Επαγγελματική αναδοχή για παιδιά με αναπηρία, ένα ποιοτικό άλμα κοινωνικής συμπερίληψης

Του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.

Από την πρώτη στιγμή που η ΝΔ ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Χώρας τον Ιούλιο του 2019, καταστήσαμε σαφή την πρόθεση μας να δημιουργήσουμε το κατάλληλο πλαίσιο για την ενίσχυση των μορφών εναλλακτικής φροντίδας, έτσι ώστε για κάθε παιδί που απομακρύνεται από τη φυσική του οικογένεια να βρεθεί η κατάλληλη οικογένεια που θα αναλάβει τη φροντίδα του για όσο διάστημα χρειαστεί. 

Στην κατεύθυνση της προάσπισης των δικαιωμάτων των παιδιών για προσωπική ανάπτυξη και ευημερία και με βάση την αρχή του

βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού, τίθεται πλέον και στη χώρα μας σε εφαρμογή ο θεσμός της επαγγελματικής αναδοχής. Ο θεσμός αυτός θα εφαρμοστεί κατά κύριο λόγο για τα παιδιά με αναπηρία, που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο μακροχρόνιας παραμονής σε δομές παιδικής προστασίας κλειστού τύπου, καθώς και για παιδιά τυπικής ανάπτυξης για τα οποία δε μπορεί να υπάρξει άλλη μορφή εναλλακτικής φροντίδας. Στόχος της επαγγελματικής αναδοχής είναι η αποτροπή των νέων εισαγωγών παιδιών με αναπηρία σε ιδρύματα και η ελαχιστοποίηση του χρόνου παραμονής τους σε αυτά. 

Σύμφωνα με το αρ.58 του ν.4997/2022, η επαγγελματική αναδοχή συνίσταται στην τοποθέτηση ανηλίκου με σωματική αναπηρία με ποσοστό τουλάχιστον 67% και ανηλίκου με ψυχική ή νοητική αναπηρία με ποσοστό τουλάχιστον 50% σε επαγγελματία ανάδοχο, με στόχο την αποφυγή της ιδρυματικής φροντίδας και τη διαβίωση του σ’ ένα ασφαλές και κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον, που θα του προσφέρει αγάπη και θα συμβάλλει στην πνευματική και ψυχοσυναισθηματική του εξέλιξη.

Περαιτέρω, ενισχύονται και οι κοινωνικές δεξιότητες του παιδιού, όπως η επικοινωνία και η συνεργασία και προωθείται η κοινωνική του ένταξη, που αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο και για την ομαλή ενσωμάτωση στο κοινωνικό γίγνεσθαι όταν ενηλικιωθεί. Αντίθετα, τα παιδιά με αναπηρία που μεγαλώνουν σε κλειστές δομές, αντιμετωπίζουν στην πλειονότητα τους πολλά εμπόδια και δυσκολίες κατά την ενήλικη ζωή τους, με αποτέλεσμα κάποιες φορές η διαβίωση στην κοινότητα να μην είναι εφικτή και η παραμονή στο ίδρυμα να φαντάζει ως η μόνη ρεαλιστική λύση. 

Με την υλοποίηση της επαγγελματικής αναδοχής, η Πολιτεία παρέχει αφενός στον επαγγελματία ανάδοχο τα κίνητρα και τα μέσα για την ολιστική υποστήριξη του συμπεριλαμβανομένης και της δικτύωσης με τις αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες και αφετέρου διαμορφώνει τις απαιτούμενες εγγυήσεις που διασφαλίζουν ότι θα ανταποκριθεί στο ρόλο του με ακεραιότητα, επάρκεια και αποτελεσματικότητα.

Ειδικότερα, παρέχεται στον επαγγελματία ανάδοχο εξασφαλισμένη μηνιαία αμοιβή και ασφάλιση, ενώ παράλληλα καταβάλλεται και το επίδομα αναδοχής μαζί με την οικονομική ενίσχυση από τον ΟΠΕΚΑ που δικαιούται το παιδί λόγω της αναπηρίας του. Η Πολιτεία αναγνωρίζοντας τις αυξημένες ανάγκες των παιδιών με αναπηρία, το πρόσθετο κόστος που απορρέει λόγω αναπηρίας καθώς και την αναγκαιότητα πολύωρης και κάποιες φορές αποκλειστικής ενασχόλησης του αναδόχου με το παιδί με αναπηρία, παρέχει έμπρακτα στήριξη,  κίνητρα και διευκολύνσεις στους ανθρώπους που επιθυμούν να  προσφέρουν ένα ισορροπημένο οικογενειακό πλαίσιο με θαλπωρή και αγάπη σ’ ένα παιδί με αναπηρία και να το βοηθήσουν να  ενταχθεί με τρόπο ενεργό και παραγωγικό στον κοινωνικό ιστό.

