικής εξουσίας. «Ναι, το πανεπιστήμιο παραδίδεται, πωλείται ενίοτε, διατρέχει τον κίνδυνο να είναι απλώς για κατάληψη, για άλωση, για αγορά, έτοιμο να γίνει το υποκατάστημα επιχειρήσεων και διεθνών εταιρειών», αναφέρει χαρακτηριστικά, για να συμπληρώσει: «Σήμερα πρόκειται για ένα μείζον πολιτικό διακύβευμα στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο: σε ποιο βαθμό η οργάνωση της έρευνας και της διδασκαλίας πρέπει να υποστηρίζεται, δηλαδή να ελέγχεται, άμεσα ή έμμεσα, ας πούμε – κατ’ ευφημισμόν – να «χορηγείται» ενόψει εμπορικών και βιομηχανικών συμφερόντων;».
Απέναντι σε αυτή την πρόκληση ο Ντεριντά θεωρεί ότι η κρίσιμη διάσταση δεν είναι απλώς η αρχή της αντίστασης, αλλά και «η ισχύς της αντίστασης – και της ετεροφροσύνης». Και αυτή η αντίσταση για τον Ντεριντά πρωτίστως βρίσκεται στις Ανθρωπιστικές Σπουδές «ως τόπο αλυτρωτικής αντίστασης και δη, αναλογικά, ως ένα είδος αρχής της πολιτικής ανυποταξίας, και δη ετεροφροσύνης εν ονόματι ενός ανώτερου νόμου και μιας δικαιοσύνης της σκέψης».
Παίζοντας με τις διαφορετικές σημασίες στις οποίες παραπέμπει το ρήμα professer (και το ουσιαστικό profession), ο Ντεριντά επιμένει πώς το να επαγγέλλεται – διδάσκει κανείς ως καθηγητής είναι (ή τουλάχιστον οφείλει να είναι) και μια ομολογία πίστεως, άρα μια δημόσια δέσμευση και μια ηθική και πολιτική ευθύνη, που είναι, κατά τον γάλλο φιλόσοφο, πιο σημαντική από την «αυθεντία».
Για τον Ντεριντά, εάν αυτή η ικανότητα αντίστασης του πανεπιστημίου βρίσκεται στις Ανθρωπιστικές Σπουδές, αυτό δεν σημαίνει κάποια απομόνωσή του από άλλα πεδία, αλλά την ανάγκη «να αντισταθεί πραγματικά, συμμαχώντας με δυνάμεις που βρίσκονται εκτός του ακαδημαϊκού χώρου, για να αντιτάξει μια επινοητική αντεπίθεση, μέσω των έργων του, προς όλες τις προσπάθειες επανιδιοποίησης (πολιτικής, νομικής, οικονομικής κ.λπ.), προς όλα τα άλλα σχήματα της κυριαρχίας».
Συζήτηση με όρους αγοράςΟλα αυτά αποκτούν ξεχωριστή σημασία στις μέρες μας, καθώς πλέον η έννοια της ελευθερίας χρησιμοποιείται όχι για την υπεράσπιση της αυτονομίας του πανεπιστημίου από τις δυνάμεις της αγοράς, αλλά για το ακριβώς αντίθετο: την αντίληψη ότι ο δημόσιος χαρακτήρας δεν χρειάζεται να είναι και καταστατικός της ίδιας της έννοιας του πανεπιστημίου. Το γεγονός ότι η συζήτηση για τα πανεπιστήμια γίνεται πλέον με όρους αγοράς και προσέλκυσης πελατείας και ότι η πλήρης συμμόρφωση με τις «ανάγκες της παραγωγής» αντιμετωπίζεται ως κατηγορική προσταγή, απλώς συγκεφαλαιώνει ότι, αντί για απροϋπόθετη ανάπτυξη της κριτικής, αυτό που απαιτείται από το πανεπιστήμιο σήμερα είναι πολύ περισσότερο η άνευ όρων υποταγή του σε εξουσίες πολιτικές και οικονομικές.
Ο ρόλος των Ανθρωπιστικών ΣπουδώνΚαι αντί οι Ανθρωπιστικές Σπουδές να είναι η αιχμή του δόρατος ως μια δύναμη αντίστασης απέναντι σε όλες τις σύγχρονες μορφές καταπίεσης και η υπεράσπιση της αναζήτησης της αλήθειας, απέναντι σε όλο το πλέγμα των σύγχρονων μορφών εξουσίας, σήμερα ολοένα και περισσότερο βρίσκονται στην ανάγκη διαρκώς να επιβεβαιώνουν τον ρόλο τους μέσα σε μια αγορά εκπαιδευτικών υπηρεσιών που είναι πια πλήρως στραμμένη στην αναζήτηση μιας εργαλειακής χρησιμότητας και άμεσης μετρήσιμης απόδοσης, που καμιά σχέση με οποιοδήποτε χειραφετητικό ιδεώδες της γνώσης δεν έχει, κάτι που φαίνεται και από τα αντικείμενα που είναι έτοιμοι να προτείνουν (και να εμπορευτούν) οι διάφοροι επίδοξοι επιχειρηματίες της γνώσης στο πλαίσιο της συνολικότερης άλωσης του πανεπιστημίου.
Η υπεράσπιση της φιλοσοφίαςΤο ενδιαφέρον του Ντεριντά για τη φιλοσοφία δεν αφορούσε ποτέ μόνο τη διδασκαλία και την έρευνα ως αμιγώς θεωρητικές πρακτικές. Στη δεκαετία του 1970 θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ομάδα Ερευνών για τη Διδασκαλία της Φιλοσοφίας (GREPH), μια ευρύτερη συσπείρωση σπουδαστών και καθηγητών της Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης που υπερασπίστηκε όχι απλά ένα μάθημα, αλλά το «δικαίωμα στη φιλοσοφία», και αντιστάθηκε στον ενδεχόμενο αφανισμό του μαθήματος από τη Μέση Εκπαίδευση.
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ειδήσεις
- «Ο άντρας μου ήταν 39 και πολύ καλός άνθρωπος» – Απαρηγόρητη η χήρα του θύματος στη Νίκαια
- Μπέος στo parapolitika.gr: Το καλοκαίρι στο Βόλο θα παντρέψω Κασσελάκη - Τάιλερ
- Αγία Βαρβάρα: Θρήνος στην κηδεία του γιατρού που δολοφονήθηκε από τον πεθερό του
- Επίθεση στην Ερμού: Βίντεο ντοκουμέντο από τη στιγμή της σύλληψης του δράστη – Τι κατέθεσε στις Αρχές
- Έβαλε τους γονείς να κοιμηθούν σε ξεχωριστά δωμάτια για να πάρει την εκδίκησή της
- Οδός Ακαδημίας: Ποιο όνομα δόθηκε στον δρόμο της Αθήνας το 1945
- Ανασχηματισμός στον ΣΥΡΙΖΑ: Αλλάζει θέση ο Πολάκης - Όλα τα ονόματα
- Ζωή χάρισε με τον θάνατό του 58χρονος που νοσηλευόταν στη ΜΕΘ του Ιπποκρατείου
- Νέα Αριστερά: Άρχισε η πανελλαδική συνδιάσκεψη - Ποιοι είναι παρόντες από ΣΥΡΙΖΑ
- Πρόστιμο σε ζαχαροπλαστείο Κωνσταντινίδη από την Περιφέρεια Αττικής
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Τα Νεα
- Πώς θα τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία
- Το πανεπιστήμιο άνευ όρων
- Από «τραύμα στο κεφάλι» ο θάνατος του Τόμας Κίνγκστον – Βρέθηκε όπλο κοντά του
- Σφάζονται στην ποδιά της Τέιλορ Σουίφτ ασιατικές κυβερνήσεις
- «Ήταν κατάσκοπος, με παρακολουθούσε και τη μαχαίρωσα» – Τι λέει ο δράστη της επίθεσης στην φοιτήτρια
- Φονικό στη Νίκαια: Βίαιος και κακοποιητικός ο δράστης – «Έδερνε τη γυναίκα του και την κόρη του»
- Βρέθηκε 68χρονη που είχε εξαφανιστεί από τη Θεσσαλονίκη
- ΣΥΡΙΖΑ: Ανακοινώθηκαν οι νέοι τομεάρχες – Τι έγινε με τον Πολάκη
- Συγκλονιστικό βίντεο – Οδηγός παρέσυρε και τραυμάτισε 17 άτομα στην Πολωνία
- Τελευταία Νέα Τα Νεα
- Το πανεπιστήμιο άνευ όρων
- Από «τραύμα στο κεφάλι» ο θάνατος του Τόμας Κίνγκστον – Βρέθηκε όπλο κοντά του
- Συγκλονιστικό βίντεο – Οδηγός παρέσυρε και τραυμάτισε 17 άτομα στην Πολωνία
- Βρέθηκε 68χρονη που είχε εξαφανιστεί από τη Θεσσαλονίκη
- ΣΥΡΙΖΑ: Ανακοινώθηκαν οι νέοι τομεάρχες – Τι έγινε με τον Πολάκη
- Φονικό στη Νίκαια: Βίαιος και κακοποιητικός ο δράστης – «Έδερνε τη γυναίκα του και την κόρη του»
- Σφάζονται στην ποδιά της Τέιλορ Σουίφτ ασιατικές κυβερνήσεις
- «Ήταν κατάσκοπος, με παρακολουθούσε και τη μαχαίρωσα» – Τι λέει ο δράστη της επίθεσης στην φοιτήτρια
- Πώς θα τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία
- Εργαστήρια Ψηφιδογραφίας, Stem Ρομποτική & Ξενάγηση στο Μουσείο
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ειδήσεις
- Νίκαια: «Μας παρακολουθούσε και απειλούσε ότι θα χυθεί αίμα» – Συγκλονίζει η κόρη του 64χρονου που σκότωσε τον γαμπρό του
- Έφτασαν στο λιμάνι τα 110 νέα λεωφορεία του ΟΑΣΘ (Βίντεο)
- Αντώνης Καραγιάννης: Και μόνο που η τέχνη τολμάει να καταγγείλει, για μένα αυτό αποτελεί ελπίδα! (Video)
- Εξαρθρώθηκε διεθνής εγκληματική οργάνωση – Είχε διαπράξει 70 δολοφονίες
- Πάτρα: Δυο μαθητές τραυματίστηκαν καθώς έφτιαχναν αυτοσχέδια κροτίδα - Στο Νοσοκομείο του Ρίου ο ένας
- Επτά όμηροι σκοτώθηκαν από ισραηλινό βομβαρδισμό στη Γάζα, υποστηρίζει η ένοπλη πτέρυγα της Χαμάς
- Ιταλία: Εντυπωσιακή τοιχογραφία του Φρίξου και της Έλλης ανακαλύφθηκε στην Πομπηία
- Δεν έχουν να ψωνίσουν ούτε στις εκπτώσεις - Απογοητευμένοι οι έμποροι
- «Κάνε ότι κοιμάσαι»: Ο Νικόλας πιέζει ώστε η Έφη να καταθέσει για τον θάνατο του μαθητή
- Στο σημείο της κατολίσθησης στον Ελαιώνα ο Αντιπεριφερειάρχης Αχαΐας, Φωκίων Ζαΐμης