Όποιος ενδιαφέρεται να γίνει επαγγελματίας ανάδοχος, μπορεί να υποβάλει την αίτηση του ηλεκτρονικά, μέσω της διαδικτυακής πύλης “Anynet” του Πληροφοριακού Συστήματος Αναδοχής και Υιοθεσίας, αναφέροντας μεταξύ άλλων τεκμηριωμένα τους λόγους που τον ωθούν σε αυτήν την επιλογή.

Μετά τον έλεγχο των δικαιολογητικών και της συνδρομής των απαιτούμενων προϋποθέσεων, διεξάγεται ενδελεχής κοινωνική έρευνα, ώστε να διαπιστωθεί η καταλληλότητα του υποψηφίου επαγγελματία αναδόχου. 

Στη συνέχεια, η Πολιτεία εξοπλίζει τον υποψήφιο επαγγελματία ανάδοχο με το απαιτούμενο γνωστικό και εκπαιδευτικό υπόβαθρο, με την παρακολούθηση εξειδικευμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης, που υλοποιούνται από το φορέα εποπτείας με ελάχιστη διάρκεια 30 ωρών. 

Παρέχεται εξειδικευμένη εκπαίδευση σχετικά με το θεσμικό πλαίσιο της επαγγελματικής αναδοχής, τη θέση του παιδιού με αναπηρία ως υποκειμένου δικαιωμάτων και τη νομική του σχέση με τη βιολογική του οικογένεια και τον επαγγελματία ανάδοχο, καθώς επίσης και τη δικαιωματική προσέγγιση της αναπηρίας με έμφαση στη διαμόρφωση μιας κουλτούρας συμπερίληψης  και κοινωνικής ενσωμάτωσης, προάγοντας την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και της ικανότητας αυτονομίας του παιδιού στο μέγιστο δυνατό βαθμό.  Μετά την ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού προγράμματος, ο υποψήφιος επαγγελματίας ανάδοχος εγγράφεται στο ειδικό μητρώο επαγγελματιών αναδόχων.

Με βάση το ατομικό σχέδιο οικογενειακής αποκατάστασης (ΑΣΟΑ) και τις εξατομικευμένες ανάγκες του ανηλίκου, ο επαγγελματίας ανάδοχος οφείλει να μεριμνά για την σωματική και ψυχική υγεία του αναδεχόμενου και να του διασφαλίζει ποιοτική εκπαίδευση, με στόχο την ευημερία του και την ομαλή ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη.

Κομβικό ρόλο στην ισόρροπη ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, κατέχει η συμπερίληψη του στις δραστηριότητες της οικογένειας και η δημιουργική ενίσχυση των δεξιοτήτων, των ενδιαφερόντων και των ταλέντων του. Έτσι επιτυγχάνεται η ισότιμη συμμετοχή του στην κοινωνική ζωή και η απρόσκοπτη ένταξη του μετά την ενηλικίωση στο καταλληλότερο για το συγκεκριμένο άτομο μοντέλο διαβίωσης στην κοινότητα. 

Ο επαγγελματίας ανάδοχος υπόκειται από το Κράτος σε αυξημένη εποπτεία, η οποία περιλαμβάνει  μεταξύ άλλων αξιολόγηση του πλαισίου της αναδοχής και του βαθμού επίτευξης των στόχων της, ενώ παράλληλα λαμβάνει συστηματική ετήσια επιμόρφωση και συμβουλευτική υποστήριξη όταν κρίνεται αναγκαίο. 

Με τη θεσμοθέτηση της επαγγελματικής αναδοχής πλέον και στην Ελλάδα, κάνουμε ένα σημαντικότατο ποιοτικό άλμα για την πραγμάτωση του οράματος της αποϊδρυματοποίησης, παρέχοντας ένα πλαίσιο ίσων ευκαιριών για τη βέλτιστη δυνατή εξέλιξη σε όλα τα παιδιά, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς. Στοχεύουμε στην εκρίζωση βαθιά παγιωμένων στερεοτύπων για την αναπηρία, στη βάση των αρχών του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού, της κοινωνικής ισότητας και της αλληλεγγύης. Επενδύουμε σε μια κοινωνία που θα αξιοποιεί το σύνολο του δυναμικού της, με γνώμονα την ορατότητα, την αποδοχή της ποικιλομορφίας και τη συμπερίληψη.